Ay Neden Bazen Gündüz Vakti de Görünür?

Ay'ı bazen gündüzleri de görebilmemizin nedeni, geceleri görebilmemizi sağlayan aynı nedendir. Ay, Dünya'da gece de olsa gündüz de olsa Güneş'ten gelen ışığı yansıtır. Aynı zamanda Ay, Dünya'ya çok yakın olduğu için gökyüzündeki diğer cisimlerden (veya gökyüzünün kendisinden) nispeten daha parlak görünür. Bu nedenle Ay, Güneş'ten sonra gökyüzünde görebildiğimiz en parlak gök cismidir.

Ancak Ay, gündüzleri her zaman görünmez. Bu, aslında Dünya'nın atmosferi ve doğal uydumuz Ay'ın yörünge döngüsünden kaynaklanmaktadır. Yani gezegenimizin bir atmosferi olmasaydı, Ay Dünya'dan her zaman görülebilirdi. Öte yandan Ay'ın Dünya etrafındaki hareketine bağlı olarak oluşan Ay'ın evreleri (örneğin yeni ay), Ay'ın aydınlık tarafının kimi zaman bizden uzağa, karanlık tarafınınsa Dünya'ya bakacağı anlamına gelir; bu da basitçe Ay'ı gökyüzünde görünmez kılmaktadır.

Live Science

Açık Havada Gün Işığı

Atmosferimizdeki gaz parçacıkları (esas olarak nitrojen ve oksijen), mavi ve mor ışık gibi kısa dalga boyuna sahip ışık saçarlar. Işığı farklı bir yönde emmeyi ve yeniden yaymayı içeren bu saçılma, Dünya'nın gökyüzünü mavi görmemizi sağlar.

Pensilvanya'daki Villanova Üniversitesi'nde astronomi ve astrofizik profesörü olan Edward Guinan, Ay'ın gündüz görünür olabilmesi için Güneş'ten gelen dağınık ışığı bastırması gerektiğini söylüyor. Yeni ayın sürdüğü iki veya üç gün boyunca Güneş'in dağınık ışığının Ay'ı gölgede bırakmasından ötürü Dünya'daki gözlemciler Ay'ı göremezler. Ancak Ay'ın Dünya'ya diğer gök cisimlerinden daha yakın olması yansıttığı ışığın ışık yayan veya yansıtan daha uzaktaki nesnelerden (yıldızlar ve diğer gezegenler gibi) daha parlak göründüğü anlamına gelir.

Guinan'a göre Dünya'dan görülebilen yıldızların ışığı, Güneş'ten gelen ışıktan kat kat daha az parlak ancak Ay'dan milyonlarca kat daha sönüktür. Güneş'ten saçılan ışık o kadar parlaktır ki, gün boyunca yıldız ışığını bastırır ancak Ay'dan yansıyan ışığı her zaman bastıramaz.

Kozmik Deniz

Gökbilimciler; yüzey parlaklığını, gökyüzündeki nesnelerin (galaksiler veya bulutsular gibi) görünen parlaklığını ölçmenin bir yolu olarak kullanırlar. Guinan, Ay'ın Dünya'ya yıldızlardan daha yakın olması nedeniyle yüzey parlaklığının gökyüzünün yüzey parlaklığından daha fazla olduğunu, yani gün ışığında parladığında Ay'ı kolayca görebildiğimizi açıkladı.

Ancak Ay'ın gün ışığındaki görünürlüğü; mevsimler, Ay'ın o anda bulunduğu evre ve belirli bir günde gökyüzünün ne kadar açık olduğu gibi diğer faktörlerden de etkilenmektedir.

Ay, yıl boyunca, bir ay içinde ortalama 25 gün gün ışığında görülebilir. Diğer beş gün ise yeni ay ve dolunay evreleri gerçekleşir. Yeni ay evresi yaklaştığında Ay, Güneş'e göremeyeceğimiz kadar yakındır. Dolunay evresi yaklaştığındaysa Ay sadece geceleri görülebilir. Çünkü bu evrede Ay gün batımında yükselir ve gün doğumunda batar. Guinan, bu konuyla ilgili şunları söylemektedir:

Ay'ın, Güneş ile birlikte gökyüzünde görülemediği tek evre dolunay evresidir. O gün Güneş batar, ardından Ay yükselir veya tam tersi olur, yani aynı anda gökyüzünde görünmedikleri tek gün budur.

Ay günde 12 saat ufkun üzerindedir, ancak görünüşü her zaman gündüz saatleriyle rastlaşmayabilir. Kışın, örneğin orta enlemlerde günlerin daha kısa olduğu zamanlarda, gündüzleri Ay'ın görünmesi için daha az zaman vardır.

Guinan'a göre Ay'ı gün ışığında görmek için en iyi zaman, ilk dördün (yeni aydan bir hafta sonra) ve üçüncü dördündür (dolunaydan bir hafta sonra). İlk dördünde doğal uydumuz, öğleden sonra gökyüzünün doğu tarafında yükselirken görülebilir. Üçüncü dördündeyse gökyüzünün batı tarafından batacaktır, ardından sabah tekrar görünür olacaktır. Guinan; bu evrelerin, Ay'ın günde ortalama beş ila altı saat boyunca gökyüzünde Güneş ile birlikte görülebildiği en uzun dönemler olduğunu söylemektedir.

Ay'ın ne zaman göründüğünü etkileyen bir başka fenomen de Dünya'dan yansıyan ışıklardır. Guinan bunun üzerine şunları söylemektedir:

Ay, hilal evresinde Güneş'e belli bir açıyla yaklaştığında aslında Ay'ın aydınlatılmış ışık nedeniyle görmemeniz gereken karanlık kısmını görebilirsiniz. Ay'ın karanlık kısmı, Dünya'dan yansıyan ışıklardan oluşmaktadır.

Bu fenomeni gözlemlemek için en iyi zaman, yeni aydan üç veya dört gün sonra olan hilal evresidir.

Guinan, amatör ay gözlemcileri için ay takvimini çizen, ayın ne zaman doğduğunu ve battığını gösteren internet sitelerini kullanmayı önermektedir.