Faydacı Ahlak Felsefesi

Amerika Birleşik Devletleri, New York'ta olay yerindeyim. Şu an 300 den fazla kişiyi öldürmüş bir katille beraberim. Kendisi şu an bana 4 çocuğu rehin tuttuğunu, ve geç kalırsak kurduğu saatli bombayı patlatacağını dile getiriyor. Lakin adam Adalete teslim olmasına rağmen çocukları nerede rehin tuttuğunu söylemiyor. Onu bir şeyle manipüle etmem gerekiyordu. Onun insani davranışı olan "Merhameti" kullanmam gerekiyordu. Olay yeri adamın eviydi. Yan taraftaki odadan adamın kendi çocuklarının çığlıkları duyuluyordu. Yapmam gereken şey adamı kendi çocuğu ile tehdit etmekti. Yan odaya girip bir çocuğu kolundan çekip sürüklüyorum ve kafasına silah dayıyorum. Suçluyu, kendi çocuğunu öldürmekle tehdit ediyorum. Lakin kendisi hala rehinelerin yerini söylememekte ısrarcı. En sonunda çocuğu kafasından vuruyorum. Ve 1 masum çocuğun canını alarak, 4 masum çocuğun canını kurtarıyorum. Bu benim tasarımım.

Kendine bu tarz sorular soran filozoflar için elbette 1 çocuğu öldürmek ne kadar ahlak anlayışına ters düşsede o an için doğru bir karardır. 4 çocuğu öldürmektense 1 çocuğun ölmesi insanlık için çok daha faydalı bir eylem. Ve bu felsefe'nin adı "Faydacı Ahlak"

Biliyorum, sizi hem kana buladım hem de kafanızı karıştırdım şimdi konuyu biraz açalım.

Faydacı Ahlak en fazla kişinin iyiliğini sağlayan eylemin en iyi ve en doğru eylem olduğunu ve eğer çoğunluk yarar görecekse az sayıda insanın zarar görmesinin göze alınabileceğini savunan felsefe akımıdır.

Faydacı bakış açısına göre bir eylemin değeri, sağladığı fayda ile belirlenir. Bir eylemi doğru veya uygun kılan şey, o eylemin olabildiğince çok sayıda insan için en yüksek düzeyde mutluluk sağlıyor olmasıdır. Faydacı ahlak, bir eylemin ahlaksal olarak doğruluğunun, en çok insana en yüksek düzeyde mutluluğu sağlamasına bağlı olduğunu savunan görüştür ve temsilcileri Bentham ve Mill’dir.

Bentham’ın deyişiyle “bir eylem kişinin genelde mutluluğunu, daha özeldeyse o anki hazzını çoğaltıyorsa ya da kişinin o an yaşadığı acıyı bir biçimde azaltıyorsa, işte ancak o zaman yararlılık ilkesine uygundur.” Ancak, daha sonra J. S. Mill, kimi noktalarda faydacılığa karşı çıkılması nedeniyle faydacılık anlayışına bu noktalarda açıklık getirmiştir. “Faydacılık Nedir?” adlı yazısında, fayda terimini günlük dildeki yaygın şekliyle anlamamak gerektiğini, Epikuros’tan Bentham’a kadar gelen tarihi içinde fayda düşüncesinin asla “kaba bir hazcılığı” ifade etmediğini; faydacılığı “her şeyi hazza, hem de kaba bir hazza indirgeyen” bir anlayış olarak görmenin yanlış olduğunu belirtmiştir.

Bentham'a göre Faydacı Ahlak;İnsan eylemlerinin amacı mutluluktur. Çünkü insan doğası gereği acıdan kaçarak hazza ulaşmayı ister ve bu haz onu mutlu kılar. İnsanın mutluluğu çevresindeki insanların mutluluğuyla ilgilidir. Çünkü insan sadece kendi eylemlerinin etkisi altında değildir, bir arada yaşadığı insanların eylemlerinin de etkisi altındadır. Bu nedenle insanı mutluluğa götürecek en yüce haz “Olabildiğince çok sayıda insana en çok fayda sağlayan hazdır.” Yani buradaki haz toplumun faydası ön planda düşünülerek seçilirse bizi mutluluğa götürür.

Mill'e göre Faydacı Ahlak;İnsan eylemlerinin amacı mutluluktur. Mutluluk yarar ile elde edilebilir. “Herkes kendi yararı ile başkalarının yararı arasında uyum kurmalıdır. O halde, “yalnız tek insan için değil, herkes için yararlı (iyi) olanın gerçekleştirilmesi gerekir.” Herkes için iyi olanı yapmak insanı mutluluğa götürür. İşte bu noktada haz bireysel olmaktan çıkıp evrensel bir yasaya dönüşür.

Faydacı Ahlak Felsefesini daha iyi anlamak için Light Yagami (Kira) karakterine bakabiliriz. Kendisi bir Death Note karakteri. Üniversite sınavına hazırlanan Light, bir gün okulunun bahçesinde bir defter bulur ve defterin adı Ölüm defteridir. Defterin içindeki kullanım klavuzunda Deftere kimin adı yazılırsa 40 saniye içinde kalp krizinden ölür. Light Yagami, buna ilk olarak inanmasada defteri kullanır. Ve bu defteri "İdealleri" için kullanır. Kendisi suçtan arınmış, sadece iyi insanların yaşayabileceği bir dünya yaratmanın peşindedir. Kendisi suçluları öldürür ve en sonunda kendisi dünyanın en büyük suçlusu haline gelir. Burda size anlatmaya çalıştığım şey, Light bunun "Suç" olduğunu biliyor lakin yozlaşmış bir toplumda günümüzün Adaleti kullanılmaz hale gelmiştir. Light'ın buradaki felsefeside yine Faydacı Ahlak Felsefesine dayanıyor. Zaten Death Note felsefesi ile ilgili bir gün bir blog yazacağım. Bu da bir başka videonun konusu ;)

O güne kadar sağlıcakla kalın. İlk Blog'um olduğu için biraz eksik olabilir af ola.

Ve ayrıca bir sonraki buluşacağımız tarihe kadar " İnsanlar konusunda daha az, fikirler konusunda daha çok meraklı olun." -Marie Curie