Felsefe Nedir ?

Giriş

Tarafımızca seçilmeyen, koşulları hakkında doyurucu bir bilgi

sahibi olmadığımız, belirsizlikler ve bilinmeyenlerle dolu yaşamın

içinde, insan ediminin boyutlarını ölçerek yaşamı güvenli kılabilecek en

önemli etkinliklerden biri felsefedir. Yaşamak, kimi zaman bir şeyler

yapıyor olmak, kimi zaman ise bilerek (bilinçli olarak), bir şeyler

yapmaktan sakınmaktır. Zira yapmamak da bir eylem biçimidir. Bir şeyi

yapmak ya da yapmamak kararı, tercihlerin teraziye konulmasıdır. İnsan,

sürekli kararlar vermek zorundadır ve kimi zaman çok zevkli olabilen bu

etkinlik, kimi zamanlarda ise fazlasıyla tedirginlik ya da acı verici

olabilmektedir. Karar vermek, mevcut koşullar içinde bir şıkkı yeğlemek,

Evrim Ağacı'ndan Mesaj

Neden Desteğe İhtiyacımız Var?

Aslında maddi destek istememizin nedeni çok basit: Çünkü Evrim Ağacı, bizim tek mesleğimiz, tek gelir kaynağımız. Birçoklarının aksine bizler, sosyal medyada gördüğünüz makale ve videolarımızı hobi olarak, mesleğimizden arta kalan zamanlarda yapmıyoruz. Dolayısıyla bu işi sürdürebilmek için gelir elde etmemiz gerekiyor.

Bunda elbette ki hiçbir sakınca yok; kimin, ne şartlar altında yayın yapmayı seçtiği büyük oranda bir tercih meselesi. Ne var ki biz, eğer ana mesleklerimizi icra edecek olursak (yani kendi mesleğimiz doğrultusunda bir iş sahibi olursak) Evrim Ağacı'na zaman ayıramayacağımızı, ayakta tutamayacağımızı biliyoruz. Çünkü az sonra detaylarını vereceğimiz üzere, Evrim Ağacı sosyal medyada denk geldiğiniz makale ve videolardan çok daha büyük, kapsamlı ve aşırı zaman alan bir bilim platformu projesi. Bu nedenle bizler, meslek olarak Evrim Ağacı'nı seçtik.

Eğer hem Evrim Ağacı'ndan hayatımızı idame ettirecek, mesleklerimizi bırakmayı en azından kısmen meşrulaştıracak ve mantıklı kılacak kadar bir gelir kaynağı elde edemezsek, mecburen Evrim Ağacı'nı bırakıp, kendi mesleklerimize döneceğiz. Ama bunu istemiyoruz ve bu nedenle didiniyoruz.

Destek Ol

onu seçmektir. Bu seçim ise, her şeyden önce bilgiyi (bilmeyi) zorunlu

kılmaktadır.

“Yaşam, zaman stadyumunda bir yarış, bir performanslar ve tercihler

zinciri midir?

Engellerle dolu bir yolu izleyip, bu engelleri aşarak, bir noktadan

diğerine ulaşmak için sarf edilen bir çabadan mı ibarettir yoksa?

Sadece bir yerlere ulaşmak, ya da bir şeyler olmak mıdır?

Yoksa seçilmiş ya da verilmiş belli bir yolda yürüyüşüne devam etmek,

kimi zaman da koşmak mıdır? Hepsidir yaşam.

Yapmaktır o, burada ve şimdi.

Ancak, sadece emek (yapmak) tek başına yeterli olmamaktadır,

bu emeğin yönünü çizecek tarihsel bir bilincin olması da zorunludur.

Uygarlığımızın teknolojide kaydettiği ilerlemenin, ahlaki ve felsefi

Agora Bilim Pazarı

Sherlock Holmes - Kızıl Dosya

“Renksiz hayat çilesinin içinden kızıl bir cinayet ipliği geçer ve bizim görevimiz onu çözmektir!”

Kana bulanmış odada bir ceset bulunur ama üzerinde tek çizik bile yoktur. Sadece duvara kanla yazılmış, yarım kalmış bir isim ve sonradan ortaya çıkan bir nikâh yüzüğü… Sherlock Holmes, Londra’daki bir evden Vahşi Batı’ya uzanan bu çarpıcı öyküde, zamanla imzası haline gelecek “çıkarım bilimi”ni ilk kez sınayacak. Yeni arkadaşı Dr. Watson için ise hâlâ en büyük esrar, Sherlock Holmes’un ta kendisi.

İngiltere’nin çizgi roman dünyasındaki önemli temsilcilerinden Ian Edginton ve I.N.J. Culbard tarafından uyarlanan bu dört Arthur Conan Doyle klasiğinden ilki Kızıl Dosya Kutlukhan Kutlu çevirisiyle karşınızda.

“Culbard tam tadında fırça darbeleriyle karakterlere hayat veriyor. Edginton ise romanı uyarlamak konusunda harika iş çıkarmış.”
–Newsarama

Devamını Göster

₺200.00

Satın Al Tüm Ürünler

donanım bakımından kaydettiği ilerleme ile eşit olmadığı uzun zamandır

bilinen ve üzerinde tartışılan bir konudur. Zaten bugün hissedilen ve

yaşanan çok yönlü sıkıntıların başlıca nedenlerinden biri de, bu ahlaki ve

felsefi yordamın eksikliği ve geri plana itilmiş olması değil midir?

Uygarlığımız bugün, yol boyunca yapmış olduğu tercihlerin, ama

özellikle tarihsel dönüm noktalarında yapılan yön değişikliklerinin

acısını çekmektedir. Günümüzde artık açık ve net olarak görülmektedir

ki, büyük uygarlıklar, toplumsal ve siyasal farklılıklarını ne yazık ki,

sahip oldukları büyük teknolojiyi, taş devrindeki insanlardan çok da

farklı olmayan bir şekilde kullanarak çözmeye çalışmayı

sürdürmektedirler. Tarih öncesi insanının binlerce yıl önce birbirlerine

attıkları ilk kurşunlar olan çakmak taşlarının yerini, bugün artık hidrojen

ile atom bombaları ve kimyasal silahlar almıştır. Çağdaş insan çok

ilerlemiş, gurur duyduğu bir uygarlık ve teknoloji geliştirmiştir ama diğer

insanlarla olan çelişkilerini çözmek için başvurduğu yöntemi, mağara

adamınınkinden ayıran tek fark, bugün, kullanılan silahların tahrip

gücünün daha yüksek olmasından ibarettir. Uygarlığımızın yansıttığı

birbiriyle uyuşmayan, karmaşık görüntü karşısında önerilebilecek tek

şey, felsefeye daha çok eğilmek, onu daha iyi bilmeye ve anlamaya

çalışmak olacaktır

Felsefeden ne anlaşılmaktadır?

Bildiğimiz gibi, felsefe ile ilgilenmeye başladıktan bir süre sonra,

ortalama bir insan genellikle şöyle şeyler söylemeye başlamaktadır:

“Bütün bu, kavramları, yöntemleri analiz etme ve eleştiriden geçirme işi

iyi de, tüm bunların ne yararı var ki? Bir kere, bu yoğun zihinsel işlemler

(kavramları öğrenme, kavrama, analiz etme, sorgulama ve eleştirme vb.)

çok sıkıcı. Ayrıca ben, gerçekte bu teknik ayrıntılarla hiç

ilgilenmiyorum. Benim bilmek istediğim şey, bütün bunların ne ifade

ettiği, ne anlama geldiği… İçinde yaşadığım dünya gerçekten nasıl bir

dünyadır? Bu dünyada, peşinden koşulmaya değer şeyler nelerdir?

Felsefe, bizi bu sıkıcı işlemlerle karşı karşıya bırakmak yerine, neden,

tüm bu işlemlerden çıkarılması gereken sonuçların neler olduğunu

doğrudan doğruya söylemiyor? “

Bizlere pek de yabancı gelmeyecek olan bu ifadelerde de

görülebileceği gibi, ortalama insan, aklını kurcalayan ve yanıtlamakta

güçlük çektiği sorulara bir cevap ister, çünkü birçok filozofun, hayatta

karşılaşılan sorunlara ilişkin olarak yanıtlara sahip oldukları gibi bir iddia

ile ortaya çıktığını bir şekilde duymuştur. Gözden kaçırdığı nokta ise, söz

konusu yanıtı, her filozofun içinde bulunduğu koşullarda ve kendi bakış

açısından ileri sürdüğü, dolayısıyla bu yanıtların ancak benzer koşullar

içinde bir anlam ve değere sahip olabileceğidir. Örneğin Aydınlanma,

Modernite ve Kapitalizm gibi tarihsel, ekonomik ve kültürel süreçlerden

geçmiş bir ülke ve toplumun ferdi olarak bir filozofun sözgelimi,

yoksulluk sorunu ve daha insancıl koşullarda yaşama arzusunun

gerçekleştirilmesine yönelik açıklama ve önerileri, tamamen farklı

koşullarda yaşamını sürdüren ve söz konusu süreçlerden geçmemiş

toplumlarda yaşayan insanlar için geçerli olmaktan oldukça uzak bir

yanıt olacaktır. Bu nedenle bu yanıtların, her ne kadar benzeri sorunlarla

yüz yüze gelmiş olsalar da, insanların tümü için aynı derecede geçerli

olması mümkün değildir. Farklı zaman dilimlerinde ve farklı

toplumlarda, ekonomik, kültürel ve toplumsal koşullar ve dolayısıyla

sorunların ortaya çıkış biçimleri de farklı olacaktır.

Felsefeye ilgi duymakla birlikte, henüz onu tanıma imkanını

bulamamış olan sıradan bir insan, genellikle felsefeyi, çok şey vaat eden,

çekici ama aslında vaat ettiklerini karşılamaktan uzak, anlaşılması

neredeyse imkansız denilebilecek kadar zor ve ilk başta uyandırdığı

ilginin aksine, aslında çok sıkıcı bir uğraş olarak görmektedir.

Filozofların yazdıklarında, zihnini meşgul eden sorunların nasıl

çözülebileceklerine ilişkin herhangi bir ipucu yerine bulabildiği tek şey,

bu sorunların çeşitliliğinin ve derinliğinin, kendi düşündüğünden çok

daha fazla olduğunun farkına varmasını sağlayan ve onu aslında hiç

ilgilendirmeyen analizler bolluğu olmaktadır. Felsefe ona, aklını

kurcalayan sorunun kaynaklarına, koşullarına, biçimlerine ilişkin bir sürü

ayrıntılı bilgi ve analizler vermekte, ama onun sorununun nasıl

çözülebileceğine ilişkin herhangi bir şey söylememekte ya da tüm bu

birikim içinde neyi seçmesinin daha iyi olabileceği konusunda ona hiç de

yardımcı olmamaktadır. Kendisinin bu filozoflar kadar akıllı ve bilgili

olmadığını düşünen sokaktaki insan, doğal olarak filozofların

yanıtlarında, her insan için geçerli olabilecek bilgi, öneri ya da çözümler

bulmayı umut etmektedir. Daha da açık bir şekilde söylemek gerekirse,

ortalama insanın felsefeye yönelmesinin altında yatan asıl neden, kendi

düşünme ve bilgilenme yeteneğini geliştirmekten çok, kendisinin

çıkarması gereken sonuçları hazır olarak bulabileceğine ilişkin beslediği

umuttur.

Felsefe Nedir?

Felsefe, bir takım gizli hikmetlerle dolu olduğu görüntüsü veren,

bazı ağırbaşlı ve saygıdeğer insanlarca dile getirilen gizemli kavramlarla

bezenmiş, adeta çözülmemek üzere hazırlanmış bir bilmece değildir.

Hayatın bizzat içinden yükselen bir etkinlik olarak felsefe, aslında

yaşamın diğer olgularından çok uzaklarda ya da onlardan çok farklı

değildir. Sözgelimi kimi zaman o, soğuk algınlığı kadar basit bir şeydir,

kimi zaman kalp krizi kadar dramatiktir. Kimi zaman ise, sözgelimi bir

veba kadar vurucu ve yıkıcı bir şeydir.

Felsefe, insana, geçmişine ait zengin deneyim ve birikimini

göstererek, ona, kendi kaderini çizmesinde yardım edebilir. Böylece,

onun bugününü doğru değerlendirmesine ve gelecek yönelimleri için

isabetli seçimler yapmasına yardımcı olabilir. Çünkü insan sürekli

yolculuk içinde olan bir varlıktır. İnsan olmak demek, yolda olmak

demektir. İnsan tamamlanmamıştır, dolayısıyla, yaşadığı sürece her bir

anda farklılaşmaktadır. Yaşamak, içkin ve belirlenmiş bir var oluşa sahip

olmak değil, bu var oluşu andan ana gerçekleştirmeye çalışmaktır.

Yaşamak, insanın miras aldığı birikim, donanım ve doğayı, kendi

düşünceleri, sözcükleri ve eylemleriyle uzlaştırmaya çalışmasıdır.

Felsefenin konusu nedir?

Aslında felsefenin konusu, her bireysel var oluşun temel

toplumsal ve tarihsel boyutundaki insan yaşamıdır. Bize, her tarihi çağa,

o çağa egemen olmuş yaşamın ve kuşakların bakışı ile bakma olanağını

sağlayan etkinlik, felsefedir. Felsefe ile uğraşmak, daha ötelere açılmak

ve bireysel yaşamın özünü araştırmaktır. Bir yanıyla bilimdir o,

nesnelerin bilgisidir. Bir yanıyla ise, gerçekler arasında gidip gelirken,

yol göstericiliğine ihtiyaç duyduğumuz bir pusuladır. Ama özellikle ilk

filozoflar açısından baktığımızda, o bir yaşam biçimidir.

Felsefe zor bir konudur ve spekülatif düşüncenin

karmaşıklıklarını tanımayanlar için şaşırtıcıdır. Bunun da ötesinde,

teknik terminolojiden çok hoşlanır. Üstelik çeşitli felsefelerin vardıkları

sonuçların birbirleriyle tam bir çelişki içinde olmalarının yanı sıra,

tartışılması gereken konuların neler olması gerektiği konusunda da çeşitli

felsefeler arasında hiçbir anlaşma yoktur. Hemen her felsefenin,

tartışılmaya değer bulduğu konu, diğer felsefeninkinden farklıdır. Bu

durumda, felsefeye yeni başlamış bir okuyucunun, “Eğer filozoflar, ne

aradıklarını bile bilmiyorlarsa, onu bulmaları nasıl beklenebilir ki?” diye

düşünmesi elbette şaşırtıcı olmayacaktır, ancak yine de durumun böyle

olması, felsefenin bir tarafa itilmesini haklı çıkarmaz. Çünkü filozof,

fizikçi ya da biyolog gibi evrenin şu ya da bu bölümünü açıklamakla

uğraşmaz. O, sıradan insanın ahlaki iç sezgilerini, azizlerin dinsel

bilincini, sanatkârın estetik beğenisini ve buna benzer insana özgü pek

çok disiplinden ve düşünsel etkinliklerden gelen düşünce ve bilgilerin hiç

birini göz ardı etmeden ve bunlara benzer daha pek çok insani öğeyi

kuşatacak şekilde, evreni ve insanlık tarihini bir bütün olarak kavramaya

çalışır. Bu nedenle, her şeyi içine alan bu kadar geniş kapsamlı ve

kuşatıcı bir araştırmada, spesifik sorunlara ilişkin belirli ve kesin bilgiler

bulmayı beklemek, pek de haklı bir davranış olmayacaktır.

Felsefenin kendisinin, sürekli bir değişim içinde olduğu da

doğrudur, çünkü incelediği konuların kendileri sürekli bir değişim içinde

oldukları için, onlara ilişkin bilgilerin değişmesi de olağandır. Ayrıca

durmadan değişen ve zaman zaman, önceki ileri sürülen görüşlerle

çelişkili hale gelen, yalnızca felsefe değildir. Bilimin öyküsü de,

terkedilmiş kuramların yıkıntıları ile doludur, zira bir çağın bilimsel

kuralları ile ilkeleri, sonraki dönemlerde tümüyle değişmektedir.

Dolayısıyla kendi alanında o güne dek ileri sürülenlerden daha farklı ve

öncekilerle çelişen görüşler ileri sürmek, felsefenin, kendi dışındaki

disiplinlerle (bilim-sanat) ortak olan yönüdür. Diğer disiplinlerden farklı

olarak felsefede daha belirgin bir şekilde kendini ortaya koyan özellik,

üzerinde fikir yürütülen konulara ilişkin farklı görüşlerden değil, ama,

filozofların düşünüş biçimleri arasındaki farklılıklardan

kaynaklanmaktadır.

Görüldüğü gibi felsefe, yalnızca gerçeklerin kataloğunu

çıkarmakla yetinmemekte, bu gerçeklerin anlamını da araştırmaktadır.

Bilim adamının, din adamının, sanatçının ve sıradan kişilerin

deneyimlerini bir araya toplamakta ve birbirinden bu kadar farklı tüm bu

deneyimlerin hepsini olanaklı kılan bir evrenin nasıl bir evren

olabileceğini anlamaya çalışmaktadır. Burada felsefenin yapmaya

çalıştığı şey, bizzat bu gerçeklerin kendileriyle ilgilenmekten ibaret

olmayıp, aynı zamanda bu gerçeklerin insan varlığına ifade ettikleri

anlamı ortaya koymaya çalışmaktır. Bunu yaparken filozof, bir dizi

seçme ve reddetme ilkesi geliştirir ve insanlara ifade ettikleri anlama

bağlı olarak gerçekleri, önemleri bakımından bir sıralamaya tabi tutar.

Bazılarını, önemli olarak kabul edip, inceleme alanına dâhil ederken,

diğer bazılarını da önemsiz ya da gerçek dışı olarak kabul ederek dışlar.

Anlam ve öneme ilişkin bu değerlendirme ve tartma çalışmalarında,

filozofların kendi bakış açıları, dünya görüşleri ve kendilerine özgü değer

ve düşünceleri önemli ölçüde belirleyici olmakta, kendi benimsemiş

oldukları değerler ve düşüncelere uyumlu olanlar değerlendirmeye tabi

tutulurken, bu değer ve düşüncelerle uyuşmayanlar, değerlendirme dışı

kalmaktadırlar.

Herkes soru sorabildiğine göre, filozofun sorduğu sorularda farklı

olan nedir?

İnsanın gündelik yaşamı, bir takım yapıp etmeler, eylemeler

içinde geçer demiştik, zira yaşamak istiyorsa, eylemek zorundadır.

Eylemek ise, son çözümde, genellikle insanın ya kendi bedensel-tinsel

varlığında ya da çevresinde bir değişikliğin oluşması veya oluşturulması

ile sonuçlanmaktadır.

Bu eylemlerin başladığı noktaya biraz daha yakından

baktığımızda göreceğimiz bir diğer şey, eylemden neredeyse tümüyle

farklı bir şey olan sorudur. Başka bir deyişle, soru-eylem ilişkisi, bizim

gündelik yaşamımızda oldukça önemli bir yer tutmaktadır. Kimi zaman

sorular eylemi başlattığı gibi, kimi zaman da eylemler sorulara yol

açmaktadır. Gündelik yaşamımızda sorduğumuz soruların çoğu, pratik

yaşamın içinden gelmekte olup, çoğunlukla eylemlerle ilgilidir. Bu

sorular, varlığımızı sürdürebilmemiz ve yaşamımızı düzenleyebilmemiz

için duyulan gereksinimlerle yakından ilişkilidirler ve bu yönleri nedeniyle de ya kendileri eylemlere yol açarlar ya da eylemlerle

sonuçlanırlar.

Ama bir de, çok daha nadir olmakla birlikte, pratikteki belirli

eksiklikleri gidermek ya da belirli gereklilikleri yerine getirmekle ilgisi

olmayan sorular vardır. Bu soruların, varlığımızı ayakta tutmak ya da

gündelik yaşamımızı düzenlemekle ilgili kaygılarla hiçbir ilişkileri

yoktur. Aslında, bu sorular da, insandaki bir tür gereksinimin

dışlaşmasıdır, ancak bu tür soruların gündelik yaşamı ilgilendiren

herhangi bir gereksinim ya da düzenleme kaygısıyla ilgisinin olmaması

nedeniyle, bu tür soruların bir takım eylemlerle giderilmeleri de mümkün

değildir.

Filozofun sorduğu sorular da, yanıtları aranan birer sorudurlar,

ancak bu tür sorular bir başkasına sorulmayıp, kişinin kendi kendine

sorduğu birer soru olmak özelliğini taşımaktadırlar. Felsefenin

sorularının en belirgin özelliği öncelikle budur. Felsefede sorulan sorular,

bir kalabalığın önünde, sözgelimi bir filozoflar topluluğuna yapılan bir

konuşmada dile getirildikleri zamanlarda bile, aslında soruyu soranın

daha önce kendine yönelttiği ve öncelikle kendisi için sorulmuş birer

soru olmak özelliğini taşımaktadırlar.

Filozof, bilindiği gibi, öncelikle soru soran bir kişidir, ama

sıradan insanlardan farklı olarak bu soruları, başkalarına değil, öncelikle

kendine soran kişidir. Zaten filozofu kendi kendisiyle yaptığı

konuşmalara başlatan etken de, genellikle, kendisine sorduğu bu

sorulardır. Bu soruların başkalarına değil de, kendine sorulmasının en

önemli nedeni, böyle bir soruyu (sözgelimi: İyi nedir?) soran kişinin

(filozofun), sorduğu soruya ilişkin başkalarından alacağı hiçbir cevapla

yetinmemesi, bu sorunun çok daha derinlerine inmeye çalışmasıdır.

Çünkü felsefenin sorduğu sorular, yanıtları bir kerede verilebilecek

sorular değillerdir. Ayrıca yine bu sorular, genellikle, verilen yanıtlarda

soruyu soranın belirleyici özelliğinin ağır bastığı sorulardır. Başka bir

deyişle, cevap, soruyu soran ile çok yakın bir ilişki içinde olup, soruyu

soran tarafından belirlenmektedir. Kısaca söylemek gerekirse, herhangi

bir felsefe sorusunu soran kişinin işi kendi kendisiyledir. O, bu tür

soruları, başkalarının bu konudaki düşüncelerini duymak amacıyla

sormaz, çünkü felsefe, herkesin gidebildiği yere kadar kendi ayaklarıyla

gitmesini gerekli kılan bir alandır. Kişi, kendi sorularını öncelikle

kendine sormalı ve sorduğu soruya verdiği ilk yanıtlarla yetinmeyip

(çünkü yüzeysel olacaklardır), gittikçe derinleşmeli ve farklı yanıt

arayışlarını sürdürmelidir. Felsefede önemli olan, soruya hemen yanıt

vermekten çok; sorusundan vazgeçmemek, aynı soruyu tekrar tekrar

sormak ve her seferinde, öncekilerden farklı görüş açılarına ulaşmaya

çalışmaktır.^[1]