Evrim ve İslamiyet

Evrim, canlıların zamanla değişim geçirdiğini ve bu değişimlerin doğal seçilim gibi mekanizmalarla şekillendiğini savunan bilimsel bir teoridir. Bugün biyoloji biliminin temel taşlarından biri olarak kabul edilen evrim, genetik, fosil kayıtları, karşılaştırmalı anatomi ve embriyoloji gibi birçok farklı bilimsel alan tarafından desteklenmektedir. Peki, evrim teorisi bir Müslüman için kabul edilebilir mi? İslamiyet ile çelişir mi? Bu soruya cevap vermeden önce hem bilimin hem de dinin doğasını anlamak gerekir.

İslamiyet, insanlara düşünmeyi, sorgulamayı ve doğayı gözlemlemeyi tavsiye eder. Kur’an-ı Kerim’de pek çok ayette insanlara gökleri, yeri, canlıları incelemeleri ve Allah’ın yaratışındaki hikmeti kavramaları öğütlenir. Örneğin, “De ki: Yeryüzünde gezip dolaşın da, yaratılışın nasıl başladığını görün” (Ankebut, 20) ayeti, bilimsel araştırmayı teşvik eden bir mesaj taşır. Evrim teorisi de işte tam bu şekilde doğayı inceleyerek ortaya konmuş bir açıklamadır.

Bazı Müslümanlar, evrimi Tanrı’yı dışlayan bir görüş gibi algılayabilir. Oysa evrim teorisi, yalnızca “nasıl” sorusuna cevap verir; “niçin” sorusu ise dinin alanıdır. Evrimsel süreçler, Allah’ın yaratma yöntemlerinden biri olabilir. Nitekim Kur’an’da Allah’ın “yaratıcıların en güzeli” (Mü’minun, 14) olduğu ve “her şeyi bir ölçüye göre yarattığı” (Kamer, 49) ifade edilir. Bu ölçü ve düzen, evrimsel mekanizmalarla da sağlanmış olabilir. Evrim, tesadüflerle değil, biyolojik ve çevresel yasaların işleyişiyle gerçekleşen doğal bir süreçtir ve bu yasalar da Allah’ın koyduğu yasalardır.

İslam tarihinde evrimsel düşünceye yakın yaklaşımlar sergileyen alimler de olmuştur. 9. yüzyılda yaşamış olan Müslüman düşünür El-Cahiz, “canlıların çevrelerine göre değişim geçirdiğini” savunmuş ve adeta evrim düşüncesinin temellerini atmıştır. 13. yüzyılda İbn Haldun da canlıların kademeli olarak geliştiğini öne süren ifadeler kullanmıştır. Bu da İslam dünyasında evrimsel düşüncenin, modern bilimin ortaya koyduğu şekliyle olmasa da, tamamen yabancı olmadığını gösterir.

Elbette evrim teorisinin bazı yorumları (örneğin, ateist yaklaşımlar) İslam ile bağdaşmaz. Ancak bu, teorinin kendisini değil, onun ideolojik yorumlarını reddetmek anlamına gelir. Bilimsel bir gerçeği sırf bazı kişiler onu yanlış yorumluyor diye tamamen reddetmek doğru değildir.

Sonuç olarak, evrim vardır ve İslamiyet'e aykırı değildir. Allah, dilediği şekilde yaratır ve evrim de O’nun yaratma biçimlerinden biri olabilir. Din ile bilimi çatıştırmak yerine, onları uyum içinde değerlendirmek hem inancımızı hem de bilim anlayışımızı derinleştirir.