Beyaz Kedilerin Korkulu Rüyası: Sağırlık

Ülkemizi dünyada en fazla sağır kedinin olduğu ülke olarak rahatlıkla adlandırabiliriz. Bu durum son derece üzücüdür. Bunun en büyük sebebi ise, beyaz kıllara sahip kedilerin bir nevi milli kedi olarak, ayrı bir ırkmış gibi lanse edilmesi ve üretilmesidir. Fakat insanlarımız sağırlığı unutup, kedinin hayatını ve sağlığını görmezlikten gelmektedirler. Anadolu coğrafyası içindeki beyaz kedilerimiz, renkli olanlarıyla genetik olarak hiçbir farkı olmamasına karşın; ülkemizde sanki ayrı, özel bir ırkmış gibi gösterilmiştir.

Renkli kedilerde sağırlığa yaygın olarak rastlanmazken, bizler beyaz kedilerimizi, bilinçsizce bir arada çiftleştirerek bu soruna neden olmuşuzdur. Yetiştiriciler dışında, Ankara Hayvanat Bahçesi ve Van Üniversitesi sağırlığa rağmen, üretime senelerdir devam etmektedirler. Bu yazının yazıldığı sıralarda Ankara Hayvanat Bahçesi hiçbir önlem almamıştır ve yapılan araştırmada 9 kediden 7’sinde kısmi sağırlığa rastlanılmıştır (Tike, 2009). Van 100. Yıl Üniversitesi ise sağırlık üzerine, ciddi bir bilimsel test yapmadan üretimlerine onlarca yıldır devam etmişlerdir. Medyada kedilerinin sadece %2-3 oranında sağır olduğundan bahsetmişlerdir, fakat bu inandırıcı olmamakla beraber, genetik olarak imkansızdır.

Beyaz Kedilere Dair Bilmeniz Gereken Her Şey!

Tüm bu yapılan yanlışlar ve yetersiz önlemler karşısında, bilinmelidir ki sağırlık kedilerde ciddi bir kusurdur. Aşağıda sizlerden gelen sorular eşliğinde, Türkiye’de ilk defa bu konuyu tüm bilimsel verileriyle sizlere aktarmaya çalışacağız.

1. Kedimin neden beyaz kıllar var?

Kulağa ilginç gelebilir belki ama beyaz kıl, aslında pigmentlerden kaynaklı bir renk değil, sadece altındaki diğer renkleri örten bir maskedir. Genetikte, W (White) geni olarak tanımlanan gene sahip olan kedilerde bu renk görülür (Robinson,1977). Bu kediler, albino değildir!

2. Yavru beyaz kedimin kafasının üzerinde renkli bir benek var, bu nedir?

Bu normal bir durumdur ve beyaz kedilerde karşılaşılmaktadır. Bu renkli noktalar beyaz kılın altında saklanan rengi gösterir, kedi büyüdükçe zamanla kaybolur. Kafasında bu tip noktalar olan yavru kedilerin, olmayanlara göre sağırlığa daha az rastlandığı gözlemlenmiştir (Robinson, 1977); ancak bu konuda daha fazla araştırma yapılması gerekmektedir.

3. Uzun kıllı kedilerin sağır olma şansı daha mı yüksektir?

Bazı araştırmacılar (Mair, 1973) uzun kıllı kedilerde, kısa kıllılara nazaran sağırlık riskinin daha fazla olduğu ileri sürmüşlerdir. Fakat bu doğru değildir. Kedinin kıllarının uzun veya kısa olmasının, sağırlıkla bir ilişkisi bulunmamaktadır. Kedi eğer beyaz kıllıysa, kıl uzunluğuna bakılmaksızın sağırlık riski vardır.

4. Sağır kedi tam anlamıyla duyamaz mı?

İki tip sağırlık vardır: Tek taraflı (unilateral) olan "kısmi sağırlık" ve iki kulağı da etkileyen (bilateral) "tam sağırlık". Bazı kediler bir kulağı ile duyarken diğeri ile duyamayabilirler (Rebillard et al. 1981a). Ayrıca sağırlık da her zaman %0 duyma şeklinde olmak zorunda değildir. Kimi zaman, elektrodiyagnostik testlerin bile algılayamayacağı kadar düşük seviyede duyma yetisi olabilir. Kimi zaman da sağır olmadığı sanılan kedilerde, belli miktarda işitme kaybı bulunabilir. Bu sebeple bu tür testler dikkatle kullanılmalıdır (Strain GM, 1997).

5. Sağırlık kalıtsal mıdır?

Evet, beyaz kıllı kediler sıklıkla sağır doğar. Bu genetik bir durumdur; yani doğuştan gelir (Strain GM, 1999). Kedilerdeki bu sağırlığın insanlarda da karşılığı bulunur. Saç, cilt, retinada pigmentasyon bozuklukları, renk kaybı ile görünen ve işitme kaybına yol açan duruma tıp dilinde Waardenburg Sendromu denir (Bergsma, Brown, 1971; Webb, 2010).

6. Bütün mavi gözlü kediler sağır mıdır?

Hepsi değildir; ama birçoğunda sağırlığa rastlanmaktadır. Kedinin iki gözü de mavi ise, sağırlık riski diğer renkli gözlü kedilerle kıyaslanıldığında oldukça fazladır (Geigy, 2007). Benzer durum, "tek-göz" olarak bilinen, iki gözü birbirinden farklı renkte olan kedilerin, mavi göze sahip tarafındaki kulakta da görülmektedir. Yani bu kedilerde mavi olan gözün tarafındaki kulak sağır olabilmektedir.

Ayşegül Rosa Herfjord

7. Neden bazı beyaz kediler sağırken diğerleri değildir?

Beyaz kıllı kedilerde sağırlık karmaşık bir sorundur. Bunun beyaz kıl ve özellikle mavi gözle ilişkilendirilmesine rağmen, bütün beyaz kıllı ve mavi gözlü kediler sağır değildir. Bu yüzden burada ek faktörler karşımıza çıkmaktadır. Bu şekilde birden fazla gen ile belirlenen özelliklere "çok genli karakterler" denir ve kedilerde sağırlık da böyle bir problemdir (Strain GM, 2007). Sağırlığa yol açan birçok genetik faktör var olmasına rağmen, bunların bulunması adına henüz ciddi bir araştırma yapılmamıştır.

8. Sağırlık, Ankara Kedisi’nin karakteristik bir özelliği midir?

HAYIR! Bu bazılarına göre kedinin safkan olmasını göstermektedir, fakat sağırlık bizim gurur duyacağımız bir özellik değildir! Sağırlık, Ankara Kedisi haricindeki diğer beyaz kıllı kedilerde de görülen ve tüm kedilerin yaşayışını olumsuz etkileyen bir kusurdur! Ankara Kedileri'nde sağırlığa sadece beyaz kıllılarda rastlanmaktadır. Diğer renklerdeki kıllara sahip Ankara Kedilerinde, bu tür bir sağırlığa rastlanmaz (elbette başka nedenlerle sağırlık görülebilir; ancak nedeni aynı olmayacaktır). Safkan Ankara Kedisi arayışı nedeniyle, sadece beyazlar birbirleriyle eşleştirilmeye devam edildiği sürece, bu sağırlık da ne yazık ki kedilerin popülasyonundan kolay kolay silinmeyecektir.

Evrim Ağacı'ndan Mesaj

Neden Desteğe İhtiyacımız Var?

Aslında maddi destek istememizin nedeni çok basit: Çünkü Evrim Ağacı, bizim tek mesleğimiz, tek gelir kaynağımız. Birçoklarının aksine bizler, sosyal medyada gördüğünüz makale ve videolarımızı hobi olarak, mesleğimizden arta kalan zamanlarda yapmıyoruz. Dolayısıyla bu işi sürdürebilmek için gelir elde etmemiz gerekiyor.

Bunda elbette ki hiçbir sakınca yok; kimin, ne şartlar altında yayın yapmayı seçtiği büyük oranda bir tercih meselesi. Ne var ki biz, eğer ana mesleklerimizi icra edecek olursak (yani kendi mesleğimiz doğrultusunda bir iş sahibi olursak) Evrim Ağacı'na zaman ayıramayacağımızı, ayakta tutamayacağımızı biliyoruz. Çünkü az sonra detaylarını vereceğimiz üzere, Evrim Ağacı sosyal medyada denk geldiğiniz makale ve videolardan çok daha büyük, kapsamlı ve aşırı zaman alan bir bilim platformu projesi. Bu nedenle bizler, meslek olarak Evrim Ağacı'nı seçtik.

Eğer hem Evrim Ağacı'ndan hayatımızı idame ettirecek, mesleklerimizi bırakmayı en azından kısmen meşrulaştıracak ve mantıklı kılacak kadar bir gelir kaynağı elde edemezsek, mecburen Evrim Ağacı'nı bırakıp, kendi mesleklerimize döneceğiz. Ama bunu istemiyoruz ve bu nedenle didiniyoruz.

Destek Ol

Betül Coşkun Su

9. Sağırlık Van Kedisi’nde sadece %2-3 oranında mıdır?

Bu iddia, tıpkı Van Kedileri'nin suyu ve yüzmeyi sevdiği iddiasının olduğu gibi, sadece efsanedir (mittir). Kulaktan dolma hikayelere ve anektotlara dayanmaktadır. Van Kedisi’nde sağırlık üzerine şu ana kadar kimse bilimsel bir araştırma yapmamıştır. Bu konuda yeterli araştırma olmadığı gibi, araştırma kurumları da Van Kedisi ile ilgili bu araştırmalardan kaçınmaktadırlar (Odabaşıoğlu Ateş, 2000). Sağırlık, diğer tüm beyaz kıllı kediler gibi, Van Kedileri'nin de beyazlarında vardır. Beyaz olan kedilere "özel bir hayvan" statüsü vererek sadece hatalı bir düşüncenin kurbanı olmuyoruz; aynı zamanda daha da fazla sağır kedinin doğmasına neden oluyoruz. Bunların hepsi önlenebilirdir ve önlenmelidir de...

10. Kedim doğuştan sağır olmamasına rağmen, ileride sağır olabilir mi?

Yaşlılık, enfeksiyon, çarpma, patlama, kaza vb. fiziksel faktörler bulunmadığı müddetçe bir kedide aniden, sebepsiz yere sağırlık meydana gelmez. Doğuştan kısmi veya tam sağır beyaz kedilerde, sağırlık azalmaz veya ilerlemez; olduğu gibi kalacaktır (Ryugo et al., 2003).

11. Sağır bir kedinin duyması sağlanabilir mi? Tedavi edilebilir mi?

Belki. Yakın zamanda yapılan bir araştırmaya göre, sağır bir yavru kedinin kulağına takılan özel bir kulak içi (cochlear) implantı ile duyma yetisinde kısmen gelişme sağlandı (Chen, Ruygo, 2010). Bu kedilerde yapılan araştırma sadece sağır kediler için umut olmakla kalmıyor, aynı zamanda insan çocuklarında sağırlığın çalışılması için de harika birer model oluyor.

12. Sağır kediler, aynı sağır insanlarda olduğu gibi daha gelişmiş bir görüşe mi sahiptirler?

Kısmen. Sağır kedinin beyni, hareket eden bir objenin hızını (visual motion detection) ve ne kadar uzaklıkta olduğunu (peripheral vision), sağır olmayanlara göre daha iyi ayırt eder. Ancak diğer görsel yetileri herhangi bir farklılık göstermez (Lomber, 2010).

13. Sağır kedilerin başlıca davranış problemleri nelerdir?

• Çevreye karşı daha hassastırlar, strese oldukça yatkındırlar, Aşırı uyarılmışlık gibi paranoyak hareketler gözlenebilir (Beaver, 2003). Birçok rapora göre veteriner muayenelerinde zaptedilmesi zor ve daha saldırgan tepkiler verdikleri tespit edilmiştir.
• Seslerini ayarlayamadıkları için daha yüksek sesler çıkarırlar (Strain GM, 2011). Bu nedenle bazı beyaz kedi sahipleri kedilerinin çok gürültülü ve sürekli ses çıkarıyor olmalarından şikayetçidirler.
• Sağır anne kediler; yavruları ağlarken duyamadıklarından, yavrunun ihtiyaçlarını pek iyi karşılayamazlar (Beaver, 2003).
• Emirleri yerine getirmekte güçlük çekerler ve sahipleriyle iletişim güçlükleri çekerler. Diğer kedilerin tepkilerini duyamadıklarından onlarla iletişim kurmakta zorlanırlar. Bu yüzden sahiplerinin iletişim kurmak için özen göstermesi, uzmanlardan destek alması gerekir.
• Sağırlık durumundan ötürü bu kedilerin dışarıya çıkmasına kesinlikle izin verilmemelidir. Araba çarpabilir ve bunun haricindeki tehlikelere karşı kendilerini korumaları çok zordur (Strain GM, 2011).

14. Beyaz renkli kedimin kafasında ve kuyruğunda farklı renkler var; fakat geri kalanı tamamen beyaz. Sağır olabilir mi?

Hayır. Kedinizde W geni varsa, vücudu tamamen beyaz olacaktır. Eğer ki kediniz tamamen beyaz değilse ve başka renkler de görülüyorsa, bu beyazlığın sebebi Beyaz Nokta (S) geni olarak bilinen bir diğer gendir (Cooper et al., 2005). Sadece düz beyaz olmayan bu kedilerde, sözünü ettiğimiz şekilde bir sağırlığa rastlanmaz. Ancak elbette, farklı sebeplerle normal şekilde sağırlık görülebilir.

Nukhet Barlas

15. Beyaz kedimi başka bir beyaz kediyle çiftleştirmek istiyorum, yavrularda sağırlık şansı nedir?

İlk olarak neden çiftleştirmenizi yargılamanız ve düşünmeniz lazım. Bu riske değer mi? Kediniz sağır mı? Basit denemelerle kedinizin kısmi sağır olduğunu anlayamazsınız. Çünkü ya tek bir kulağı duyuyorsa? Daha kapsamlı testlerle tamamen mi, yoksa kısmen mi sağır olduğu anlaşılabilir ve buna bağlı olarak kararınız değişebilir. Size bu noktada söyleyeceğimiz tek şey, eğer sağır yavruların dünyaya gelmesini istemiyorsanız, kediniz sağır veya kısmi sağır fark etmeksizin ASLA bir diğer beyaz kediyleçiftleştirmeyiniz! Kediniz sağır olmasa bile iki beyaz kedinin çiftleşmesinde sağır yavruların doğma şansı oldukça yüksektir.

Beyaz kedilerin yarısından fazlasında sağırlık görülmektedir (Delack, 1984), mavi gözlülerde bu risk %65-85, tek gözü mavi olanlarda 40%, mavi gözü olmayanlarda 20% civarında risk vardır (Mair 1973, Bergsma and Brown 1971).

16. Secereli beyaz kedilerde sağırlık daha mı azdır?

Yapılan bir çalışmada (Cvejik D, 2009), 55 adet beyaz ve secereli kedi test edilmiştir. Bunların 17’sinde (%22'sinde) sağırlık tespit edilmiştir. Mavi gözlü olanlarının ise yarısında sağırlığa rastlanmıştır.

Secereli olanlarda sağırlığa kısmen daha az rastlanabildiği söylenebilir. Bunun nedeni ise, üretim esnasında Siyam kedileri ile çapraz çiftleştirme yapılmasıdır. Bu çiftleşmeden doğan kediler genellikle koyu mavi gözlü, beyaz kedilerde, Siyam Kedisi tarafından gelen “pointed” adı verilen bir gene sahip kedilerdir ve bu nedenle beyazdırlar. Bu kedilerde sözünü ettiğimiz türden bir sağırlığa rastlanmaz (Pedersen, 1991).

17. Albino kediler sağır mıdır?

Hayır, başka sebeplerle olmadığı sürece albino kedilerde sağırlık görülmez. Albino ile beyaz kedi arasında bilimsel bir ilişki bulunmamaktadır. Ama toplumumuzda beyaz kediler Albino olarak, çok yanlış bir şekilde adlandırılırlar. Her beyaz kedi Albino değildir. Albinizme, diğer birçok türde olduğu gibi, oldukça ender rastlanır. Örneğin, Pointed Siyam Kedisi de bir albino tipidir, siyam rengi taşır, mavi gözlü, beyaz kıllı olabilirler; ama sağır değildirler (Pedersen, 1991).

18. Beyaz kedim var ama sağır değil...

Mümkündür, çünkü beyaz kedilerin %100'ü sağır olmak zorunda değildir; yine de olasılık çok yüksektir. Dolayısıyla sizin şanslı olduğunuzu söyleyebiliriz; fakat iki kulağının da tam olarak duyduğuna emin misiniz? Kedinin davranışlarını ve hareketlerini gözlemleyerek tam olarak sağır olup olmadığı anlamak çok güçtür (Strain, 1999). İki kulağı da duymayan (bileteral deafness) bir kediyi tespit edilebilirsiniz ama kısmi sağır olan için durum farklıdır. Her iki durumda da bunu %100 anlamanın tek yolu elektrodiagnostik testler (BAER, BAEP, ABR gibi) uygulamaktır. Bunların içlerinden en bilineni BAER (Brainstem Auditory Evoked Responses) testidir. İşitme testi kedinin kulaklarına kulaklık yardımı ile sesler verilip, beyin dalgaları ölçülerek yapılır. Bunu evinizde yapmanız mümkün değildir. Ne yazık ki bu testleri sunabilen kurumların sayısı yok denecek kadar azdır.

19. Sağırlık riskini nasıl düşürebiliriz?

• İki beyaz kıllı kediyi kesinlikle çiftleştirmeyiniz!
• Çiftlerden birinin renkli kıllara sahip olduğundan emin olunuz. Ne yazık ki sağırlığa ve beyazlığa neden olan W geni baskın bir gendir. Dolayısıyla, ebeveynlerden sadece 1 tanesi bile sağır olsa, yavruların büyük çoğunluğu da beyaz kıllı ve sağır olacaklardır. Ancak iki ebeveynin de beyaz ve sağır olmasından doğan yavrulara kıyasla, sağır olma ihtimalleri %25'e kadar azalacaktır (Bergsma and Brown, 1971; Mair, 1973). Bu oran eşlerin ikisinin de beyaz olduğu eşleşmelerde 50%’dir. Dolayısıyla dünyada birçok yetiştirici iki beyaz kediyi beraber çiftleştirmemektedirler.
• İyi bir pratik olarak, sağır bir kediyi kesinlikle çiftleştirmeyiniz (Strain, 2011). Hislerinize güvenmeyiniz, duygularınıza yenik düşmeyiniz. Bu bir piyango değildir; bir canlının ömür boyu sıkıntı çekmesi ve hatta erkenden ölmesi anlamına gelebilir! Çiftleştirmeyi düşündüğünüz beyaz bir kedinin kısmi sağırlığını anlamak için BAER gibi bir teste başvurunuz.
• Mavi gözlü bir kediyi de çiftleştirmekten kaçınınız (Robinson, 1977).

Sonuç

Genetik olarak her rengiyle kedilerimiz aynıdır ve Felis domesticus türüne aittirler. Bunlar içerisinden sadece beyaz kıllı olanları ayırıp, ayrı bir ırkmış gibi göstermek, bilimsel olarak büyük bir hatadır. buradaki ve buradaki yazılarımızdan okuyabileceğiniz gibi, biyolojik ırklardan söz edebilmemiz için izolasyon gereklidir. Beyaz kedilerin kendi arasında çiftleşirken, diğerleriyle çiftleşmelerine engel olan hiçbir izolasyon söz konusu değildir! Dolayısıyla beyaz (ve çoğu zaman sağır) olan kediler ayrı bir ırk değildir! 

Beyaz kediler doğada özellikle beyaz kedilerle çiftleşmeyi tercih etmezler; böyle bir "çiftleşme önyargısı" veya Cinsel Seçilim baskısı bulunmamaktadır! Bu kedileri bizler, Yapay Seçilim yoluyla üretip, sağır olmalarına neden olduk. Bu, pazarlanmaya çalışıldığı gibi "milli bir gurur" değil; bilimsel olmayan, kedinin sağlığını düşünmeyen, egoist, etik olmayan milli bir utanç kaynağıdır! Ama toplumumuzda halen bu sanki safkanlığın işareti gibi yanlış olarak aktarılmaktadır. Bilimin, genetiğin tüm bu uyarılarına rağmen, halen bu konuda ısrarcı olan, risk alan kişiler, vesile oldukları doğacak sağır yavruların vebalini de günahını da üstlerine alacaklardır.

Agora Bilim Pazarı

Riske Övgü

Riske Övgü

Anne Dufourmantelle

“Hayat biz canlıların pervasızca aldığı bir risktir.”

Fransız filozof ve psikanalist Anne Dufourmantelle’in bu usta işi eseri, tedbir ve güvenliğin temel değer kabul edildiği modern dünyada risk almaya bir övgü. Dufourmantelle özenle ördüğü metninde felsefi düşünceyle bir psikanalist olarak biriktirdiği zengin vaka örneklerini harmanlayarak son derece özgün ve eleştirel bir dünya kuruyor. Bağımlılık, dil, unutuş, aileyi terk etme, yalnızlık, kayıp, kaygı ve itaatsizlik gibi hayatımızın önemli bahislerine bakışımızı sarsacak sorular yöneltiyor. Yazara göre risk dışımızdaki bir tehditten ziyade hayatın içinde bilinmedik bir alan açan, tutumlarımızı, varoluş tarzımızı belirleyen bir dönüşüm ânı, şimdide olma imkânı.

Artırılmış güvenlik önlemleri, sınır duvarları, tetiklenen kötü hatıralar ve sonu gelmez davalarla kendini gösteren bir çağda Dufourmantelle, “Yaşamı riske atmak, yani sahiden yaşamanın riskini almak ne demektir?” sorusunun peşinden gitmeyi öneriyor.

Devamını Göster

₺160.00

Satın Al Tüm Ürünler

• Dış Sitelerde Paylaş

İnsanlarımız kendi çocuklarının sağırlık riskine karşı gösterecekleri aynı hassasiyeti kedilerimiz için de göstermelerini rica ediyoruz.

Unutmayınız ki beyaz tüylü kedilerimiz diğerlerinden farklı değildir! Daha nice sağır yavruların doğmaması için, lütfen beyaz kedilerin bir arada üretilmesine karşı sessiz kalmayınız, çevrenizdekileri bilinçlendiriniz.

Not: Bu yazı Anadolu Kedisi Projesi'nden Batu Aksoy tarafından kaleme alınmıştır.