Tifolu Mary'nin Hikayesi: 19. Yüzyılın Başında Yaşanan Tifo Salgınındaki En Meşhur Süper Bulaştırıcı!
Tifo, Salmonella enterica serotip typhi (S. typhi)’nin neden olduğu akut sistemik bir enfeksiyon hastalığıdır ve sadece insanlarda enfeksiyona neden olmaktadır. Salmonella cinsi bakteriler, Enterobacteriaceae ailesinde yer alan gram negatif, fakültatif anaerobik, sporsuz, kamçılı basillerdir.
Salmonella cinsi bakterilerin neden olduğu enfeksiyonlar, dünya genelinde özellikle altyapı ve hijyen eksikliği olan bölgelerde sıklıkla görülmeye devam etmektedir. En önemli bulaş kaynağı, akut tifolu hastalar ve kronik taşıyıcılardır. Bu kişilerin idrar ve dışkıları ile kontamine olmuş yiyecek ve suyun vücuda alınması sonucunda diğer kişilere bulaşma olabilmektedir. Hastalık oluşturan enfeksiyoz doz yaklaşık olarak 105 mikroorganizma olarak belirlenmekle beraber, bu sayının bireyler (bağışıklık sistemi) ve farklı koşullarda değişebileceği gösterilmiştir. Güncel çalışmalar ise bu sayının daha düşük olabileceği üzerinde durmaktadır.
Tifo, yüksek ateş, gastroenterit, yorgunluk, kas ağrısı, cilt döküntüleri gibi klinik tablolara yol açmaktadır.
1948'de tifo ateşinin tedavisi için kloramfenikolün kullanılmaya başlanması ile hastalık kolayca tedavi edilmeye başlamıştır. Ancak bu ilaca karşı direncin gelişmesiyle beraber tifo ateşi, tekrar önemli bir hastalık ve ölüm nedeni haline gelmiştir. 19. yüzyılda Birleşik Devletler ve Avrupa'nın aşırı kalabalık ve sağlıksız kentsel koşullarında önemli bir hastalık ve ölüm nedeniyken, temiz su ve iyi kanalizasyon sistemlerinin sağlanması, bu bölgelerde tifo insidansında önemli bir azalmayı sağlamıştır. Günümüzde tifo, sıhhi koşulların zayıf kaldığı ve gelişmekte olan ülkelerde görülmeye devam etmektedir.
Tifolu Mary’nin Hikayesi
Mary Mallon (bilinen adıyla Tifolu Mary) 1869 yılında İrlanda'da doğmuştur. 1884 yılında İrlanda’dan Amerika Birleşik Devletleri'ne göç etmiştir ve 1901-1907 yılları arasında farklı evlerde aşçılık yapmıştır. İlk olarak, New York’un Mamaroneck bölgesindeki bir evde aşçı olarak çalışmaya başlamıştır ancak çalışmaya başladıktan 2 hafta sonra, evde oturanlarda tifo hastalığı görülmesi üzerine evden ayrılmak zorunda kalmıştır.
Bu olaydan sonra 1901 yılında Manhattan’a geçmiştir ve Manhattan’da bir evde çalışmaya başlamıştır. Ancak çalışmaya başladıktan kısa bir süre sonra evin fertlerinde ateş ve ishal görülmeye başlamıştır ve evin çamaşır işlerinden sorumlu kişi tifo sebebiyle hayatını kaybetmiştir.
Bu durum üzerine Mary buradan da ayrılmak zorunda kalmıştır ve bir avukatın evinde çalışmaya başlamıştır. Mary, bu evde uzun süre çalışmak istemektedir, ancak çalışmaya başladıktan sonra evde yaşayan 8 kişiden 7’sinde tifo görülür.
Bu şüpheli durum üzerine George Soper olayın nedenini araştırması için davet edilir ve bu konu üzerinde çalışmaya başlar. Sober, Mary’nin aşçı olduğunu da göz önünde bulundurarak olayları çözmeye çalışmıştır. Mary, o zamana kadar 8 ailenin evinde aşçılık yapmıştır ve 7 ailede tifo görülmüştür. Toplam 22 kişi enfeksiyondan etkilenmiş, hatta bazı kişiler hayatlarını kaybetmişlerdir. Aynı yıl New York’ta yaşayan yaklaşık 3.000 kişi de Salmonella typhi tarafından enfekte olmuştur ve Mary’nin salgının ana kaynağı olduğu düşünülmektedir.
Sober, olaydaki gizemi çözerek Mary’nin tifo taşıyıcısı olduğundan şüphelenmiştir. 1907'den itibaren, Sober Manhattan'da Mary Mallon'u takip etmeye başlamıştır ve Mary’nin aktivitesi ile diğer kişilere hastalık bulaştırarak ölümlere sebebiyet verdiğini açıklamıştır (Mary’den dışkı, gaita ve kan örneği almak istediğinde ise Mary bu duruma karşı çıkarak her defasında kaçmıştır). Böylece Sober, ABD’deki Salmonella typhi vakalarının "sağlıklı taşıyıcısı"nı bulan ilk kişi olmuştur ve bulgularını Journal of the American Medical Association’da yayınlamıştır (Marineli 2013). Bu durumun düzelmesini isteyen Sober, birkaç gün sonra polis memurlarıyla beraber Mary’nin çalıştığı yere gitmiştir ve Mary tutuklanmıştır.
New York Sağlık Departmanı, Marry’nin tifo taşıyıcısı olduğunu açıklamıştır ve Mary numune vermeye zorlanmıştır. Mary’nin dışkı örneği, Salmonella typhi için pozitif bulunmuştur. Bu nedenle Mary, North Brother Island'da bulunan Riverside Hastanesi’nde 1910 yılına kadar karantinada tutulmuştur.
1910'da, Mary'nin serbest bırakılmasına karar verilmiş; ancak aşçılık yapması yasaklanmıştır. Mary ise bu karara uymamıştır. İsmini Mary Brown olarak değiştirerek Manhattan'daki Sloane Hastanesi’nde aşçı olarak çalışmaya başlamıştır ve üç ay içinde en az 25 kişiye hastalık bulaştırmıştır. Bu olaydan sonra "Tifolu Mary" (İng: "Tifoid Mary") olarak damgalanmıştır ve günümüzde de çizgi filmlerin, şakaların konusu olmuştur. Tıp literatüründe de hastalık taşıyıcı olarak yerini almıştır.
Aslında maddi destek istememizin nedeni çok basit: Çünkü Evrim Ağacı, bizim tek mesleğimiz, tek gelir kaynağımız. Birçoklarının aksine bizler, sosyal medyada gördüğünüz makale ve videolarımızı hobi olarak, mesleğimizden arta kalan zamanlarda yapmıyoruz. Dolayısıyla bu işi sürdürebilmek için gelir elde etmemiz gerekiyor.
Bunda elbette ki hiçbir sakınca yok; kimin, ne şartlar altında yayın yapmayı seçtiği büyük oranda bir tercih meselesi. Ne var ki biz, eğer ana mesleklerimizi icra edecek olursak (yani kendi mesleğimiz doğrultusunda bir iş sahibi olursak) Evrim Ağacı'na zaman ayıramayacağımızı, ayakta tutamayacağımızı biliyoruz. Çünkü az sonra detaylarını vereceğimiz üzere, Evrim Ağacı sosyal medyada denk geldiğiniz makale ve videolardan çok daha büyük, kapsamlı ve aşırı zaman alan bir bilim platformu projesi. Bu nedenle bizler, meslek olarak Evrim Ağacı'nı seçtik.
Eğer hem Evrim Ağacı'ndan hayatımızı idame ettirecek, mesleklerimizi bırakmayı en azından kısmen meşrulaştıracak ve mantıklı kılacak kadar bir gelir kaynağı elde edemezsek, mecburen Evrim Ağacı'nı bırakıp, kendi mesleklerimize döneceğiz. Ama bunu istemiyoruz ve bu nedenle didiniyoruz.
Mary, daha önce karantinada kaldığı adadaki hastanede ömür boyu karantina ile cezalandırılmıştır. Haberciler ve muhabirler bu konu ile yakından ilgili oldukları için sıklıkla karantina bölgesine Mary’i ziyarete gitmişlerdir.
1932 yılının Noel sabahında Mary’e bir paket teslim etmeye giden kişi onun yerde hareketsiz yattığını görmüştür. Mary felç geçirmiştir ve bir daha yürüyememiştir. Felçli olduğu 6 sene boyunca Riverside Hastanesi’ndeki sağlık çalışanları Mary ile ilgilenmiştir. Mary Mallon, 1938 yılında hayatını kaybetmiştir.
İçeriklerimizin bilimsel gerçekleri doğru bir şekilde yansıtması için en üst düzey çabayı gösteriyoruz. Gözünüze doğru gelmeyen bir şey varsa, mümkünse güvenilir kaynaklarınızla birlikte bize ulaşın!
Bu içeriğimizle ilgili bir sorunuz mu var? Buraya tıklayarak sorabilirsiniz.
Soru & Cevap Platformuna Git-
23
-
13
-
10
-
8
-
7
-
4
-
4
-
3
-
3
-
3
-
2
-
1
- A. Bilici, et al. (2014). Kan Kültürlerinde Salmonella Typhi Üremesi Olan Tifo Olgularının İrdelenmesi. Fırat Tıp Dergisi, sf: 22-24. | Arşiv Bağlantısı
- J.A. Crump, et al. Epidemiology, Clinical Presentation, Laboratory Diagnosis, Antimicrobial Resistance, And Antimicrobial Management Of Invasive Salmonella Infections. Clinical Microbiology Reviews, sf: 902-916. | Arşiv Bağlantısı
- G. Dougan, et al. (2014). Salmonella Enterica Serovar Typhi And The Pathogenesis Of Typhoid Fever. Annu. Rev. Microbiol, sf: 317-336. | Arşiv Bağlantısı
- M.A. Hasian. (2000). Power, Medical Knowledge, And The Rhetorical Invention Of “Typhoid Mary”. Journal of Medical Humanities, sf: 123-139. | Arşiv Bağlantısı
- J.W Leavitt. (1992). Typhoid Mary" Strikes Back Bacteriological Theory And Practice In Early Twentieth-Century Public Health. The University of Chicago Press Journals, sf: 609-629. | Arşiv Bağlantısı
- F. Marineli, et al. (2013). Mary Mallon (1869-1938) And The History Of Typhoid Fever. Annals of Gastroenterology, sf: 132-134. | Arşiv Bağlantısı
- C.M. Parry, et al. (2002). Typhoid Fever. The New England Journal of Medicine, sf: 1770-1782. | Arşiv Bağlantısı
- G. Soper. (1939). The Curious Career Of Typhoid Mary. THE BULLETIN, sf: 698-712. | Arşiv Bağlantısı
- B. Erdem, et al. (2013). Salmonella. ISBN: 978-975-349-071-9. Yayınevi: Logos Tıp Yayıncılığı.
- G. A. Soper. (1907). The Work Of A Chronic Typhoid Germ Distributor. The Journal of the American Medical Association, sf: 2019-2022. | Arşiv Bağlantısı
Evrim Ağacı'na her ay sadece 1 kahve ısmarlayarak destek olmak ister misiniz?
Şu iki siteden birini kullanarak şimdi destek olabilirsiniz:
kreosus.com/evrimagaci | patreon.com/evrimagaci
Çıktı Bilgisi: Bu sayfa, Evrim Ağacı yazdırma aracı kullanılarak 21/11/2024 13:42:23 tarihinde oluşturulmuştur. Evrim Ağacı'ndaki içeriklerin tamamı, birden fazla editör tarafından, durmaksızın elden geçirilmekte, güncellenmekte ve geliştirilmektedir. Dolayısıyla bu çıktının alındığı tarihten sonra yapılan güncellemeleri görmek ve bu içeriğin en güncel halini okumak için lütfen şu adrese gidiniz: https://evrimagaci.org/s/8744
İçerik Kullanım İzinleri: Evrim Ağacı'ndaki yazılı içerikler orijinallerine hiçbir şekilde dokunulmadığı müddetçe izin alınmaksızın paylaşılabilir, kopyalanabilir, yapıştırılabilir, çoğaltılabilir, basılabilir, dağıtılabilir, yayılabilir, alıntılanabilir. Ancak bu içeriklerin hiçbiri izin alınmaksızın değiştirilemez ve değiştirilmiş halleri Evrim Ağacı'na aitmiş gibi sunulamaz. Benzer şekilde, içeriklerin hiçbiri, söz konusu içeriğin açıkça belirtilmiş yazarlarından ve Evrim Ağacı'ndan başkasına aitmiş gibi sunulamaz. Bu sayfa izin alınmaksızın düzenlenemez, Evrim Ağacı logosu, yazar/editör bilgileri ve içeriğin diğer kısımları izin alınmaksızın değiştirilemez veya kaldırılamaz.
