Keşfedin, Öğrenin ve Paylaşın
Evrim Ağacı'nda Aradığın Her Şeye Ulaşabilirsin!
Paylaşım Yap
Tüm Reklamları Kapat

Beyin Sisi Nedir? COVID-19 Kaynaklı da Olabilen Beyin Sisi ile Nasıl Başa Çıkabilirsiniz?

6 dakika
27,004
Beyin Sisi Nedir? COVID-19 Kaynaklı da Olabilen Beyin Sisi ile Nasıl Başa Çıkabilirsiniz? San Francisco Neuropsychology
Tıbbi İçerik Uyarısı

Bu içerik tıp ve sağlık ile ilişkilidir. Sadece bilgi amaçlı olarak hazırlanmıştır. Bireysel bir tıbbi tavsiye olarak görülmemelidir. Evrim Ağacı'ndaki hiçbir içerik; profesyonel bir hekim tarafından verilen tıbbi tavsiyelerin, konulan bir teşhisin veya önerilen bir tedavinin yerini alacak biçimde kullanılmamalıdır.

Daha Fazla Bilgi Al
Podcast
10:36
Murat Kılıç
22 Ağustos 2021 Seslendiren
24
  • İndir
  • Dış Sitelerde Paylaş
Tüm Reklamları Kapat

Günlük hayatta aniden beynimizin durduğunu veya yavaş çalıştığını hissettiğimiz zamanlar olabilir. Bu durum bazen psikolojik anlamda stresli bünyemize veya altta yatan herhangi bir sağlık sorununa bağlanabileceği gibi, yalnızca uzun süren sedanter yaşantımıza (sürekli hareketsizlik durumu) da bağlanabilir. İnsan beyni uzun süre meşgul edilmediği takdirde veya bir patolojik olgu nedeniyle işlev kaybına uğradığında, bu uyarı eksikliklerine karşı bir çeşit uyuşukluk hâli ile yanıt verebilir: Buna basitçe beyin sisi diyoruz.

Beyin sisi, odaklanma problemleri, çoklu düşünebilme ve uzun ve kısa süreli bellek kapasitesinde azalma ile karakterize olan, farklı fiziksel veya psikolojik nedenlere bağlı olarak oluşabilen bir durumdur. Aslında tıbbi veya bilimsel bir terim değildir; daha çok psikolojik belirtileri tarif etmek için kullanılan bir kavramdır. Westminster Üniversitesi'nde bilişsel sinirbilim çalışan Catherine Loveday, beyin sisini şöyle tanımlıyor:

Beyin sisi, zayıf bilişsel işlevlere neden olur. Adeta belleğimiz, dikkatimiz, yaratıcı düşünme ve problem çözme yeteneğimizin üzerini örten bir örtü gibidir.

Beyin Sisine Neden Olan Durumlar

Kronik Yorgunluk Sendromu (KYS)

Nedenleri henüz tam olarak aydınlatılamasa da beyin sisine yol açtığı rapor edilen birtakım olgular vardır. Bunlardan belki de en önemli olanı, kronik yorgunluk sendromudur (veya kısaca "KYS"). Kronik yorgunluk sendromu, hem fiziksel hem de bilişsel olarak kendini gösteren, genelde 6 aydan uzun süren yoğun halsizlik durumuyla karakterizedir ve çeşitli nedenler sonucunda günlük yaşantıyı güçleştirmektedir. Sendromun nedeni olarak özellikle azalmış beyin kan akımı gösterilmiştir ve yapılan fMRI (Fonksiyonel MR) taramaları sonucunda, KYS'ye sahip bireylerin zor zihinsel görevleri yerine getirebilmek için kortikal ve subkortikal beyin bölgelerinin normalden daha yüksek aktivite sergilemesi gerekebileceği görülmüştür. Bir diğer KYS nedeni olarak ortostatik intolerans ve buna bağlı taşikardi gösterilmiştir. Bu temel olarak uzun süre hareketsiz bir (oturur veya yatar) pozisyondayken aniden ayağa kalktığımızda gelişen hipotansiyon ve ani halsizlik durumudur.

Tüm Reklamları Kapat

KYS belirtileri genel olarak hafif bilişsel bozuklukla sınırlandırılsa da, KYS'yi tecrübe etmiş olan bireyler bu belirtileri beyin sisi olarak ifade etmişlerdir. KYS nedenli beyin sisi belirtileri olarak yavaş düşünme, odaklanmada güçlük, kafa karışıklığı, unutkanlık ve halsizlik rapor edilmiştir.

Beyin sisi ve KYS oluşum şeması
Beyin sisi ve KYS oluşum şeması
Frontiers in Physiology

Azalmış Sosyal Etkileşim

Beyin sisine neden olan diğer bir güçlü faktör olarak, azalmış sosyal etkileşim ve sıradan, tekdüze bir yaşantı gösterilmektedir. Her günü bir öncekiyle aynı geçirmek, her zaman aynı işlerle aynı şekilde meşgul olmak sonucunda, beynin kendini bir nevi "tasarruf modu"na aldığını söyleyebiliriz. Westminster Üniversitesi'nde bilişsel sinirbilim çalışan Catherine Loveday'in, bu durumu önlemek için önerileri şunlar:

Bir parkta yürürken telefonla bir iş toplantısına katılabiliyorsak, değişen manzara ve egzersiz sayesinde daha uyanık olduğumuzu ve daha iyi konsantre olabileceğimizi görebiliriz. Ayrıca evde farklı odalarda vakit geçirmenizi öneririm – ya da yalnızca bir odanız varsa, odanın nasıl göründüğünü değiştirmeyi deneyin. Yeniden dekore edin demiyorum - ama duvarlardaki resimleri değiştirebilir veya en küçük alanda bile çeşitlilik için bir şeyleri hareket ettirebilirsiniz. Bu ortama az da olsa bir farklılık katacak ve beyninizi az da olsa işler halde tutacaktır.
Beyin sisi kısmen 'bozuk sosyal etkileşimden' kaynaklanır.  İllustrasyon: Franz Lang
Beyin sisi kısmen 'bozuk sosyal etkileşimden' kaynaklanır. İllustrasyon: Franz Lang
The Guardian

Her günün aynı şekilde geçirilip sosyalleşmeden uzak durmanın tercih edildiği zamanların fazla olması durumunda, kümülatif olarak beynin hatıraları işleme mekanizmasının da etkilendiği düşünülür. Bellek merkezi olan hipokampüs, bireysel anıların başarılı ve her birinin ayrı bir şekilde kodlanmasını sağlar. Böylece bir anıyı diğerinden ayırt edebilir ve onları verimli bir şekilde kaydedebilir. Sisli bir beyin sisli anılar kaydedecektir ve bunları tekrar hatırlamak da görece zor olacaktır. Cambridge Üniversitesi'nde bilişsel sinirbilim çalışan profesör Jon Simons'a göre:

Bu gidişle ileride anılarımızı ayırt etmek çok zor olacak. Bir ya da iki yıl içinde, geçen yılki belirli bir olaya bakıp, 'Bu ne zaman oldu ki?' diyeceğiz.

COVID-19

Hem viral enfeksiyon açısından hem de pandeminin zorunlu kılmış olduğu evde izolasyondan dolayı beyin sisine neden olan faktörlerden biri olarak koronavirüs de gösteriliyor. Yapılan son çalışmalarla koronavirüsün beyin sisi oluşturma mekanizması daha da aydınlatılmış durumda. Bilim insanlarına göre koronavirüsün, belirli beyin hücrelerine doğrudan saldırıp beyin kan akımını azaltması veya beyinde, beyin hücrelerine zarar verebilecek bağışıklık moleküllerini uyarmasının söz konusu olabileceği düşünülüyor.

Tüm Reklamları Kapat

Koronavirüs enfeksiyonu sonucunda bireylerde bilişsel aktivite kaybının rapor edilmesi sonucunda yapılan sinirbilimsel araştırmalarla, virüsün kan-beyin bariyerini geçip geçemediği konusunda farklı sonuçlara varılmıştır. Örneğin bir çalışmada virüsün kan-beyin bariyerini geçemediği, ancak burun boşluğunda (nazal kavite) olfaktör mukozaya yerleşmesi sonucunda beyin hücreleri ile -sınırlı da olsa- bir etkileşime girebildiği sonucuna varılmıştır.[1] Virüsün olfaktör mukoza ile teması sonrası olfaktör sinirleri enfekte etmesi ve sinir boyunca ilerleyerek beyne ulaşması da bir diğer çalışmanın sonucudur.[2]

Farklı bir çalışmada, koronavirüsün kan-beyin bariyerini aşabildiğinden bahsedilmektedir. Ancak burada bahsedilen, muhtemelen bütünlüğü bozulmuş bir kan-beyin bariyeridir. Koronavirüs kaynaklı veya hali hazırda var olan iskemi, ensefalit veya kardiyovasküler hastalıklardan kan-beyin bariyerinin geçirgenliğini artırması söz konusudur. Ayrıca viral enfeksiyon sırasında gelişen sitokin fırtınasının da bariyer geçirgenliğini artırdığı, yapılan çalışmalara göre anlaşılmıştır.[3]

Diğer bir çalışmaya göre koronavirüsün beyne geçişi için, enfekte olmuş bağışıklık hücrelerinin virüse taşıyıcılık etme olasılığı neden olarak gösterilmiştir. Koronavirüsle enfekte hücrelerin; menenjit, vaskülit gibi patolojilerin oluşturduğu "geçiş kapılarından" beyne ulaşabileceği fark edilmiştir.[4]

Koronavirüsün beyne geçişinin 3 farklı olası mekanizması.
Koronavirüsün beyne geçişinin 3 farklı olası mekanizması.
SciElo Brazil

İnflamasyon

Nörolojik bozuklukların sebebi olarak görülen nöroinflamasyon olgusunun da beyin sisi oluşumuna katkıda bulunduğu düşünülmektedir. Bu nedenle nöroinflamasyonun eşlik ettiği (ya da yol açtığı) bilişsel fonksiyon bozukluklarında beyin sisi belirtilerine rastlamak şaşırtıcı olmayabilir. Örneğin nöron inflamasyonu ve oksidatif stresin yoğun olarak gözlendiği Alzheimer hastalığında bozulan bilişsel fonksiyonlara ek olarak beyin sisine benzer belirtilerin gözlendiği söylenebilir.

Evrim Ağacı'ndan Mesaj

Aslında maddi destek istememizin nedeni çok basit: Çünkü Evrim Ağacı, bizim tek mesleğimiz, tek gelir kaynağımız. Birçoklarının aksine bizler, sosyal medyada gördüğünüz makale ve videolarımızı hobi olarak, mesleğimizden arta kalan zamanlarda yapmıyoruz. Dolayısıyla bu işi sürdürebilmek için gelir elde etmemiz gerekiyor.

Bunda elbette ki hiçbir sakınca yok; kimin, ne şartlar altında yayın yapmayı seçtiği büyük oranda bir tercih meselesi. Ne var ki biz, eğer ana mesleklerimizi icra edecek olursak (yani kendi mesleğimiz doğrultusunda bir iş sahibi olursak) Evrim Ağacı'na zaman ayıramayacağımızı, ayakta tutamayacağımızı biliyoruz. Çünkü az sonra detaylarını vereceğimiz üzere, Evrim Ağacı sosyal medyada denk geldiğiniz makale ve videolardan çok daha büyük, kapsamlı ve aşırı zaman alan bir bilim platformu projesi. Bu nedenle bizler, meslek olarak Evrim Ağacı'nı seçtik.

Eğer hem Evrim Ağacı'ndan hayatımızı idame ettirecek, mesleklerimizi bırakmayı en azından kısmen meşrulaştıracak ve mantıklı kılacak kadar bir gelir kaynağı elde edemezsek, mecburen Evrim Ağacı'nı bırakıp, kendi mesleklerimize döneceğiz. Ama bunu istemiyoruz ve bu nedenle didiniyoruz.

Anksiyete

Zihinsel kaynakları tüketen faktör olarak tanımlanan anksiyete (kaygı bozukluğu), beyni oldukça yorar. Birey normal görevlere odaklanabilmek için daha fazla çaba sarf etmelidir ve bunun sonucunda beyin sisi tecrübe edilebilir. Bunun yanı sıra depresyon, ADHD gibi bozukluklar da beyin sisine neden olabilmektedir. Bu gibi durumlarda uzmanlara göre yeterli uyku, bol su içme, iyi beslenme, fiziksel hareket ve olabildiğince stressiz bir yaşantı ile beyin sisi belirtileri belli bir dereceye kadar azaltılabilmektedir.

Diğer

Beyin sisinin yukarıda saydığımız sebeplerinden başka; vitamin eksikliği, açlık, susuzluk, yasadışı madde ve alkol kullanımı, kronik hastalıklar, belirli ilaçlar (örneğin kemoterapötikler) tetikleyici olarak gösterilebilir.

Ne Zaman Doktora Danışılmalı?

Eğer fiziksel aktivite sonrası yorgunluk, yetersiz uyku, soğuk algınlığı ya da yoğun stresin yaşandığı ortamlar gibi, beyin sisine sebep olabilecek açık faktörler biliniyorsa bu olumsuzluklardan olabildiğince kaçınmak suretiyle beyin sisi önlenebilmektedir. Çoğu zaman geçicidir ve ciddi bir olgu söz konusu değildir. Ancak sebepsiz şekilde, kişinin günlük yaşantısını çok güçleştiren bir tablo varsa doktora danışılmalıdır.

Bu Makaleyi Alıntıla
Okundu Olarak İşaretle
42
0
  • Paylaş
  • Alıntıla
  • Alıntıları Göster
Paylaş
Sonra Oku
Notlarım
Yazdır / PDF Olarak Kaydet
Bize Ulaş
Yukarı Zıpla

İçeriklerimizin bilimsel gerçekleri doğru bir şekilde yansıtması için en üst düzey çabayı gösteriyoruz. Gözünüze doğru gelmeyen bir şey varsa, mümkünse güvenilir kaynaklarınızla birlikte bize ulaşın!

Bu içeriğimizle ilgili bir sorunuz mu var? Buraya tıklayarak sorabilirsiniz.

Soru & Cevap Platformuna Git
Bu İçerik Size Ne Hissettirdi?
  • Tebrikler! 36
  • Muhteşem! 21
  • Merak Uyandırıcı! 14
  • İnanılmaz 7
  • Bilim Budur! 6
  • Korkutucu! 4
  • Mmm... Çok sapyoseksüel! 2
  • Üzücü! 2
  • Umut Verici! 1
  • Güldürdü 0
  • Grrr... *@$# 0
  • İğrenç! 0
Kaynaklar ve İleri Okuma
  1. Türev İçerik Kaynağı: Frontiers in Physiology | Arşiv Bağlantısı
  • ^ M. Marshall. Covid And The Brain: Researchers Zero In On How Damage Occurs. (18 Temmuz 2021). Alındığı Tarih: 18 Temmuz 2021. Alındığı Yer: Nature | Arşiv Bağlantısı
  • ^ M. Puccioni-Sohler, et al. Advances And New Insights In The Neuropathogenesis Of Dengue Infection. (20 Temmuz 2021). Alındığı Tarih: 20 Temmuz 2021. Alındığı Yer: PubMed | Arşiv Bağlantısı
  • ^ M. A. Erickson, et al. Neuroimmune Axes Of The Blood–Brain Barriers And Blood–Brain Interfaces: Bases For Physiological Regulation, Disease States, And Pharmacological Interventions. (20 Temmuz 2021). Alındığı Tarih: 20 Temmuz 2021. Alındığı Yer: Pharmacological Reviews | Arşiv Bağlantısı
  • ^ C. C. Bergmann. Coronavirus Infection Of The Central Nervous System: Host–Virus Stand-Off. (20 Temmuz 2021). Alındığı Tarih: 20 Temmuz 2021. Alındığı Yer: Nature Reviews | Arşiv Bağlantısı
  • M. Sarner. Brain Fog: How Trauma, Uncertainty And Isolation Have Affected Our Minds And Memory. (18 Temmuz 2021). Alındığı Tarih: 18 Temmuz 2021. Alındığı Yer: The Guardian | Arşiv Bağlantısı
  • A. J. Ocon. Caught In The Thickness Of Brain Fog: Exploring The Cognitive Symptoms Of Chronic Fatigue Syndrome. (18 Temmuz 2021). Alındığı Tarih: 18 Temmuz 2021. Alındığı Yer: Frontiers | Arşiv Bağlantısı
  • T. C. Theoharides, et al. Brain “Fog,” Inflammation And Obesity: Key Aspects Of Neuropsychiatric Disorders Improved By Luteolin. (18 Temmuz 2021). Alındığı Tarih: 18 Temmuz 2021. Alındığı Yer: Frontiers | Arşiv Bağlantısı
  • NHS. Chronic Fatigue Syndrome (Cfs/Me). (18 Temmuz 2021). Alındığı Tarih: 18 Temmuz 2021. Alındığı Yer: NHS | Arşiv Bağlantısı
  • Medical News Today. What To Know About Anxiety And Brain Fog. (18 Temmuz 2021). Alındığı Tarih: 18 Temmuz 2021. Alındığı Yer: Medical News Today | Arşiv Bağlantısı
  • C. Iadecola, et al. (2021). Effects Of Covid-19 On The Nervous System. CellPress, sf: 2-8. | Arşiv Bağlantısı
Tüm Reklamları Kapat

Evrim Ağacı'na her ay sadece 1 kahve ısmarlayarak destek olmak ister misiniz?

Şu iki siteden birini kullanarak şimdi destek olabilirsiniz:

kreosus.com/evrimagaci | patreon.com/evrimagaci

Çıktı Bilgisi: Bu sayfa, Evrim Ağacı yazdırma aracı kullanılarak 08/12/2024 18:44:19 tarihinde oluşturulmuştur. Evrim Ağacı'ndaki içeriklerin tamamı, birden fazla editör tarafından, durmaksızın elden geçirilmekte, güncellenmekte ve geliştirilmektedir. Dolayısıyla bu çıktının alındığı tarihten sonra yapılan güncellemeleri görmek ve bu içeriğin en güncel halini okumak için lütfen şu adrese gidiniz: https://evrimagaci.org/s/10744

İçerik Kullanım İzinleri: Evrim Ağacı'ndaki yazılı içerikler orijinallerine hiçbir şekilde dokunulmadığı müddetçe izin alınmaksızın paylaşılabilir, kopyalanabilir, yapıştırılabilir, çoğaltılabilir, basılabilir, dağıtılabilir, yayılabilir, alıntılanabilir. Ancak bu içeriklerin hiçbiri izin alınmaksızın değiştirilemez ve değiştirilmiş halleri Evrim Ağacı'na aitmiş gibi sunulamaz. Benzer şekilde, içeriklerin hiçbiri, söz konusu içeriğin açıkça belirtilmiş yazarlarından ve Evrim Ağacı'ndan başkasına aitmiş gibi sunulamaz. Bu sayfa izin alınmaksızın düzenlenemez, Evrim Ağacı logosu, yazar/editör bilgileri ve içeriğin diğer kısımları izin alınmaksızın değiştirilemez veya kaldırılamaz.

Keşfet
Akış
İçerikler
Gündem
Halk Sağlığı
Uçak
Kartal
Diş Gelişimi
Ağız Sağlığı
Retrovirüs
Diş Sorunları
Freud
Sağlık
Bilim İnsanı
Aşılar
Tıp
Sinek
Astrofizik
Zeka
Ekoloji
Kimyasal Bağ
Kimya
Allah
İnsanlık
Gerçek
Organ
Mitler
Şempanzeler
Cinsiyet
Aklımdan Geçen
Komünite Seç
Aklımdan Geçen
Fark Ettim ki...
Bugün Öğrendim ki...
İşe Yarar İpucu
Bilim Haberleri
Hikaye Fikri
Video Konu Önerisi
Başlık
Bugün Türkiye'de bilime ve bilim okuryazarlığına neler katacaksın?
Gündem
Bağlantı
Ekle
Soru Sor
Stiller
Kurallar
Komünite Kuralları
Bu komünite, aklınızdan geçen düşünceleri Evrim Ağacı ailesiyle paylaşabilmeniz içindir. Yapacağınız paylaşımlar Evrim Ağacı'nın kurallarına tabidir. Ayrıca bu komünitenin ek kurallarına da uymanız gerekmektedir.
1
Bilim kimliğinizi önceleyin.
Evrim Ağacı bir bilim platformudur. Dolayısıyla aklınızdan geçen her şeyden ziyade, bilim veya yaşamla ilgili olabilecek düşüncelerinizle ilgileniyoruz.
2
Propaganda ve baskı amaçlı kullanmayın.
Herkesin aklından her şey geçebilir; fakat bu platformun amacı, insanların belli ideolojiler için propaganda yapmaları veya başkaları üzerinde baskı kurma amacıyla geliştirilmemiştir. Paylaştığınız fikirlerin değer kattığından emin olun.
3
Gerilim yaratmayın.
Gerilim, tersleme, tahrik, taciz, alay, dedikodu, trollük, vurdumduymazlık, duyarsızlık, ırkçılık, bağnazlık, nefret söylemi, azınlıklara saldırı, fanatizm, holiganlık, sloganlar yasaktır.
4
Değer katın; hassas konulardan ve öznel yoruma açık alanlardan uzak durun.
Bu komünitenin amacı okurlara hayatla ilgili keyifli farkındalıklar yaşatabilmektir. Din, politika, spor, aktüel konular gibi anlık tepkilere neden olabilecek konulardaki tespitlerden kaçının. Ayrıca aklınızdan geçenlerin Türkiye’deki bilim komünitesine değer katması beklenmektedir.
5
Cevap hakkı doğurmayın.
Aklınızdan geçenlerin bu platformda bulunmuyor olabilecek kişilere cevap hakkı doğurmadığından emin olun.
Sosyal
Yeniler
Daha Fazla İçerik Göster
Popüler Yazılar
30 gün
90 gün
1 yıl
Evrim Ağacı'na Destek Ol

Evrim Ağacı'nın %100 okur destekli bir bilim platformu olduğunu biliyor muydunuz? Evrim Ağacı'nın maddi destekçileri arasına katılarak Türkiye'de bilimin yayılmasına güç katın.

Evrim Ağacı'nı Takip Et!
Yazı Geçmişi
Okuma Geçmişi
Notlarım
İlerleme Durumunu Güncelle
Okudum
Sonra Oku
Not Ekle
Kaldığım Yeri İşaretle
Göz Attım

Evrim Ağacı tarafından otomatik olarak takip edilen işlemleri istediğin zaman durdurabilirsin.
[Site ayalarına git...]

Filtrele
Listele
Bu yazıdaki hareketlerin
Devamını Göster
Filtrele
Listele
Tüm Okuma Geçmişin
Devamını Göster
0/10000
Bu Makaleyi Alıntıla
Evrim Ağacı Formatı
APA7
MLA9
Chicago
A. J. Ocon, et al. Beyin Sisi Nedir? COVID-19 Kaynaklı da Olabilen Beyin Sisi ile Nasıl Başa Çıkabilirsiniz?. (20 Temmuz 2021). Alındığı Tarih: 8 Aralık 2024. Alındığı Yer: https://evrimagaci.org/s/10744
Ocon, A. J., Erdem, C., Türkoğlu, P. (2021, July 20). Beyin Sisi Nedir? COVID-19 Kaynaklı da Olabilen Beyin Sisi ile Nasıl Başa Çıkabilirsiniz?. Evrim Ağacı. Retrieved December 08, 2024. from https://evrimagaci.org/s/10744
A. J. Ocon, et al. “Beyin Sisi Nedir? COVID-19 Kaynaklı da Olabilen Beyin Sisi ile Nasıl Başa Çıkabilirsiniz?.” Edited by Pedram Türkoğlu. Evrim Ağacı, 20 Jul. 2021, https://evrimagaci.org/s/10744.
Ocon, Anthony J.. Erdem, Cansu. Türkoğlu, Pedram. “Beyin Sisi Nedir? COVID-19 Kaynaklı da Olabilen Beyin Sisi ile Nasıl Başa Çıkabilirsiniz?.” Edited by Pedram Türkoğlu. Evrim Ağacı, July 20, 2021. https://evrimagaci.org/s/10744.
ve seni takip ediyor

Göster

Şifremi unuttum Üyelik Aktivasyonu

Göster

Şifrenizi mi unuttunuz? Lütfen e-posta adresinizi giriniz. E-posta adresinize şifrenizi sıfırlamak için bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Eğer aktivasyon kodunu almadıysanız lütfen e-posta adresinizi giriniz. Üyeliğinizi aktive etmek için e-posta adresinize bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Close