Paylaşım Yap
Tüm Reklamları Kapat
Tüm Reklamları Kapat

Bağışıklık Evrimi: Ne Yaparsanız Yapın, Hasta Olacaksınız!

Bağışıklık Evrimi: Ne Yaparsanız Yapın, Hasta Olacaksınız!
5 dakika
2,875
Tüm Reklamları Kapat

Canlılar kendi hücrelerini ve birlikte yaşadığı faydalı mikroorganizmaları muhafaza ederken, karşılaştığı çok çeşitli patojenleri (hastalık yapıcı organizmaları ya da maddeleri) baskılayabilmek için bağışıklıklarını evrimleştirmek zorundadır. Ancak dostunu, düşmandan ayırt edebilmek zor bir iştir. Bağışıklık sisteminde olabilecek olan bozukluklar, patojenlerin tespit edilememesine ve sağlıklı hücrelerin saldırıya açık hale gelmesine neden olabilir ve bunların hepsi hastalıklara sebebiyet verir. 

Nature Ecology & Evolution dergisi yazarı Metcalf ve ekibi, bu ayrımın en uygun seviyesinin sadece immunopatoloji ve enfeksiyon riskine bağlı olmadığını, aynı zamanda bu risklerin konak canlı tarafından hayatının hangi aşamasında karşılaşıldığına da bağlı olduğunu belirtmiştir.

Tüm Reklamları Kapat

Enfeksiyona bağlı ölüm riskinin yüksekliği genel olarak potansiyel istilacılara karşı hassas olan ve az da olsa, hatalı davranarak canlının kendi hücrelerine saldıran bağışıklık unsurlarının seçilimine bağlıdır. Ancak, zaman içerisinde değişen enfeksiyon riskinin kullanıldığı hayat aşaması modeli ile Metcalf ve ekibi, uzun ömürlü bireylerin, patojenlerle karşılaşma ihtimallerinin artmasına karşın, bu patojenlere karşı bağışıklık hassasiyetlerini azaltıcı yönde evrimleştiğini öngörmüştür. Bu sonuçlar, ortaya çıkmakta olan evrimsel immunoloji kuramı için heyecan verici bir dönüm noktasıdır. 

Omurgalı bağışıklık sistemi, patojenlerin tespiti için çok detaylı mekanizmalarla evrimleşmiştir, ancak, bağışıklığın düzenlenmesindeki karmaşıklık, canlının kendisine verebileceği zararları sınırda tutmak için mücadelenin devam ettiğini göstermektedir.

Tüm Reklamları Kapat

B ve T hücreleri gibi lenfositler, kazanılmış bağışıklığın unsurlarıdır. Canlıya yabancı olan antijenlere karşı özelleşmiş alıcılar içeren lenfosit popülasyonlarını üreten süreç, aynı zamanda, canlının kendi proteinlerine karşı alıcılar içeren olgunlaşmamış lenfositler de üretmektedir. Lenfosit gelişimi esnasında canlının kendisine karşı en kuvvetli reaktif olan hücreler ciddi bir ayıklanmaya uğrar. Fakat, yeni olgunlaşmış olan B hücrelerinin yaklaşık yüzde 20'sinin canlının kendisine karşı reaktif (tepkisel) özellik gösterdiği hesap edilmiştir. Çoklu kontrol noktalarının varlığı, bu tarz hücrelerin, bireyin hayatının tehlikeye girmemesini temin eder. 

Örnek olarak B hücrelerinin, antijenler tarafından uyarılmasında, eş aktivasyonu için, canlının kendisine karşı reaktivite denetimini yapacak olan T hücreleri tarafından uyarılmasına da intiyaç vardır. Eğer B ve T hücreleri çok fazla veya çok uzun bir şekilde uyarılmış ise, canlının kendisini hedefleme durumu anlaşılır ve bu hücreler ayıklanır.

Aktivasyon derecesi çevresel faktörlere bağlıdır, lakin yangının aşamaları canlının kendisine karşı tepkimeye giren B hücrelerinin çoğalmasına neden olabilir. Evrim açısından kritik olan ise, uyarılma ve yangı derecelerinin genetik kontrol altında tutulmasıdır. Sitotoksik (hücre öldürücü) “T lenfosit ilişkili protein 4” (CTLA-4) sunan T hücreleri, B hücrelerinin aktivitelerini ayarlar ve CTLA-4 yerleşimindeki mutasyonlar yaygın otoimmun hastalıklar olan tip 1 diyabet, romatoid artrit ve çoklu skleroz (MS) gibi hastalıkların ortaya çıkması ile ilişkilidir.

Evrim Ağacı'ndan Mesaj

Çan şekilli reseptör-9 (TLR 9), canlının doğuştan gelen bağışıklık hücrelerini, DNA'daki metil grubu içermeyen CpG dinükleotitlerini tanıyarak düzenler. CpG dinükleotitleri, bakteriler ve virüslerde yaygın olarak bulunurken, omurgalılarda ise nadirdir. Bu nedenle, TLR9 ve diğer desen tanıyan reseptörlerin sunumunda meydana gelen değişimler, otoimmun hastalıklara sebebiyet verebilmektedir. Bundan dolayı bağışıklık sistemi, ayırt etme seviyesini kontrol eden çok geniş sayıda yönteme sahiptir.

Bu karmaşık yapıya rağmen, “moleküler mimik (taklit)” adı verilen bir fenomen ile patojenlerin konak canlı hücrelerine veya konak canlının kommensal canlılarına olan benzeme eğilimi, hata oluşumunu neredeyse kaçınılmaz kılmaktadır. Metcalf ve ekibi, bağışıklık sistemi için bu tarz hataların tanımlayıcı bir problem olduğunu haklı bir şekilde öne sürmektedir.

Optimal ayırt etme yeteneği, bir değiş tokuş (takas) ilkesi içermektedir: Konak canlı ya yüksek immunopatoloji riski ile potansiyel istilacılara karşı çok hassastır ya da daha yüksek enfeksiyon riski ile istilacılara karşı daha az hassas (yani daha seçici) olmaktadır. Her iki durum da uyum başarısını olumsuz yönde etkiler. Peki, hangi sonuç evrim açısından daha uygundur?

Metcalf ve ekibi, hastalık riski ile ömür beklentisi üzerindeki varyasyonların, farklı türlerde çok değişik bağışıklık yöntemlerinin seçilimine neden olabildiğini göstermiştir. İnsanın da dahil olduğu türlerde enfeksiyon riski, canlının uzun süren doğurganlık dönemi öncesi çocukluk döneminde en yüksektir. Kısa doğurganlık dönemine sahip kısa ömürlü türlerde ise enfeksiyon riski, yaşamları boyunca sabit seviyededir.

Her bir konak canlı için optimal ayırt etme seviyesini, araştırmacılar klasik hayat hikayesi teorisi ile tanımlamışlar ve her bir yaş periyodu için hayatta kalma seviyelerini enfeksiyon riski ve immunopatoloji girdilerini kullanarak hesaplamışlardır. Bu şekilde, bireyin yaşama uygunluğunu (uyum başarısını) azami seviyeye çıkaran bağışıklık sistemi hassasiyetini tanımlamışlardır.

Tüm Reklamları Kapat

Her ne kadar, uzun yaşam süresine sahip olan türler üreyebilmeleri için çocukluk dönemi enfeksiyonlarını atlatmak zorunda olsalar da, bu türlerin uzun doğurganlık süreleri onların immunopatoloji karşısındaki yaşama uygunluğunu azaltmaktadır. Bu risk, daha kısa süreli doğurganlığa sahip olan bireylerle karşılaştırıldığında, istilacılara karşı azalan hassasiyet yönünde seçilime neden olabilmektedir.

İlk bakışta, varılmış olan bu sonuç, genel kaide olarak kabul edilen, uzun yaşam süresine sahip olan canlıların bağışıklık sistemine daha fazla yatırım yapması gerektiği kabulüne aykırı gibi duruyor olsa da, bağışıklık üzerindeki evrimsel sınırların ne olduğu ve yapılması gereken bu yatırımların neler olması gerektiği konusunda yeni soruları ortaya çıkarmaktadır. Bağışıklığa olan yatırımların, yüksek mi yoksa düşük mü hassasiyeti içerdiği ya da ikisine birden mi ihtiyaç duyduğu çok belli değildir. Eğer gerçekten bağışıklık hafızası bir yatırım sonucu şekilleniyorsa, enfeksiyonları sadece çocukluk dönemi ile kısıtlayacak şekilde sterilize eden bağışıklığın dolaylı yoldan düşük hassasiyete yatırım yapılabileceğini belirtmektedir. Bu yüzden, Metcalf ve ekibi, optimal hassasiyetin yaşam süresi boyunca değişmesi ihtimalini de araştırmıştır. Uzun yaşam süresine sahip bireylerde, hassasiyetin genel olarak çocukluk döneminde yüksek olduğunu, sonraki yaşam dönemlerinde ise azaldığını tespit etmişlerdir.

Açıkça görüldüğü üzere varyasyon şekillenmektedir ve bu durum, birçok türde görülen gebelik sırası değişimler ve bağışıklık hücrelerinin yaşlanması süreçleri ile ispatlanmıştır. Gebelik sürecindeki bağışıklık düzenlemelerinde görülen değişimler kesinlikle adaptif olmasına ve sonraki yaşam dönemlerinde hassasiyeti kısıtlayıcı olabilmesine karşın, bağışıklık hücrelerinin yaşlanmasının seçilimi mi yoksa kaçınılmaz gerilemeyi mi yansıttığı netleşmemiştir. İnsanlar ve diğer omurgalı canlılarda, T hücresi üretiminin yaşamın erken dönemlerinde azalıyor olması, yaş ilerledikçe yeni patojenlere karşı hassasiyetin daha az önemli olduğu hipotezi ile örtüşmektedir.

Metcalf ve ekibi, kapsamlı bir evrimsel immunoloji kuramı geliştirmek üzere önemli adımlar atmışlardır ve, artık, bahsedilen takas ilkelerinin evrimleşen doğasının tanımlanabilmesi için yerleşik kuramsal modellerin deneysel ve karşılaştırmalı immunoloji verileri ile sorgulanmasının vakti gelmiştir.

Bu Makaleyi Alıntıla
Okundu Olarak İşaretle
20
0
  • Paylaş
  • Alıntıla
  • Alıntıları Göster
Paylaş
Sonra Oku
Notlarım
Yazdır / PDF Olarak Kaydet
Bize Ulaş
Yukarı Zıpla

İçeriklerimizin bilimsel gerçekleri doğru bir şekilde yansıtması için en üst düzey çabayı gösteriyoruz. Gözünüze doğru gelmeyen bir şey varsa, mümkünse güvenilir kaynaklarınızla birlikte bize ulaşın!

Bu içeriğimizle ilgili bir sorunuz mu var? Buraya tıklayarak sorabilirsiniz.

Soru & Cevap Platformuna Git
Bu İçerik Size Ne Hissettirdi?
  • Muhteşem! 1
  • Tebrikler! 1
  • Bilim Budur! 1
  • Mmm... Çok sapyoseksüel! 1
  • Güldürdü 0
  • İnanılmaz 0
  • Umut Verici! 0
  • Merak Uyandırıcı! 0
  • Üzücü! 0
  • Grrr... *@$# 0
  • İğrenç! 0
  • Korkutucu! 0
Kaynaklar ve İleri Okuma
  1. Çeviri Kaynağı: Nature | Arşiv Bağlantısı
Tüm Reklamları Kapat

Evrim Ağacı'na her ay sadece 1 kahve ısmarlayarak destek olmak ister misiniz?

Şu iki siteden birini kullanarak şimdi destek olabilirsiniz:

kreosus.com/evrimagaci | patreon.com/evrimagaci

Çıktı Bilgisi: Bu sayfa, Evrim Ağacı yazdırma aracı kullanılarak 28/03/2024 13:43:12 tarihinde oluşturulmuştur. Evrim Ağacı'ndaki içeriklerin tamamı, birden fazla editör tarafından, durmaksızın elden geçirilmekte, güncellenmekte ve geliştirilmektedir. Dolayısıyla bu çıktının alındığı tarihten sonra yapılan güncellemeleri görmek ve bu içeriğin en güncel halini okumak için lütfen şu adrese gidiniz: https://evrimagaci.org/s/5266

İçerik Kullanım İzinleri: Evrim Ağacı'ndaki yazılı içerikler orijinallerine hiçbir şekilde dokunulmadığı müddetçe izin alınmaksızın paylaşılabilir, kopyalanabilir, yapıştırılabilir, çoğaltılabilir, basılabilir, dağıtılabilir, yayılabilir, alıntılanabilir. Ancak bu içeriklerin hiçbiri izin alınmaksızın değiştirilemez ve değiştirilmiş halleri Evrim Ağacı'na aitmiş gibi sunulamaz. Benzer şekilde, içeriklerin hiçbiri, söz konusu içeriğin açıkça belirtilmiş yazarlarından ve Evrim Ağacı'ndan başkasına aitmiş gibi sunulamaz. Bu sayfa izin alınmaksızın düzenlenemez, Evrim Ağacı logosu, yazar/editör bilgileri ve içeriğin diğer kısımları izin alınmaksızın değiştirilemez veya kaldırılamaz.

Tüm Reklamları Kapat
Keşfet
Akış
İçerikler
Gündem
Hızlı
Gezegen
Egzersiz
Yangın
Kuantum Fiziği
Diyet
Mavi
Antibiyotik
Balina
Evrim Tarihi
Genetik Değişim
İngiltere
Şiddet
Tür
Türlerin Kökeni
Hayatta Kalma
Gebelik
Doğal
Biyocoğrafya
Radyoaktif
Oyun
Astrofizik
Buz
İyi
Damar
Aklımdan Geçen
Komünite Seç
Aklımdan Geçen
Fark Ettim ki...
Bugün Öğrendim ki...
İşe Yarar İpucu
Bilim Haberleri
Hikaye Fikri
Video Konu Önerisi
Başlık
Gündem
Bugün Türkiye'de bilime ve bilim okuryazarlığına neler katacaksın?
Bağlantı
Kurallar
Komünite Kuralları
Bu komünite, aklınızdan geçen düşünceleri Evrim Ağacı ailesiyle paylaşabilmeniz içindir. Yapacağınız paylaşımlar Evrim Ağacı'nın kurallarına tabidir. Ayrıca bu komünitenin ek kurallarına da uymanız gerekmektedir.
1
Bilim kimliğinizi önceleyin.
Evrim Ağacı bir bilim platformudur. Dolayısıyla aklınızdan geçen her şeyden ziyade, bilim veya yaşamla ilgili olabilecek düşüncelerinizle ilgileniyoruz.
2
Propaganda ve baskı amaçlı kullanmayın.
Herkesin aklından her şey geçebilir; fakat bu platformun amacı, insanların belli ideolojiler için propaganda yapmaları veya başkaları üzerinde baskı kurma amacıyla geliştirilmemiştir. Paylaştığınız fikirlerin değer kattığından emin olun.
3
Gerilim yaratmayın.
Gerilim, tersleme, tahrik, taciz, alay, dedikodu, trollük, vurdumduymazlık, duyarsızlık, ırkçılık, bağnazlık, nefret söylemi, azınlıklara saldırı, fanatizm, holiganlık, sloganlar yasaktır.
4
Değer katın; hassas konulardan ve öznel yoruma açık alanlardan uzak durun.
Bu komünitenin amacı okurlara hayatla ilgili keyifli farkındalıklar yaşatabilmektir. Din, politika, spor, aktüel konular gibi anlık tepkilere neden olabilecek konulardaki tespitlerden kaçının. Ayrıca aklınızdan geçenlerin Türkiye’deki bilim komünitesine değer katması beklenmektedir.
5
Cevap hakkı doğurmayın.
Bu platformda cevap veya yorum sistemi bulunmamaktadır. Dolayısıyla aklınızdan geçenlerin, tespit edilebilir kişilere cevap hakkı doğurmadığından emin olun.
Ekle
Soru Sor
Sosyal
Yeniler
Daha Fazla İçerik Göster
Popüler Yazılar
30 gün
90 gün
1 yıl
Evrim Ağacı'na Destek Ol

Evrim Ağacı'nın %100 okur destekli bir bilim platformu olduğunu biliyor muydunuz? Evrim Ağacı'nın maddi destekçileri arasına katılarak Türkiye'de bilimin yayılmasına güç katın.

Evrim Ağacı'nı Takip Et!
Yazı Geçmişi
Okuma Geçmişi
Notlarım
İlerleme Durumunu Güncelle
Okudum
Sonra Oku
Not Ekle
Kaldığım Yeri İşaretle
Göz Attım

Evrim Ağacı tarafından otomatik olarak takip edilen işlemleri istediğin zaman durdurabilirsin.
[Site ayalarına git...]

Filtrele
Listele
Bu yazıdaki hareketlerin
Devamını Göster
Filtrele
Listele
Tüm Okuma Geçmişin
Devamını Göster
0/10000
Bu Makaleyi Alıntıla
Evrim Ağacı Formatı
APA7
MLA9
Chicago
S. Cobey, et al. Bağışıklık Evrimi: Ne Yaparsanız Yapın, Hasta Olacaksınız!. (30 Kasım 2017). Alındığı Tarih: 28 Mart 2024. Alındığı Yer: https://evrimagaci.org/s/5266
Cobey, S., Aslan, A., Baral, İ. (2017, November 30). Bağışıklık Evrimi: Ne Yaparsanız Yapın, Hasta Olacaksınız!. Evrim Ağacı. Retrieved March 28, 2024. from https://evrimagaci.org/s/5266
S. Cobey, et al. “Bağışıklık Evrimi: Ne Yaparsanız Yapın, Hasta Olacaksınız!.” Edited by İnanç Baral. Translated by Ali Aslan, Evrim Ağacı, 30 Nov. 2017, https://evrimagaci.org/s/5266.
Cobey, Sarah. Aslan, Ali. Baral, İnanç. “Bağışıklık Evrimi: Ne Yaparsanız Yapın, Hasta Olacaksınız!.” Edited by İnanç Baral. Translated by Ali Aslan. Evrim Ağacı, November 30, 2017. https://evrimagaci.org/s/5266.
ve seni takip ediyor

Göster

Şifrenizi mi unuttunuz? Lütfen e-posta adresinizi giriniz. E-posta adresinize şifrenizi sıfırlamak için bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Eğer aktivasyon kodunu almadıysanız lütfen e-posta adresinizi giriniz. Üyeliğinizi aktive etmek için e-posta adresinize bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Close