Paylaşım Yap
Tüm Reklamları Kapat
Tüm Reklamları Kapat

Tifolu Mary'nin Hikayesi: 19. Yüzyılın Başında Yaşanan Tifo Salgınındaki En Meşhur Süper Bulaştırıcı!

Tifolu Mary'nin Hikayesi: 19. Yüzyılın Başında Yaşanan Tifo Salgınındaki En Meşhur Süper Bulaştırıcı!
Dönemin yerel gazetesinde "Tifolu Mary" olarak Marry Mallon
4 dakika
14,549
  • Epidemiyoloji
  • Sağlık Bilimleri
Tüm Reklamları Kapat

Tifo, Salmonella enterica serotip typhi (S. typhi)’nin neden olduğu akut sistemik bir enfeksiyon hastalığıdır ve sadece insanlarda enfeksiyona neden olmaktadır. Salmonella cinsi bakteriler, Enterobacteriaceae ailesinde yer alan gram negatif, fakültatif anaerobik, sporsuz, kamçılı basillerdir.

Salmonella cinsi bakterilerin neden olduğu enfeksiyonlar, dünya genelinde özellikle altyapı ve hijyen eksikliği olan bölgelerde sıklıkla görülmeye devam etmektedir. En önemli bulaş kaynağı, akut tifolu hastalar ve kronik taşıyıcılardır. Bu kişilerin idrar ve dışkıları ile kontamine olmuş yiyecek ve suyun vücuda alınması sonucunda diğer kişilere bulaşma olabilmektedir. Hastalık oluşturan enfeksiyoz doz yaklaşık olarak 105 mikroorganizma olarak belirlenmekle beraber, bu sayının bireyler (bağışıklık sistemi) ve farklı koşullarda değişebileceği gösterilmiştir. Güncel çalışmalar ise bu sayının daha düşük olabileceği üzerinde durmaktadır.

Tüm Reklamları Kapat

Tifo, yüksek ateş, gastroenterit, yorgunluk, kas ağrısı, cilt döküntüleri gibi klinik tablolara yol açmaktadır.

Tifoya neden olan Salmonella typhi
Tifoya neden olan Salmonella typhi
Creative Biolabs

1948'de tifo ateşinin tedavisi için kloramfenikolün kullanılmaya başlanması ile hastalık kolayca tedavi edilmeye başlamıştır. Ancak bu ilaca karşı direncin gelişmesiyle beraber tifo ateşi, tekrar önemli bir hastalık ve ölüm nedeni haline gelmiştir. 19. yüzyılda Birleşik Devletler ve Avrupa'nın aşırı kalabalık ve sağlıksız kentsel koşullarında önemli bir hastalık ve ölüm nedeniyken, temiz su ve iyi kanalizasyon sistemlerinin sağlanması, bu bölgelerde tifo insidansında önemli bir azalmayı sağlamıştır. Günümüzde tifo, sıhhi koşulların zayıf kaldığı ve gelişmekte olan ülkelerde görülmeye devam etmektedir.

Tüm Reklamları Kapat

Tifolu Mary’nin Hikayesi

Mary Mallon (bilinen adıyla Tifolu Mary) 1869 yılında İrlanda'da doğmuştur. 1884 yılında İrlanda’dan Amerika Birleşik Devletleri'ne göç etmiştir ve 1901-1907 yılları arasında farklı evlerde aşçılık yapmıştır. İlk olarak, New York’un Mamaroneck bölgesindeki bir evde aşçı olarak çalışmaya başlamıştır ancak çalışmaya başladıktan 2 hafta sonra, evde oturanlarda tifo hastalığı görülmesi üzerine evden ayrılmak zorunda kalmıştır.

Bu olaydan sonra 1901 yılında Manhattan’a geçmiştir ve Manhattan’da bir evde çalışmaya başlamıştır. Ancak çalışmaya başladıktan kısa bir süre sonra evin fertlerinde ateş ve ishal görülmeye başlamıştır ve evin çamaşır işlerinden sorumlu kişi tifo sebebiyle hayatını kaybetmiştir.

Bu durum üzerine Mary buradan da ayrılmak zorunda kalmıştır ve bir avukatın evinde çalışmaya başlamıştır. Mary, bu evde uzun süre çalışmak istemektedir, ancak çalışmaya başladıktan sonra evde yaşayan 8 kişiden 7’sinde tifo görülür.

Evrim Ağacı'ndan Mesaj

Bu şüpheli durum üzerine George Soper olayın nedenini araştırması için davet edilir ve bu konu üzerinde çalışmaya başlar. Sober, Mary’nin aşçı olduğunu da göz önünde bulundurarak olayları çözmeye çalışmıştır. Mary, o zamana kadar 8 ailenin evinde aşçılık yapmıştır ve 7 ailede tifo görülmüştür. Toplam 22 kişi enfeksiyondan etkilenmiş, hatta bazı kişiler hayatlarını kaybetmişlerdir. Aynı yıl New York’ta yaşayan yaklaşık 3.000 kişi de Salmonella typhi tarafından enfekte olmuştur ve Mary’nin salgının ana kaynağı olduğu düşünülmektedir.

Mary Mallon aşçılık yaptığı dönemde çok sayıda insana tifo bulaştırmıştır.
Mary Mallon aşçılık yaptığı dönemde çok sayıda insana tifo bulaştırmıştır.
National Geographic

Sober, olaydaki gizemi çözerek Mary’nin tifo taşıyıcısı olduğundan şüphelenmiştir. 1907'den itibaren, Sober Manhattan'da Mary Mallon'u takip etmeye başlamıştır ve Mary’nin aktivitesi ile diğer kişilere hastalık bulaştırarak ölümlere sebebiyet verdiğini açıklamıştır (Mary’den dışkı, gaita ve kan örneği almak istediğinde ise Mary bu duruma karşı çıkarak her defasında kaçmıştır). Böylece Sober, ABD’deki Salmonella typhi vakalarının "sağlıklı taşıyıcısı"nı bulan ilk kişi olmuştur ve bulgularını Journal of the American Medical Association’da yayınlamıştır (Marineli 2013). Bu durumun düzelmesini isteyen Sober, birkaç gün sonra polis memurlarıyla beraber Mary’nin çalıştığı yere gitmiştir ve Mary tutuklanmıştır.

New York Sağlık Departmanı, Marry’nin tifo taşıyıcısı olduğunu açıklamıştır ve Mary numune vermeye zorlanmıştır. Mary’nin dışkı örneği, Salmonella typhi için pozitif bulunmuştur. Bu nedenle Mary, North Brother Island'da bulunan Riverside Hastanesi’nde 1910 yılına kadar karantinada tutulmuştur.

Riverside Hastanesi'nde karantinada
Riverside Hastanesi'nde karantinada
National Geographic

1910'da, Mary'nin serbest bırakılmasına karar verilmiş; ancak aşçılık yapması yasaklanmıştır. Mary ise bu karara uymamıştır. İsmini Mary Brown olarak değiştirerek Manhattan'daki Sloane Hastanesi’nde aşçı olarak çalışmaya başlamıştır ve üç ay içinde en az 25 kişiye hastalık bulaştırmıştır. Bu olaydan sonra "Tifolu Mary" (İng: "Tifoid Mary") olarak damgalanmıştır ve günümüzde de çizgi filmlerin, şakaların konusu olmuştur. Tıp literatüründe de hastalık taşıyıcı olarak yerini almıştır.

Mary, daha önce karantinada kaldığı adadaki hastanede ömür boyu karantina ile cezalandırılmıştır. Haberciler ve muhabirler bu konu ile yakından ilgili oldukları için sıklıkla karantina bölgesine Mary’i ziyarete gitmişlerdir.

1932 yılının Noel sabahında Mary’e bir paket teslim etmeye giden kişi onun yerde hareketsiz yattığını görmüştür. Mary felç geçirmiştir ve bir daha yürüyememiştir. Felçli olduğu 6 sene boyunca Riverside Hastanesi’ndeki sağlık çalışanları Mary ile ilgilenmiştir. Mary Mallon, 1938 yılında hayatını kaybetmiştir.

Alıntı Yap
Okundu Olarak İşaretle
28
Paylaş
Sonra Oku
Notlarım
Yazdır / PDF Olarak Kaydet
Bize Ulaş
Yukarı Zıpla

İçeriklerimizin bilimsel gerçekleri doğru bir şekilde yansıtması için en üst düzey çabayı gösteriyoruz. Gözünüze doğru gelmeyen bir şey varsa, mümkünse güvenilir kaynaklarınızla birlikte bize ulaşın!

Bu içeriğimizle ilgili bir sorunuz mu var? Buraya tıklayarak sorabilirsiniz.

Soru & Cevap Platformuna Git
Bu İçerik Size Ne Hissettirdi?
  • İnanılmaz 21
  • Tebrikler! 11
  • Korkutucu! 10
  • Merak Uyandırıcı! 7
  • Grrr... *@$# 7
  • Muhteşem! 4
  • Umut Verici! 4
  • Üzücü! 3
  • İğrenç! 3
  • Bilim Budur! 2
  • Güldürdü 2
  • Mmm... Çok sapyoseksüel! 1
Kaynaklar ve İleri Okuma
Tüm Reklamları Kapat

Evrim Ağacı'na her ay sadece 1 kahve ısmarlayarak destek olmak ister misiniz?

Şu iki siteden birini kullanarak şimdi destek olabilirsiniz:

kreosus.com/evrimagaci | patreon.com/evrimagaci

Çıktı Bilgisi: Bu sayfa, Evrim Ağacı yazdırma aracı kullanılarak 03/06/2023 16:58:44 tarihinde oluşturulmuştur. Evrim Ağacı'ndaki içeriklerin tamamı, birden fazla editör tarafından, durmaksızın elden geçirilmekte, güncellenmekte ve geliştirilmektedir. Dolayısıyla bu çıktının alındığı tarihten sonra yapılan güncellemeleri görmek ve bu içeriğin en güncel halini okumak için lütfen şu adrese gidiniz: https://evrimagaci.org/s/8744

İçerik Kullanım İzinleri: Evrim Ağacı'ndaki yazılı içerikler orijinallerine hiçbir şekilde dokunulmadığı müddetçe izin alınmaksızın paylaşılabilir, kopyalanabilir, yapıştırılabilir, çoğaltılabilir, basılabilir, dağıtılabilir, yayılabilir, alıntılanabilir. Ancak bu içeriklerin hiçbiri izin alınmaksızın değiştirilemez ve değiştirilmiş halleri Evrim Ağacı'na aitmiş gibi sunulamaz. Benzer şekilde, içeriklerin hiçbiri, söz konusu içeriğin açıkça belirtilmiş yazarlarından ve Evrim Ağacı'ndan başkasına aitmiş gibi sunulamaz. Bu sayfa izin alınmaksızın düzenlenemez, Evrim Ağacı logosu, yazar/editör bilgileri ve içeriğin diğer kısımları izin alınmaksızın değiştirilemez veya kaldırılamaz.

Tüm Reklamları Kapat
Keşfet
Akış
İçerikler
Gündem
Hominid
Alan
Çocuk
Newton
Biyokimya
Kanıt
Yaşamın Başlangıcı
Makine
Ara Tür
Çekirdek
Mitler Ve Gerçekler
Beslenme Davranışı
Yapay
Antibiyotik
Kan Hastalıkları
Samanyolu Galaksisi
Moleküler Biyoloji
Anne
Sars-Cov-2 (Covid19 Koronavirüs Salgını)
Nasa
Viral Enfeksiyon
Evrimsel Psikoloji
Çağ
Psikoloji
Üreme
Aklımdan Geçen
Komünite Seç
Aklımdan Geçen
Fark Ettim ki...
Bugün Öğrendim ki...
İşe Yarar İpucu
Bilim Haberleri
Hikaye Fikri
Video Konu Önerisi
Başlık
Gündem
Bugün bilimseverlerle ne paylaşmak istersin?
Bağlantı
Kurallar
Komünite Kuralları
Bu komünite, aklınızdan geçen düşünceleri Evrim Ağacı ailesiyle paylaşabilmeniz içindir. Yapacağınız paylaşımlar Evrim Ağacı'nın kurallarına tabidir. Ayrıca bu komünitenin ek kurallarına da uymanız gerekmektedir.
1
Bilim kimliğinizi önceleyin.
Evrim Ağacı bir bilim platformudur. Dolayısıyla aklınızdan geçen her şeyden ziyade, bilim veya yaşamla ilgili olabilecek düşüncelerinizle ilgileniyoruz.
2
Propaganda ve baskı amaçlı kullanmayın.
Herkesin aklından her şey geçebilir; fakat bu platformun amacı, insanların belli ideolojiler için propaganda yapmaları veya başkaları üzerinde baskı kurma amacıyla geliştirilmemiştir. Paylaştığınız fikirlerin değer kattığından emin olun.
3
Gerilim yaratmayın.
Gerilim, tersleme, tahrik, taciz, alay, dedikodu, trollük, vurdumduymazlık, duyarsızlık, ırkçılık, bağnazlık, nefret söylemi, azınlıklara saldırı, fanatizm, holiganlık, sloganlar yasaktır.
4
Değer katın; hassas konulardan ve öznel yoruma açık alanlardan uzak durun.
Bu komünitenin amacı okurlara hayatla ilgili keyifli farkındalıklar yaşatabilmektir. Din, politika, spor, aktüel konular gibi anlık tepkilere neden olabilecek konulardaki tespitlerden kaçının. Ayrıca aklınızdan geçenlerin Türkiye’deki bilim komünitesine değer katması beklenmektedir.
5
Cevap hakkı doğurmayın.
Bu platformda cevap veya yorum sistemi bulunmamaktadır. Dolayısıyla aklınızdan geçenlerin, tespit edilebilir kişilere cevap hakkı doğurmadığından emin olun.
Gönder
Ekle
Soru Sor
Sosyal
Yeniler
Daha Fazla İçerik Göster
Evrim Ağacı'na Destek Ol
Evrim Ağacı'nın %100 okur destekli bir bilim platformu olduğunu biliyor muydunuz? Evrim Ağacı'nın maddi destekçileri arasına katılarak Türkiye'de bilimin yayılmasına güç katmak için hemen buraya tıklayın.
Popüler Yazılar
30 gün
90 gün
1 yıl
EA Akademi
Evrim Ağacı Akademi (ya da kısaca EA Akademi), 2010 yılından beri ürettiğimiz makalelerden oluşan ve kendi kendinizi bilimin çeşitli dallarında eğitebileceğiniz bir çevirim içi eğitim girişimi! Evrim Ağacı Akademi'yi buraya tıklayarak görebilirsiniz. Daha fazla bilgi için buraya tıklayın.
Etkinlik & İlan
Bilim ile ilgili bir etkinlik mi düzenliyorsunuz? Yoksa bilim insanlarını veya bilimseverleri ilgilendiren bir iş, staj, çalıştay, makale çağrısı vb. bir duyurunuz mu var? Etkinlik & İlan Platformumuzda paylaşın, milyonlarca bilimsevere ulaşsın.
Youtube
Zamanın İleri Aktığını Nereden Biliyoruz?
Zamanın İleri Aktığını Nereden Biliyoruz?
Karanlık Enerji: Evreni Genişleten Gizemli Enerjinin Kaynağı Ne?
Karanlık Enerji: Evreni Genişleten Gizemli Enerjinin Kaynağı Ne?
Büyük Deprem Nerede, Ne Zaman ve Ne Büyüklükte Olacak? | Deprem Tahmini!
Büyük Deprem Nerede, Ne Zaman ve Ne Büyüklükte Olacak? | Deprem Tahmini!
Hastayken Sesimiz Neden Kalın ve Boğuk Çıkıyor?
Hastayken Sesimiz Neden Kalın ve Boğuk Çıkıyor?
Elektrik Tellerindeki Renkli Toplar Ne İşe Yarıyor?
Elektrik Tellerindeki Renkli Toplar Ne İşe Yarıyor?
Podcast
Evrim Ağacı'nın birçok içeriğinin profesyonel ses sanatçıları tarafından seslendirildiğini biliyor muydunuz? Bunların hepsini Podcast Platformumuzda dinleyebilirsiniz. Ayrıca Spotify, iTunes, Google Podcast ve YouTube bağlantılarını da bir arada bulabilirsiniz.
Yazı Geçmişi
Okuma Geçmişi
Notlarım
İlerleme Durumunu Güncelle
Okudum
Sonra Oku
Not Ekle
Kaldığım Yeri İşaretle
Göz Attım

Evrim Ağacı tarafından otomatik olarak takip edilen işlemleri istediğin zaman durdurabilirsin.
[Site ayalarına git...]

Filtrele
Listele
Bu yazıdaki hareketlerin
Devamını Göster
Filtrele
Listele
Tüm Okuma Geçmişin
Devamını Göster
0/10000
Alıntı Yap
Evrim Ağacı Formatı
APA7
MLA9
Chicago
H. Aslan, et al. Tifolu Mary'nin Hikayesi: 19. Yüzyılın Başında Yaşanan Tifo Salgınındaki En Meşhur Süper Bulaştırıcı!. (20 Mayıs 2020). Alındığı Tarih: 3 Haziran 2023. Alındığı Yer: https://evrimagaci.org/s/8744
Aslan, H., Bakırcı, Ç. M. (2020, May 20). Tifolu Mary'nin Hikayesi: 19. Yüzyılın Başında Yaşanan Tifo Salgınındaki En Meşhur Süper Bulaştırıcı!. Evrim Ağacı. Retrieved June 03, 2023. from https://evrimagaci.org/s/8744
H. Aslan, et al. “Tifolu Mary'nin Hikayesi: 19. Yüzyılın Başında Yaşanan Tifo Salgınındaki En Meşhur Süper Bulaştırıcı!.” Edited by Çağrı Mert Bakırcı. Evrim Ağacı, 20 May. 2020, https://evrimagaci.org/s/8744.
Aslan, Hacer. Bakırcı, Çağrı Mert. “Tifolu Mary'nin Hikayesi: 19. Yüzyılın Başında Yaşanan Tifo Salgınındaki En Meşhur Süper Bulaştırıcı!.” Edited by Çağrı Mert Bakırcı. Evrim Ağacı, May 20, 2020. https://evrimagaci.org/s/8744.
Geri Bildirim Gönder
ve seni takip ediyor
Evrim Ağacı Uygulamasını
İndir
Chromium Tabanlı Mobil Tarayıcılar (Chrome, Edge, Brave vb.)
İlk birkaç girişinizde zaten tarayıcınız size uygulamamızı indirmeyi önerecek. Önerideki tuşa tıklayarak uygulamamızı kurabilirsiniz. Bu öneriyi, yukarıdaki videoda görebilirsiniz. Eğer bu öneri artık gözükmüyorsa, Ayarlar/Seçenekler (⋮) ikonuna tıklayıp, Uygulamayı Yükle seçeneğini kullanabilirsiniz.
Chromium Tabanlı Masaüstü Tarayıcılar (Chrome, Edge, Brave vb.)
Yeni uygulamamızı kurmak için tarayıcı çubuğundaki kurulum tuşuna tıklayın. "Yükle" (Install) tuşuna basarak kurulumu tamamlayın. Dilerseniz, Evrim Ağacı İleri Web Uygulaması'nı görev çubuğunuza sabitleyin. Uygulama logosuna sağ tıklayıp, "Görev Çubuğuna Sabitle" seçeneğine tıklayabilirsiniz. Eğer bu seçenek gözükmüyorsa, tarayıcının Ayarlar/Seçenekler (⋮) ikonuna tıklayıp, Uygulamayı Yükle seçeneğini kullanabilirsiniz.
Safari Mobil Uygulama
Sırasıyla Paylaş -> Ana Ekrana Ekle -> Ekle tuşlarına basarak yeni mobil uygulamamızı kurabilirsiniz. Bu basamakları görmek için yukarıdaki videoyu izleyebilirsiniz.

Daha fazla bilgi almak için tıklayın

Önizleme
Görseli Kaydet
Sıfırla
Vazgeç
Ara

Göster

Şifremi unuttum Üyelik Aktivasyonu

Göster

Şifrenizi mi unuttunuz? Lütfen e-posta adresinizi giriniz. E-posta adresinize şifrenizi sıfırlamak için bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Eğer aktivasyon kodunu almadıysanız lütfen e-posta adresinizi giriniz. Üyeliğinizi aktive etmek için e-posta adresinize bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Close