Çember ve Daire'nin Çevresini Hesaplarken Neden "2πr" Formülünü Kullanırız?

- Blog Yazısı

Öncelikle π sayısından bahsedelim. π sayısı çemberin çevresinin çapına oranıdır. Yani: π=C2rπ=\frac{C}{2r} 'dir. Eminim ki bazılarımızın aklına pi sayısının neden hep sabit kaldığı takılmıştır. Şimdi hem bunun ispatını yapalım, hem de bu ispat üzerinden çemberin çevre ispatını yapalım.
Esasında çemberin çevresinin matematiksel bir tanımı yoktur. Biz; tanımı, matematiksel bir işlemle tanımlayacağız. Bir çember alalım ve çemberin içine bir çokgen çizelim ve bu çokgenin kenar sayına "nn" diyelim. Ve her bir kenarın uzunluğu "ee" olsun. Biz kenar sayısını ne kadar çok artırırsak çokgen o kadar çok çembere benzeyecektir. O zaman biz nn 'yi sonsuza kadar götürürsek çokgenimiz çembere dönüşecektir. Çokgenin çevresi normalde n.en.e 'dir. nn sonsuza giderken limit alıp çarparsak bu sefer çemberin de çevresini bulmuş oluruz.
limn→∞e.n→C\lim\limits_{n\to\infty} e.n \to C (Tanım 2)
Benzer adımlarla devam ediyoruz. Bir O merkezli çember alalım. Bu çemberin içine n kenarlı bir çokgen çizelim. Bu çokgenin bir kenarınını inceleyelim. İncelediğimiz kenarının uçlarının birini A diğerini ise B ile gösterelim ve bu uçları O ile birleştirelim. O halde ikizkenar bir üçgen elde ederiz.

Yeniden O'merkezli bir çember alalım ve bu çemberin içine bir çokgen çizelim. Bu çokgenin bir kenarı e' olsun. Bu çokgenin bir kenarını inceleyelim, bir ucuna A' diğer ucuna ise B' diyelim ve A'O'B' ikizkenar üçgenini elde edelim. m(O^)=m(O′^)=360nm(\widehat{O})=m(\widehat{O'})=\frac{360}{n} olduğundan ve bu açıların kenarları orantılı olduğundan A'O'B' ve AOB üçgeni benzerdir.[1] Bundan dolayı:
er=e′r′\frac{e}{r}=\frac{e'}{r'} olur.
P ilk çokgenin çevresi p' de ikinci çokgenin çevresi olmak üzere, p=e.np=e.n ve p′=e′.np'=e'.n olur. O halde:
pr=p′r′\frac{p}{r}=\frac{p'}{r'} diyebiliriz. Tanım 2'ye göre p→Cp\to C ve p′→C′p'\to C' olduğundan Cr=C′r′\frac{C}{r} = \frac{C'}{r'} diyebiliriz. O halde bu denklemi düzenlersek:
C2r=C2r′\frac{C}{2r}=\frac{C}{2r'} diyebiliriz ki bu da her r değeri için π sayısının sabit kaldığının ispatıdır. Baktığımızda C2r=π\frac{C}{2r}=π olduğundan C=2r.πC=2r.π diyebiliriz. Ki bu da çevrenin ispatıdır. Yeni bir ispatımız daha var ve bu ispatta integral eğri hesaplama formülünü kullanacağız. Bu yüzden öncelikle bu formülü ispatlamalıyız. İntegral eğri hesaplama formülü:
∫ab1+[f′(x)]\displaystyle\int_a^b\sqrt{1+[f'(x)]}
şeklindedir.
Evrim Ağacı'nın çalışmalarına Kreosus, Patreon veya YouTube üzerinden maddi destekte bulunarak hem Türkiye'de bilim anlatıcılığının gelişmesine katkı sağlayabilirsiniz, hem de site ve uygulamamızı reklamsız olarak deneyimleyebilirsiniz. Reklamsız deneyim, sitemizin/uygulamamızın çeşitli kısımlarda gösterilen Google reklamlarını ve destek çağrılarını görmediğiniz, %100 reklamsız ve çok daha temiz bir site deneyimi sunmaktadır.
KreosusKreosus'ta her 50₺'lik destek, 1 aylık reklamsız deneyime karşılık geliyor. Bu sayede, tek seferlik destekçilerimiz de, aylık destekçilerimiz de toplam destekleriyle doğru orantılı bir süre boyunca reklamsız deneyim elde edebiliyorlar.
Kreosus destekçilerimizin reklamsız deneyimi, destek olmaya başladıkları anda devreye girmektedir ve ek bir işleme gerek yoktur.
PatreonPatreon destekçilerimiz, destek miktarından bağımsız olarak, Evrim Ağacı'na destek oldukları süre boyunca reklamsız deneyime erişmeyi sürdürebiliyorlar.
Patreon destekçilerimizin Patreon ile ilişkili e-posta hesapları, Evrim Ağacı'ndaki üyelik e-postaları ile birebir aynı olmalıdır. Patreon destekçilerimizin reklamsız deneyiminin devreye girmesi 24 saat alabilmektedir.
YouTubeYouTube destekçilerimizin hepsi otomatik olarak reklamsız deneyime şimdilik erişemiyorlar ve şu anda, YouTube üzerinden her destek seviyesine reklamsız deneyim ayrıcalığını sunamamaktayız. YouTube Destek Sistemi üzerinde sunulan farklı seviyelerin açıklamalarını okuyarak, hangi ayrıcalıklara erişebileceğinizi öğrenebilirsiniz.
Eğer seçtiğiniz seviye reklamsız deneyim ayrıcalığı sunuyorsa, destek olduktan sonra YouTube tarafından gösterilecek olan bağlantıdaki formu doldurarak reklamsız deneyime erişebilirsiniz. YouTube destekçilerimizin reklamsız deneyiminin devreye girmesi, formu doldurduktan sonra 24-72 saat alabilmektedir.
Diğer PlatformlarBu 3 platform haricinde destek olan destekçilerimize ne yazık ki reklamsız deneyim ayrıcalığını sunamamaktayız. Destekleriniz sayesinde sistemlerimizi geliştirmeyi sürdürüyoruz ve umuyoruz bu ayrıcalıkları zamanla genişletebileceğiz.
Giriş yapmayı unutmayın!Reklamsız deneyim için, maddi desteğiniz ile ilişkilendirilmiş olan Evrim Ağacı hesabınıza üye girişi yapmanız gerekmektedir. Giriş yapmadığınız takdirde reklamları görmeye devam edeceksinizdir.

Yukarıdaki eğrinin uzunluğunu hesaplamak için eğriyi x ekseni üzerinde eşit uzunluğa sahip olan doğru parçalarına ayıralım ve her bir noktayı pip_i ile gösterelim. Her bir parçayı da n ile gösterelim. O halde şekil 2'ye göre n=9n=9 olur. Ve her bir parçanın uzunluğunu da ∣pi−1pi∣\lvert p_{i-1} p_i \rvert ile gösterelim. O halde eğrinin uzunluğu da yaklaşık olarak:
L≈∑i=1n∣pi−1pi∣L\approx\displaystyle\sum_{i=1}^n \lvert p_{i-1} p_i \rvert
olur.[2] Baktığımızda nokta sayısını ne kadar arttırırsak eğriye o kadar çok yaklaşırız. O yüzden eğrinin uzunluğu:
L=limn→∞∑i=1n∣pi−1pi∣L=\lim\limits_{n\to\infty}\displaystyle\sum_{i=1}^n \lvert p_{i-1} p_i \rvert
olur.[2] parçaların uzunluğunu her eksende tanımlayalım.
Δy=yi−yi−1\Delta y=y_i-y_{i-1} olsun. O halde bir ff fonksiyonu için Δy=yi−yi−1=f(xi)−f(xi−1)\Delta y=y_i-y_{i-1}=f(x_i)-f(x_{i-1}) olur. Pisagor teoremi vasıtasıyla parçaların uzunluğunu:
∣pi−1pi∣=(xi−xi−1)2+(yi−yi−1)2\lvert p_{i-1} p_i \rvert = \sqrt{(x_{i}-x_{i-1})^2+(y_i-y_{i-1})^2}
∣pi−1pi∣=Δx2+Δy2\lvert p_{i-1} p_i \rvert = \sqrt{\Delta{x^2}+\Delta{y^2}}
olarak hesaplayabiliriz.
Grafiğimizin sürekli olarak [xi−1,xi][x_{i-1},x_i] aralığında olduğunu biliyoruz. O halde ortalama değer teoremini kullanabiliriz. Dolayısıyla da bir xi∗x_{i}^* noktası da vardır. O halde:
f(xi)−f(xi−1)=f′(xi∗)(xi−xi−1)f(x_i)-f(x_{i-1})=f'(x_{i}^*)(x_i-x_{i-1})
=Δy=f′(xi∗).Δx=\Delta y=f'(x_{i}^*).\Delta x
O halde

Şimdi yukarıdaki denklemle birleştirirsek eğer bütün grafiğin yani ölçmek istediğimiz eğrinin uzunluğunu bulabiliriz.
L=limn→∞∑i=1n∣pi−1pi∣L=\lim\limits_{n\to\infty}\displaystyle\sum_{i=1}^n \lvert p_{i-1} p_i \rvert
L=limn→∞∑i=1nΔx2+[f′(xi∗)]2.Δx2L=\lim\limits_{n\to\infty}\displaystyle\sum_{i=1}^n\sqrt{\Delta x^2+[f'(x_{i}^*)]^2.\Delta x^2}
L=limn→∞∑i=1n1+[f′(xi∗)]2.Δx2L=\lim\limits_{n\to\infty}\displaystyle\sum_{i=1}^n\sqrt{1+[f'(x_{i}^*)]^2.\Delta x^2}
L=limn→∞∑i=1n1+[f′(xi∗)]2.ΔxL=\lim\limits_{n\to\infty}\displaystyle\sum_{i=1}^n\sqrt{1+[f'(x_{i}^*)]^2}.\Delta{x}
Sınırlı integralin tanımını kullanacak olursak eğer bu ifade bundan başka bir şey değildir:
∫ab1+[f′(x)]2dx\displaystyle\int_a^b\sqrt{1+[f'(x)]^2}dx
=∫ab1+(dxdy)2dx=\displaystyle\int_a^b\sqrt{1+\Big(\frac{dx}{dy}\Big)^2}dx
Formülün nereden geldiğini anladığımıza göre devam edelim!

Grafik üzerindeki denklem y2=±r2−x2y^2=± \sqrt{r^2-x^2}
olur. Burada unutmamamız gereken şey grafiğin yukarıda pozitif olduğudur.[3]
Grafiğimizim yarısını alalım (x eksenin üst kısmı için) ve devam edelim. Toplam çevre uzunluğunu şu şekilde alalım:
∫ab1+[f′(x)]2dx ⟹ \displaystyle\int_a^b \sqrt{1+[f'(x)]^2} dx\implies
2∫−rr1+x2r2−x2dx2\displaystyle\int_{-r}^r\sqrt{1+\frac{x^2}{r^2-x^2}}dx
=2∫−rrr2r2−x2dx=2\displaystyle\int_{-r}^r\sqrt{\frac{r^2}{r^2-x^2}}dx
=2∫−rr11−x2r2dx=2\displaystyle\int_{-r}^r{\frac{1}{\sqrt{1-\frac{x^2}{r^2}}}}dx
olur. Şimdi bir g(x)g(x) fonksiyonu alalım. Bu g(x)g(x) fonksiyonu g(x)=arcsin(x)g(x)=arcsin(x)olsun.
(g−1og)(x)=x(g^{-1}og)(x)=x ifadesinin türevini alalım.
g′(g−1(x)).g−1(x)=1g'(g^{-1}(x)).g^{-1}(x)=1
olur.

Görselden hareketle cos(cosinx) ifadesini anlamlandırabiliriz.
cos(arcsin(x)).g′(x)=cos(y).g′(x)=1 ⟺ g′(x)=11−x2cos(arcsin(x)).g'(x)=cos(y).g'(x)=1 \iff g'(x)=\frac{1}{\sqrt{1-x^2}}
olur. xr=u\frac{x}{r}=u olsun. Bunu yapmamızın amacı ise yukarıdaki g′(x)g'(x) ifadesine benzetmektir. O halde ifademiz:
2∫−rr11−x2r2dx=2\displaystyle\int_{-r}^r{\frac{1}{\sqrt{1-\frac{x^2}{r^2}}}}dx=
2∫−rr11−u2dx=2\displaystyle\int_{-r}^r{\frac{1}{\sqrt{1-u^2}}}dx=
r pozitif olduğu için her halükarda pozitiftir. O halde rr 'yi integralin dışına alalım.
2r∫−1111−u2du2r\displaystyle\int_{-1}^{1}\frac{1}{\sqrt{1-u^2}}du=r.arcsin(u)∣−11=r.arcsin(u)\rvert_{-1}^1
olur. Bu ifadeyi de düzenlersek:
2r((arcsin(1))−(arcsin(−1))2r((arcsin(1))-(arcsin(-1)) olur. Radyan cinsinden yazalım:
2r(π2−(−π2))=2.π.r2r(\frac{π}{2}-(-\frac{π}{2}))=2.π.r
olur. İspatımız bitmiştir.
- 1
- 0
- 0
- 0
- 0
- 0
- 0
- 0
- 0
- 0
- 0
- 0
- ^ Seyfullah Hızarcı, et al. Düzlem Geometri. Yayınevi: Palme Yayınevi. sf: 326,327,328.
- ^ a b Paul's Online Notes. Paul's Online Notes. Alındığı Tarih: 12 Şubat 2023. Alındığı Yer: tutorial.math.lamar | Arşiv Bağlantısı
- ^ Tunç Kurt. (YouTube Videosu, 2022). Eğri Uzunluğu Nasıl Hesaplanır (İspatlayalım!). Not: https://youtu.be/9walqVC91Ko.
- Tunç Kurt. (YouTube Videosu, 2022). Çemberin Çevresi Neden 2Πr ?(İspatlayalım!).
- BUders Boğaziçiliden Özel Ders. (YouTube Videosu, 2017). Calculus-1: Ortalama Değer Teoremi (Mean Value Theorem)(Www.buders.com).
Evrim Ağacı'na her ay sadece 1 kahve ısmarlayarak destek olmak ister misiniz?
Şu iki siteden birini kullanarak şimdi destek olabilirsiniz:
kreosus.com/evrimagaci | patreon.com/evrimagaci
Çıktı Bilgisi: Bu sayfa, Evrim Ağacı yazdırma aracı kullanılarak 09/05/2025 07:16:50 tarihinde oluşturulmuştur. Evrim Ağacı'ndaki içeriklerin tamamı, birden fazla editör tarafından, durmaksızın elden geçirilmekte, güncellenmekte ve geliştirilmektedir. Dolayısıyla bu çıktının alındığı tarihten sonra yapılan güncellemeleri görmek ve bu içeriğin en güncel halini okumak için lütfen şu adrese gidiniz: https://evrimagaci.org/s/14025
İçerik Kullanım İzinleri: Evrim Ağacı'ndaki yazılı içerikler orijinallerine hiçbir şekilde dokunulmadığı müddetçe izin alınmaksızın paylaşılabilir, kopyalanabilir, yapıştırılabilir, çoğaltılabilir, basılabilir, dağıtılabilir, yayılabilir, alıntılanabilir. Ancak bu içeriklerin hiçbiri izin alınmaksızın değiştirilemez ve değiştirilmiş halleri Evrim Ağacı'na aitmiş gibi sunulamaz. Benzer şekilde, içeriklerin hiçbiri, söz konusu içeriğin açıkça belirtilmiş yazarlarından ve Evrim Ağacı'ndan başkasına aitmiş gibi sunulamaz. Bu sayfa izin alınmaksızın düzenlenemez, Evrim Ağacı logosu, yazar/editör bilgileri ve içeriğin diğer kısımları izin alınmaksızın değiştirilemez veya kaldırılamaz.