Dünya Üzerindeki Tek Doğal Nükleer Reaktör

Afrika kıtasının orta bölümünde yer alan Gabon Cumhuriyeti nde bulunan Oklo doğal nükleer reaktörü, Gabon'daki Oklo bölgesinde yaklaşık 2 milyar yıl önce meydana gelmiş ve 500.000 yıl boyunca kendiliğinden nükleer fisyon tepkimeleri gerçekleştirmiştir. Şu anda modern nükleer fizik kullanılarak bu reaktörün geçmişte nasıl işlediği tam olarak anlaşılabiliyor. Dünyada bilinen tek doğal nükleer reaktör olan Oklo'nun varlığı, uranyumun yüksek zenginliği ve eşsiz çevresel koşulların bir araya gelmesine bağlıdır. Diğer bölgelerde doğal reaktörlere dair kanıt bulunmaması, Oklo'nun dönemindeki doğal Uranyum-235 oranının yüksekliği, uygun jeolojik yapı ve tarihsel koşulların nadirliğinden kaynaklanmaktadır. Böylelikle Oklo, mevcut koşullarda başka bir doğal reaktör örneği olmadığından, tek ve özel bir yapı olarak kabul edilmektedir.

https://www.ans.org/

Oklo gibi doğal nükleer reaktörler oldukça nadirdir ve bugüne kadar bilinen tek örnek Oklo Doğal Nükleer Reaktörü'dür. Bu reaktör, Gabon'daki Oklo bölgesinde yaklaşık 2 milyar yıl önce meydana gelmiş ve yaklaşık 500.000 yıl boyunca kendiliğinden nükleer fisyon tepkimeleri gerçekleştirmiştir.

Oklo bölgesinde, toplamda 17 farklı reaktör bölgesi tespit edilmiştir. Ancak bu reaktörler tek bir yerde bulunmuş ve başka bölgelerde doğal reaktörlerin varlığına dair kesin kanıtlar henüz keşfedilmemiştir. Oklo'nun varlığı, dünyanın geçmişinde uranyumun yeterince zengin olduğu ve belirli koşulların sağlandığı nadir bir durumun sonucudur.

Neden Başka Doğal Reaktörler Yok?

Başka yerlerde Oklo gibi doğal reaktörler bulunmamasının birkaç nedeni var:

Doğal Uranyum-235’in Oranı: Oklo'nun çalıştığı dönemde, uranyum cevherinde bulunan Uranyum-235 izotopunun doğal bolluğu daha yüksekti. Günümüzde bu oran çok daha düşüktür (%0,7), bu nedenle doğal şartlarda zincirleme fisyon tepkimesi başlatmak zor hale gelmiştir.

Çevresel Koşulların Eşsizliği: Oklo'da, fisyon tepkimesini başlatacak su gibi bir moderatör, uranyumun yüksek yoğunlukta bulunduğu bir alan ve uygun jeolojik yapı gibi bir dizi eşsiz koşul bir araya gelmiştir. Bu koşulların başka bir yerde kendiliğinden oluşması oldukça nadirdir.

Tarihsel Koşullar: Dünya tarihi boyunca böyle bir reaktörün oluşumu için çok dar bir zaman aralığı vardı. 2 milyar yıl önce, Uranyum-235'in bolluğu ve jeolojik koşullar, bu tür reaktörlerin oluşumuna olanak tanıyordu, ancak bu koşullar zamanla değişti.

Sonuç olarak, şu anda dünya üzerinde Oklo gibi başka bir doğal reaktör bilinmemektedir ve Oklo, bilinen tek doğal nükleer reaktör olarak kabul edilir.

https://www.iaea.org/

Oklo Doğal Nükleer Reaktörü'nde gerçekleşen işlem, nükleer fisyon adı verilen bir süreçtir. Bu işlem, modern nükleer reaktörlerdeki süreçlerle büyük oranda benzerdir, ancak Oklo reaktörü tamamen doğal şartlar altında çalışmıştır. İşlemin nasıl gerçekleştiğini ve sürecin temel mekanizmasını şu şekilde açıklayabiliriz:

1. Uranyumun Doğal Bolluğu

Evrim Ağacı'ndan Mesaj

Neden Desteğe İhtiyacımız Var?

Aslında maddi destek istememizin nedeni çok basit: Çünkü Evrim Ağacı, bizim tek mesleğimiz, tek gelir kaynağımız. Birçoklarının aksine bizler, sosyal medyada gördüğünüz makale ve videolarımızı hobi olarak, mesleğimizden arta kalan zamanlarda yapmıyoruz. Dolayısıyla bu işi sürdürebilmek için gelir elde etmemiz gerekiyor.

Bunda elbette ki hiçbir sakınca yok; kimin, ne şartlar altında yayın yapmayı seçtiği büyük oranda bir tercih meselesi. Ne var ki biz, eğer ana mesleklerimizi icra edecek olursak (yani kendi mesleğimiz doğrultusunda bir iş sahibi olursak) Evrim Ağacı'na zaman ayıramayacağımızı, ayakta tutamayacağımızı biliyoruz. Çünkü az sonra detaylarını vereceğimiz üzere, Evrim Ağacı sosyal medyada denk geldiğiniz makale ve videolardan çok daha büyük, kapsamlı ve aşırı zaman alan bir bilim platformu projesi. Bu nedenle bizler, meslek olarak Evrim Ağacı'nı seçtik.

Eğer hem Evrim Ağacı'ndan hayatımızı idame ettirecek, mesleklerimizi bırakmayı en azından kısmen meşrulaştıracak ve mantıklı kılacak kadar bir gelir kaynağı elde edemezsek, mecburen Evrim Ağacı'nı bırakıp, kendi mesleklerimize döneceğiz. Ama bunu istemiyoruz ve bu nedenle didiniyoruz.

Destek Ol

Yaklaşık 2 milyar yıl önce, Oklo bölgesindeki uranyum cevherinde, bugün olduğundan daha yüksek oranda Uranyum-235 (U-235) bulunuyordu. O dönemde U-235 izotopu, doğal uranyumun yaklaşık %3'ünü oluşturuyordu. (Günümüzde bu oran yaklaşık %0,7'dir.) Bu yüksek U-235 oranı, doğal şartlar altında nükleer fisyon sürecini başlatmak için gerekliydi.

2. Nükleer Fisyon

Nükleer fisyon, ağır bir atom çekirdeğinin (örneğin U-235'in) bir nötron tarafından vurulması sonucunda iki daha hafif çekirdeğe bölünmesi sürecidir. Bu işlem sırasında büyük miktarda enerji açığa çıkar ve aynı zamanda daha fazla nötron serbest bırakılır. Bu nötronlar diğer U-235 atomlarına çarparak zincirleme bir tepkime başlatabilir.

Temel işlem şu şekildedir:

Bir U-235 atomu, bir nötron tarafından vurulur.

U-235 atomu iki daha küçük çekirdeğe (örneğin baryum ve kripton gibi) bölünür.

Bölünme sırasında enerji açığa çıkar.

Aynı zamanda, bölünme sürecinde 2 veya 3 yeni nötron serbest kalır.

Serbest kalan bu nötronlar, başka U-235 atomlarına çarpar ve bu da yeni fisyon reaksiyonlarını başlatır.

3. Zincirleme Reaksiyon

Eğer ortamda yeterince U-235 bulunuyorsa ve bu nötronlar başka U-235 atomlarına çarpıyorsa, bir zincirleme reaksiyon başlar. Oklo'da bu koşullar oluşmuş ve fisyon süreci kendiliğinden devam etmiştir.

4. Su Moderatörü

Nükleer fisyon sürecinde, nötronlar çok hızlı hareket eder ve bu hızlı nötronlar yeni fisyon reaksiyonları başlatmak için etkili değildir. Nötronların yavaşlaması gerekir. Bu yavaşlamayı sağlayan maddeye moderatör denir. Oklo'daki doğal reaktörde, yeraltı sularının bu moderatör rolünü oynadığı düşünülmektedir.

Agora Bilim Pazarı

Gezi Kitapları Seti (4 kitap)

Latin Amerika

“Sınırları Kaldırdım” adlı blogun yazarı Okan Okumuş’un Latin Amerika’daki gezilerinden yola çıkarak hazırladığı Latin Amerika – Alternatif Bir Gezi Rehberi on iki ülkeyi kapsıyor. Açılışı Brezilya’yla yapan bu gezgin rehberinde Arjantin, Patagonya, Kolombiya, Küba, Meksika, Guatemala, Honduras, Nikaragua, Peru, Şili ve Bolivya üzerine sadece “nerede ne yenir, ne içilir?” sorularının cevabı yok. Turistten ziyade gezgin olmak isteyenler için alternatif rotalar ve öneriler, bu ülkelerin tarihlerine, kültürlerine dair bilgiler ve kişisel gözlemlerle bildiğimiz gezi rehberlerinden ayrılan bu kitapla, “uzaklardaki” Latin Amerika’nın büyüleyici atmosferine biraz daha yaklaşacaksınız. Sonra kim bilir, belki sırt çantanızı toplayıp yollara düşeceksiniz…

“Sınırları Kaldırdım” serisi Asya, Afrika ve Okyanusya’yla devam edecek.

“Hiç kuşkusuz, bu kitapta anlatılanlar hayata bakışımın ve gezginlik anlayışımın yansımalarıdır. Salt tüketen olmaktan kaçınan ve gittiği yerin yaşamına dokunmaya çalışan, oradaki yaşamları dünü ve bugünüyle birlikte anlamaya, anlamlandırmaya uğraşan bir gezi anlayışı bu.”

Kuzey ve Orta Afrika

Gezgin Okan Okumuş, Kuzey ve Orta Afrika – Alternatif Bir Gezi Rehberi’yle Yeşil Burun Adaları, Etiyopya, Fas, Senegal, Tanzanya, Ruanda, Uganda, Kenya ve Mısır’daki yol deneyimlerini, turizm endüstrisinden bağımsız biçimde seyahat etmeye ilgi duyan okurlarıyla paylaşıyor.

Okan Okumuş’un sırt çantasıyla yaptığı gezileri akıcı üslubuyla anlattığı Sınırları Kaldırdım dizisinin üçüncü kitabı Kuzey ve Orta Afrika’da unutulmaz yerel lezzetlerle tanışacak, vahşi doğada maceralara atılacak, farklı kültürden pek çok insana merhaba diyecek, yerel ritüellere katılacak ve bu ülkelerdeki gündelik yaşama olduğu kadar ilginç, çarpıcı tarihi olaylara da tanıklık edeceksiniz.

Yazarla birlikte binip yolculuk edeceğiniz sept-place’lar, boda-boda’lar ve tuk tuk’larla bazen enerjik metropollerin keşmekeşine takılacak bazen de tek bir turist bile görmeden günlerin geçeceği, henüz kitle turizmine yenik düşmemiş dingin cennetlere uğrayacaksınız.

Sınırları Kaldırdımdizisi Madagaskar, Güney Afrika Cumhuriyeti, Lesotho, Mozambik, Malavi, Zambiya, Botsvana, Zimbabve ve Namibya’yı içine alan Güney Afrikakitabıyla devam edecek.

Doğu Asya

Bilindik gezi kavramını bir adım öteye taşıyarak gittiği her yerde yabancı değil misafir olmak isteyen bir gezginden, alışılmışın dışında bir gezi rehberi.

Uzak diyarları yakına getiren gezgin Okan Okumuş, sırt çantasında taşıdığı anılarıyla Latin Amerika’dan sonra bu kez Doğu Asya’ya götürüyor bizi. Japonya’nın modern sokaklarında yürüyüp Vietnam’ın konuksever sofralarına konuk olacak, Kamboçya’nın tapınaklarından geçerek Tayland’ın yüzen pazarlarına ve Laos’un huzurlu dağ köylerine varacaksınız. Myanmar’da beklenmedik düğünlerden Çin’in antik kentlerine; efsanevi Trans Sibirya tren yolculuğuyla Moğolistan steplerinden geçerek Sibirya’ya uzanan bir yolculuğa hazır olun.

“Sınırları Kaldırdım” serisinin ikinci kitabı Doğu Asya – Alternatif bir Gezi Rehberi, yeni bir maceraya atılırken gerekli her türlü teknik bilginin yanında, alternatif rotalar, gizli lezzetler, kültür, tarih ve en önemlisi insanlara dair kesitlerle dolu zengin bir Doğu Asya sergisi sunuyor.

Sırt çantanızı alıp yollara düşme vakti!

Güney Afrika

Bilindik gezi kavramını bir adım öteye taşıyarak gittiği her yerde yabancı değil misafir olmak isteyen Okan Okumuş’tan alışılmışın dışında bir gezi rehberi.

“Sınırları Kaldırdım” dizisinin dördüncü kitabı Güney Afrika – Alternatif Bir Gezi Rehberi’nde insan hikâyeleri, efsaneler, tarih, kültür, alternatif rotalar ve yerel lezzetlerin harmanlandığı sıcak bir yolculuk bekliyor sizleri.

Bu yolculuk boyunca Okan Okumuş’la birlikte Güney Afrika Cumhuriyeti’nde muhteşem üzüm bağlarına ve Ümit Burnu’na uğrayacak, “ülke içinde ülke” Lesotho’da dağ köyünde bir aileye konuk olacak, Mozambik Adası’nda pastel renkli evlerin arasında yürüyerek bir şifacıyla tanışacaksınız. Malavi’de dağlara tırmanıp göl etrafında dolaşacak, Zambiya’da zengin yaban hayatını keşfedecek, Zimbabve’de Viktorya Şelaleleri’ne gideceksiniz. Botsvana’da Okavango Deltası’nda kanoyla yolculuk edecek, Namibya’da Herero yerlilerinin düğününe katılacak, Madagaskar’ın benzersiz doğası ve renkli kültürüyle karşılaşacaksınız.

Devamını Göster

₺896.00

Satın Al Tüm Ürünler

Su, nötronları yavaşlatarak (termal nötronlar haline getirerek), yeni U-235 atomlarını etkili bir şekilde vurabilecek hale getirir. Böylece zincirleme reaksiyon sürdürülebilir hale gelir.

5. Reaktörün Çalışma Döngüsü

Oklo reaktöründe işlem şu şekilde döngüsel olarak devam etti:

Zincirleme fisyon reaksiyonu başlar, enerji açığa çıkar.

Bu süreç bir süre devam ettikten sonra, ısınan su buharlaşır ve reaktörün sıcaklığı artar.

Su moderatör olarak görev yapamadığında, nötronlar çok hızlı kalır ve fisyon durur.

Bu döngü tekrar eder: Su geri geldiğinde reaksiyon yeniden başlar, su buharlaştığında durur.

6. Zincirleme Reaksiyonun Durdurulması

Bu döngüsel süreç yaklaşık 500.000 yıl boyunca devam etti. Ancak sonunda U-235 izotopunun tükenmesi ve reaktör bölgesindeki koşulların değişmesi nedeniyle zincirleme reaksiyon sona erdi.

7. Sonuç

Bu süreç, günümüzde modern nükleer reaktörlerde gerçekleşen fisyon tepkimelerine çok benzer, ancak Oklo reaktörü tamamen doğal jeolojik koşullar altında oluşmuştu. Oklo’nun bu eşsiz örneği, doğada kendi kendine gerçekleşen kontrollü bir nükleer fisyon sürecinin mümkün olduğunu gösteren tek kanıt olarak kabul edilir.

Reaktörde gerçekleşen nükleer fisyon işlemi, bugün kullandığımız nükleer enerji üretim sistemlerinin temelini oluşturur.

***

Ayrıca bu bilgiler, fizik yasalarının (özellikle zayıf nükleer kuvvetlerin ve elektromanyetik kuvvetlerin) milyarlarca yıl önce bile sabit kaldığını gösteren bir başka dolaylı kanıttır.