Elektriğin peygamberi : Michael Faraday

Faraday, ailesi o daha doğmadan önce kuzeybatı İngiltere’deki Westmorland’dan gelip güney Londra’ya taşındı. Faraday orda doğdu. Babası bir demirci ustasıydı ve Sandemancılar adlı neo-Calvinist, Kutsal kitabı birebir yorumlayan çok küçük Hıristiyan mezhebinin üyesiydi,Faraday de hayatı boyunca bu mezhebin bir üyesi olarak kaldı.Nispeten fakir bir aileden gelmesi ve Anglikan Kilisesi’ne bağlı olmaması Faraday’in üniversiteye gidemeyeceği anlamına geliyordu.Böyle olunca Faraday 1805’den 1812’ye kadar bir kitap çiftçisinin çıraklığını yaptı, bu dönemlerde bilimsel konferanslara katıldı, kısıtlı da olsa kimyasal deneyler yaptı. Çıraklığını sonuna doğru sıra dışı bir kararla çiftçiliği bırakıp (ki o dönemde güvence olarak görülüyordu bu meslek) bilimsel kariyeri seçti. Bu sayede Sir Humphry Davy’nin dikkatini çekti , otuz dört yaşındayken bir dulla evlenen Sir Humphry Kraliyet Enstitüsü’ndeki kimya profesörlüğü görevinden ayrılmak üzereydi.

Faraday 1813 yılında laboratuvar asistanı olarak atandı. Ve nerdeyse tüm hayatını burda geçirdi. 1825 yılında laboratuvar yöneticiliğine yükseldi ve 1833 yılında özellikle kendisi için açılan Fullerian kimya profesörlüğü pozisyonuna atandı.

Faraday bu yıllar esnasında Kraliyet Enstitüsü’nün bodrum katındaki laboratuvarında sürdürdüğü elektromanyetik rotasyon ve indüksiyon (1821 yılında buldu) keşiflerini de içeren elektromanyetizma araştırmaları elektrik motoru,transformatör ve jeneratörün icadıyla sonuçlandı. 19.yüzyılın sonlarına doğru Faraday’ın bu çalışmaları , elektrik mühendisliği ve modern dünyaya zemin oluşturdu.Faraday’ın

Faraday’ın doğal dünyayı kavramamıza yaptığı en önemli katkı elektro-manyetik alan kuramını formüle etmesi olmuştur. Bu, 1845’teki manyeto-optik etki ve diamanyetizma keşiflerinin -yani deney ile manyetizmanın ışığın davranışını etkilediği ve tüm maddelerin manyetik kuvvete duyarlı olduğunu göstermesi- sonucunda olmuştu. Faraday 1830’lu yılların başından itibaren maddenin bölünemez kimyasal atomlardan oluştuğu fikrine şiddetle karşı çıktı, 1834’te üzerinde çalışabileceğimiz tek şeyin kuvvet-ağırlık, elektriksel itme vb olduğu gerekçesi ile madde kavramının yararlılığına inanmayı bıraktı. Hatta Faraday ilk deneysel çalışmalarının bazılarını , örnek rotasyonu , kuvvet çizgileri ile yorumladı. 1840’ların başında, maddeyi uzayda kuvvet çizgilerinin karşılaştığı noktalar olarak görmeye başladı. Bu yapısal anlamda tüm maddelerin aynı olduğu anlamına geliyordu ; o zamanlar sadece üç maddenin manyetik özelliklere sahip olduğu bilindiğinden bu tür manyetizmanın bir anomali olduğu anlamına geliyordu. 1844 ve 1845 yılları boyunca Faraday buna bir çözüm yolu bulmak için uğraştı ve sonunda manyeto-optimal etki ve diamanyetizmayı keşfetmesi manyetizmanın, yerçekimine benzer evrensel bir özellik olduğunu gösterdi.

Bu deneysel keşifler 1846 yılında Faraday’e elektrik alanları ve manyetizmanın birbiriyle nasıl etkileştiğini tanımlayan alan teorisini formüle etmeye başlaması için gereken güveni sağladı. Alan teorisi başlangıçta nicelik olsa da, İrlanda’dan Atlantik Okyanusun karşı kıyısındaki Newfoundland’e uzanan bir telgraf kablosu çekmeye dair ivedi mühendislik sorununu çözerek önce İngiltere’de sonra da Avrupa’daki André Marie Ampère gibi bilginlerin geliştirdiği diğer matematiksel elektromanyetik etki teorilerinin yerini aldı. William Thomson(Lord Kelvin) ve James Clerk Maxwell’in matematikçi ellerinde, Faraday’in alan teorisi modern teorik fiziğin temel taşlarından biri oldu ve olmaya da devam ediyor. Matematikçi olmamasına hatta bazen doğa felsefesinde matematiğin yer almasından kuşku duymasına rağmen (bir keresinde Maxwell’e kullandığı hiyerogliflerden şikayet etse de) Faraday yine de en üst düzey teorisyenlerden biriydi. Maxwell, Faraday’in alan teorisinin özünde geometrik olduğunu ve böylece Cambridge’in matematiksel cebir analizlerinin kesinliğe tabi olabileceğini gördü. Albert Einstein 1936’da görüşünü şöyle belirtmişti, “Faraday ve Maxwell’in elektrik alan teorisi muhtemelen Newton’dan beri fiziğin temellerinde yaşanmış en etkili dönüşümü temsil eder.”

Kraliyet Enstitüsü’nün bir başka ana işlevi orta sınıf ve aristokrat dinleyicilerini bilim hakkında bilgilendirmekti. Davy çok popüler olan konferanslarıyla Kraliyet Enstitüsü’de başlangıçta iyi bir ün sağlamıştı, Faraday bu rolü ondan miras alıp daha da başarılı oldu. Erken Viktoryen Döneminde bilimin ilerletme amaçlarından biri haline gelen ve günümüzde de devam eden Cuma Akşamı Konuşmaları’nı kurdu. Her hafta konularında yetkin bilim insanları tarafından bir saatlik konferanslar veriliyordu. Bu sayede Faraday Kraliyet Enstisüsü üyelerine ve böylece (yazılı medya aracılığıyla) dünyanın geri kalanına önemli bilimsel keşifleri gösterebiliyordu. 1850 yıllarının başında ortaya çıkan ruh çıkarma ve ipnotizma seansları çılgınlığına karşı güçlü muhalefet hisleriyle bilimsel eğitimin değeri üzerine bir konferans düzenledi ve eğitimle ilgilenen Kraliyet Komitesine bu görüşünü destekleyen kanıtlar sundu. Muhtemelen bu konuda derin kaygılar sebebiyle gençler için Noel derslerinden son ikisinin (toplamda 19) basılmasına izin verdi. The Chemical History of a Candle (Mumum Kimyasal Tarihi) şimdiye dek basılmış en popüler bilim kitabı olmalı (1861’den bu yana İngilizce baskısı asla tükenmedi ve bir düzine başka dillere çevrildi).

Faraday araştırmaları, konferansları ve pratik alandaki çalışmaları sonucunda yaşadığı zamanın ve sonrasının da en ünlü kişisi oldu. Prens Albert ile arkadaştı hatta Prens onu şereflendirmek için Hampton Sarayı’nda bir ev verilmesini sağladı. Faraday 1858’den ölene kadar burda yaşadı. Fransız Bilimler Akademisinin yabancı 8 öğretim üyesinden biriydi, bu Nobel Ödülünden önce önemli itibar ve onay göstergesiydi, hem kendisine İngiliz bilimleri en üst mevki olan Kraliyet cemiyeti başkanlığı iki kez önerildi. Her iki durumda da yoz ve yozlaştırıcı bir mevki olduğunu söyleyerek pozisyonu reddetti, ikinci sefer reddederken “Kabul etseydim, zihinsel emeğimin onuruna tek bir yıl bile kefil olamazdım” yorumunu yaptı.

Faraday Sandemancı Tanrısı karşısında acizliğini koruduğunu iddia etse de bilimsel araştırmalarda alçakgönüllülüğü savunsa da, çoğunlukla sıkı denetim altında tutuğu bir egosu vardı. Bilinçsizce bir takım şekillerde ortaya çıkar, kendini ifade ederdi, medyada yer alan çok sayıda görüntüsü dikkat çekicidir, yağlıboya, pastel çizimler, mermer, baskılar ve en çokta fotoğrafları yayımlanmıştı. Faraday bir bakıma, dini inançlarının gereklerine ve araştırma dünyasının yaklaşımına rağmen toplumun mevcudiyetini bilmesini istedi. Bu iç gerilimin sebep olduğu çelişki yaratıcılığının ve yaptığı her şeyi mükemmel yapma arzusunun arkasındaki güç olabilir ve dünyayı anlamamızda yaptığı temel katkılarının nedenini açıklayabilir.

Michael Faraday, yaşamı boyunca hem dini inancının sadeliğini hem de bilimin merak ve araştırma ruhunu aynı anda taşıdı. Fakir bir ailenin çocuğu olarak başladığı yolculuk, onu çağının en saygın bilim insanlarından birine dönüştürdü. Bugün kullandığımız elektrik motorlarından iletişim teknolojilerine kadar pek çok şey onun deneylerinin üzerine inşa edildi. Faraday’ın hikâyesi, bilimin yalnızca üniversite salonlarında değil, merak eden ve çalışmaktan vazgeçmeyen herkesin ellerinde büyüyebileceğinin kanıtıdır. Alçakgönüllülüğü, halkı bilgilendirme tutkusu ve insanlığa bıraktığı mirasla Faraday, bilim tarihinde yalnızca bir araştırmacı değil, aynı zamanda bir ışık olarak yaşamaya devam ediyor.^[1]