Paylaşım Yap
Tüm Reklamları Kapat
Tüm Reklamları Kapat

Ay Nasıl Oluştu? Ay'ın Oluşumu Hakkındaki Hipotezler, Theia Ön Gezegeni ile Dünya'nın Çarpışması ve Diğer Olası Açıklamalar...

Ay Nasıl Oluştu? Ay'ın Oluşumu Hakkındaki Hipotezler, Theia Ön Gezegeni ile Dünya'nın Çarpışması ve Diğer Olası Açıklamalar... National Geographic
10 dakika
31,383
  • Gezegen Oluşumu

Ay, gökyüzünde geceleri en parlak, en şaşırtıcı gök cismidir. Her ne kadar onun varlığına alışık olmamız dolayısıyla çoğu zaman görmezden gelsek de, Dünya'da yaşam ve diğer süreçler ile yakından ilişkili bu gök cisminin nasıl olup da oraya geldiği, tam olarak nasıl oluştuğu halen tam olarak aydınlatılamamıştır.

Ay’ı Güneş Sistemi’ndeki diğer uydular ile karşılaştırdığımız zaman, gerçekten garip bir cisim olduğunu görürüz. Gezegeni ile karşılaştırıldığında, Güneş Sistemi'ndeki diğer aylardan çok daha büyüktür; öyle ki Ay, Güneş Sistemi içerisinde etrafında döndüğü gezegenine oranla en büyük uydudur. Adeta kendi başına bir gezegen gibidir: Ay'ın Plüton'dan bile büyük olması, bu cüce gezegenin gezegenlik statüsünü neden yitirdiğini daha iyi anlamanızı sağlayabilir. Ayrıca Ay olmasaydı, gezegenimizin köklü bir biçimde değişeceği düşünülecek olursa, bu uydumuzun nasıl oluştuğunun uzay biliminin en büyük çözülmemiş sırlarından biri olması şaşırtıcı gelebilecektir.

Tüm Reklamları Kapat

Devasa büyüklükteki Ay'ımızın oluşumu hakkında birçok teori var. Ama hepsi, Güneş Sistemi’mizin oluşum tarihi ile aynı olarak, yaklaşık 4.6 milyar yıl önce başlıyor. Bu dönemde daha bebek olan Güneş, ona yakın olan gaz bulutlarını uzağa üflüyor. Zamanla savrulmaya devam eden gaz, toz ve taş parçaları, kütleçekiminin etkisi altında öbeklenerek, yepyeni gezegenleri oluşturmaya başlıyor. Henüz oldukça başıboş olan bu gezegenler, sabit birer yörüngeye oturana kadar sürekli birbirleriyle kesişiyorlar ve şiddetli çarpışmalar oluyor. Yani o dönemde var olan gezegen sayısı, şu an da bildiğimizden çok ama çok fazlaydı. Peki bu başıboş gezegenlerden birinin kaderinin bizim Ayımıza dönüşme ihtimali mümkün mü?

Ay'ın Oluşumuna Yönelik Hipotezler

Yakalama Hipotezi: Ay, Eski Bir Ön-Gezegen Olabilir mi?

Yakalama teorisine göre başıboş bir gezegen, Dünyamıza çok yakın bir mesafeden geçerken gezegenimizin kütleçekimine yakalanarak yörüngesine girmiş olabilir.[1] Böylece gezegenimiz, bugüne kadar ona eşlik edecek bir uyduya kavuşmuş olabilir.

Tüm Reklamları Kapat

Bu teori, ilk etapta tüm bilinmezi aydınlatıyor gibi gözükse de bazı sorunlar mevcuttur. Astrofizikçi James Bullock şöyle anlatıyor:

Ay, yakalanmış bir gezegen olsaydı, bileşenlerinin Dünya’dan farklı olmasını beklersiniz. Başka bir yerde oluşmuş olmalı, ardından da Dünya onu yakalamalıydı.

Ay ile Dünya'daki kaya örnekleri karşılaştırıldığında, Ay'ın yapısının, Dünya'nınkine çok ama çok benzer olduğu görülmektedir. Örneğin bu tür bir kıyaslama için en iyi taş örneği olan Anortozit adlı bir taş türünün, Ay’ın eriyik halde olduğu, lavların yoğun bir şekilde bulunduğu dönemde Ay’da oluşması gerekirdi. Ve Dünya’da da bu taşların oluştuğu jeolojik olarak aktif yerler bulunuyordu. 1970’lerde Apollo astronotları Ay’da bulunan bazı örnekleri Dünya’ya getirdiler. Ve yapılan karşılaştırmalar herkesi şaşkına uğrattı. Çünkü Ay’daki ve Dünya’daki kaya örnekleri, yapısal bileşen olarak aynıydı. Bu keşif sonucunda Yakalama Teorisi terk edildi.

Gezegensel Bölünme (Fisyon) Hipotezi

Bu ilginç hipotez, Evrim Teorisi'nin babası Charles Darwin'in oğlu George Darwin tarafından 1879 yılında ileri sürülmüş bir açıklamadır.[2] Gezegensel Fisyon Hipotezi'ne göre, Dünya'nın oluşumu sırasında gezegenimiz çok hızlı bir şekilde kendi etrafında dönmekteydi ve bir noktada bir parçası etrafa savrularak Ay'ın oluşmasını mümkün kılacak şekilde bölündü.

Evrim Ağacı'ndan Mesaj

Her ne kadar hiçbir zaman yaygın bir şekilde kabul edilmediyse de, bu hipotez özellikle de Apollo görevlerine kadar bir miktar popülariteye kavuştu; hatta 1925 yılında Avusturyalı jeolog Otto Ampherer, Ay'ın oluşma mekanizmasını benzer bir kıtasal kayma ile izah etmeye çalıştı.[3]

Bazı araştırmacılar, Pasifik Okyanusu'nun yapısının bu tür bir bölünmeden arta kalan bir yapı olduğunu ileri sürdüler; ancak günümüzde Pasifik Okyanusu'nun yatağının sadece 200 milyon yıl civarında bir yaşa sahip olduğu, Apollo görevleri sayesindeyse Ay'ın yaklaşık 4.5 milyar yıl yaşında olduğu bilinmektedir. Ayrıca Ay'ın yüzeyi, Dünya'nın okyanus kabuğuna ait malzemeden değil, Dünya mantosuna ait malzemeden oluşmaktadır.[4] Tüm bunlar, bu hipotezin terk edilmesine neden olmuştur.

Dünya ve Ay arasındaki mesafeyi gösteren bir görsel. Her bir piksel 500 kilometreye karşılık gelmektedir.
Dünya ve Ay arasındaki mesafeyi gösteren bir görsel. Her bir piksel 500 kilometreye karşılık gelmektedir.
Wikimedia

Akresyon Hipotezi

Bu hipoteze göre Dünya ve Ay, Güneş Sistemi'nin oluşumu sırasında var olan akresyon diski içerisinde bir çifte sistem olarak evrimleşmiştir.[5], [6] Her ne kadar bu açıklama ilk etapta kulağa makul gibi geliyor olsa da, Dünya-Ay sisteminin açısal momentumundan gelen veriler, bu tür bir çifte sistem oluşumu ile örtüşmemektedir. Ayrıca Ay'ın yarıçapının %25'ini oluşturan demir çekirdeğinin, Dünya'nın yarıçapının %50'sini oluşturan demir çekirdeğe nazaran neden bu kadar küçük olduğu da bu hipotez ile izah edilememektedir. Bu nedenle bu hipotez üzerinde pek durulmamıştır.

Nükleer Patlama Hipotezi

Her ne kadar nükleer patlamaların sadece yapay yollarla meydana gelen olgular olduğunu düşünmeye meyilli olsak da, gezegen ve sistem oluşumu gibi büyük astronomik olaylar sırasında bu tür sıra dışı olgular da yaşanabilmektedir. Örneğin Dünya'nın oluşumu sırasında toryum ve uranyum gibi radyoaktif elementlerin aşırı yoğun olarak bulunması halinde, doğal nükleer fisyon reaksiyonları yaşanabilir ve bir atom bombasında gördüğümüz zincirleme çekirdek tepkimeleri başlayabilir. Bu patlamalar da, Ay'ın oluşmasını mümkün kılacak kadar malzemenin uzaya saçılmasına neden olabilir.[7]

İlk olarak 2010 yılında Hollandalı bilim insanları Rob de Meijer ve Wim van Westrenen tarafından ileri sürülen bu hipotez, Dünya'da meydana gelen doğal nükleer tepkimelerin çok ama çok daha küçük ölçekte yaşanıyor olmasından ötürü pek güçlü bir hipotez olarak görülmemektedir.

Tüm Reklamları Kapat

Büyük Çarpışma Hipotezi: Theia-Dünya Çarpışması ve Ay'ın Oluşumu

Ay'ın oluşumuna yönelik en çok kabul gören açıklama ise Büyük Çarpışma Hipotezi olarak bilinen bir açıklamadır.[8] Günümüzden 4.533 milyar yıl kadar önce Mars-boyutlarındaki Theia (veya Orpheus) adındaki bir ön-gezegen, Dünya’ya çarparak genç gezegenimizden devasa parçalar kopararak uzaya saçmıştır. Kütleçekimi nedeniyle bu uzaya fırlayan parçalar birbiriyle birleşmiş ve bugün “Ay” adını verdiğimiz uydumuzu oluşturmuştur.

Bu ön gezegen, ismini Yunan mitolojisinde Ay tanrıçası olan Selene'nin annesi titaniçe Theia'dan almaktadır. Bu açıdan da Ay'ın oluşumuyla uygun bir mitolojik hikaye seçildiği söylenebilir. Hoş bir şekilde Theia, modern Yunancada "teyze" anlamına da gelmektedir.

Theia ile Dünya, kafa kafaya çarpışmamışlardır (her ne kadar bunun aksini gösteren bulgular olsa da).[9], [10] Kafa kafaya olan bir çarpışmanın, Dünya'yı yörüngesinden savuracağı ve bunun sonucunda Dünya'yı ya Güneş Sistemi'nden koparacağı ya da Güneş'e çarpmasına neden olacağı düşünülmektedir. Daha muhtemel senaryoda, iki ön-gezegen de parçalarına ayrılmış ve birbirine kaynamıştır (veya çarpışma sonrası farklı yönlere doğru savrulmuşlardır). Theia, daha eğik bir açıyla ve Dünya'nın Güneş etrafında hareket ettiği yönde giderken (dolayısıyla kısmen düşük göreli hızla) çarpmıştır. Theia'nın çarpış öncesi hızının saniyede 4 kilometreden (saatte 14.320 kilometre) düşük olduğu ve çarpma açısının 45 derece civarında olduğu düşünülmektedir.[11]

Theia-Dünya çarpışması ve Ay'ın oluşumu (cisimler ölçeğe göre çizilmemiştir)
Theia-Dünya çarpışması ve Ay'ın oluşumu (cisimler ölçeğe göre çizilmemiştir)
Wikimedia

Bu çarpma sonucunda Theia'nın, zaten halen katılaşma sürecinde olan Dünya içerisine kaynadığı (bir bütün olduğu) düşünülmekteydi; ancak Ay ve Dünya'nın titanyum izotopu oranlarına baktığımızda, her iki gök cisminde de bu oranların birbirine çok yakın (milyonda 4 parça düzeyinde) olduğunu görüyoruz.[4] Ancak Güneş sistemi içerisinde bağımsız olarak oluşan gezegenlerde (veya ön gezegenlerde) farklı kabuk yapıları, dolayısıyla farklı izotop dağılımları görmeyi bekleriz.[12] Bu nedenle Theia-Dünya çarpışması sırasında Theia'nın Dünya'ya kaynamadığı, çarpışma sonrasında savrularak sistemi terk etmiş olabileceği veya Güneş'e düşmüş olabileceği düşünülmektedir.

Tüm Reklamları Kapat

Ancak ne olursa olsun, çarpmanın etkisiyle uzaya savrulan devasa miktarda gezegen parçaları Mars ile Venüs arasında geçici bir asteroid kuşağı yaratmıştır. Bu kuşak içerisinde Dünya gibi iri bir gezegen bulunduğu için, asteroidler kısa bir süre içerisinde kütleçekiminin etkisiyle birbirine kaynamaya başlamış ve bugün bildiğimiz anlamıyla Ay'ı oluşturmuştur. Teorinin bir diğer versiyonuna göre, Dünya'nın etrafında da bugün Satürn etrafında olduğu gibi bir halka oluşmuş olabilir - ki bunlar, daha sonradan bir araya gelerek Ay'ı oluşturmuştur.

Theia-Dünya Çarpışması sonucu Ay'ın oluşumunu gösteren bir simülasyon.
Absolute Knowledge

Theia Hipotezini Destekleyen Kanıtlar

Theia Hipotezi'nin bu kadar yaygın olarak kabul görmesinin en önemli nedeni, bu hipotezden daha kapsamlı bir şekilde eldeki verilerin açıklanamıyor olmasıdır. Bu kanıtlar arasında şunlar bulunmaktadır:[13]

  • Dünya ve Ay'ın yörüngeleri benzer oryantasyonlara sahiptir.
  • Ay örnekleri, Ay yüzeyinin bir zamanlar eriyik olduğunu göstermektedir.
  • Ay'ın demir çekirdeği kısmen daha küçüktür.
  • Ay'ın yoğunluğu Dünya'dan küçüktür.
  • Güneş Sistemi içerisinde Theia-Dünya çarpışması benzeri çarpışmaların yaşandığını ve bunun sonucunda kalıntı disklerinin oluştuğunu gösteren diğer örnekler vardır.
  • Güneş Sistemi'nin oluşumuyla ilgili en önde gelen teorilerde bu tür ön-gezegen çarpışmaları çok yaygındır.
  • Ay ve Dünya'ya ait dengeli izotop oranları neredeyse birebir aynıdır - ki bu, ortak bir kökene işaret etmektedir.[12]

Ne var ki bu hipotezi zora sokan bazı bulgular da mevcuttur:[14] Örneğin böylesi bir çarpışma sonucunda Dünya'nın küresel ölçekte bir magma okyanusuna dönüşmesi beklenmektedir ve gerçekten de ağır metallerin dibe battığını gösteren bulgulara ulaşılmıştır.[15] Ancak bugüne kadar geliştirilen modellerde böylesi bir çarpışma sonrasında tek bir uydunun oluştuğunu gösteren tekil bir model üretilememiştir; yani birbiriyle tutarlı olmayan birden fazla olasılık bulunmaktadır. Ayrıca Ay'ın neden uçucu elementlerini yitirdiği veya tıpkı Dünya gibi büyük çarpışmalara maruz kalan Venüs'ün neden Ay gibi bir uydusu olmadığı gibi sorular henüz cevaplanmış değildir.

Theia Hipotezi Yanlışlanabilir mi?

İnsan yapımı uydular, Ay'ın uzak (veya hatalı bir şekilde "karanlık" olarak bilinen) tarafına gidene kadar, bu teori yaygın bir şekilde kabul gördü; ama Ay'ın uzak tarafında yapılan bir keşif, bu teoriyi büyük bir karmaşanın içine attı: Ay'ın uzak tarafına giden uydular Ay'ın bir ikizi olabileceğine dair izler buldular.

Tüm Reklamları Kapat

Agora Bilim Pazarı
Tanzania AA Top Utengule Estate Yöresel Kahve 500 gr.

Tanzania AA Top Utengule Estate Yöresel Kahve 500 gr.UYARI: Bu ürün, müşterilerimizin tercihine göre özel olarak öğütülerek (veya hiç öğütülmeden) temin edilmektedir; yani müşteri talebine özel olarak hazırlanmaktadır. Bu nedenle lütfen sipariş notlarına talep ettiğiniz öğütme türünü ekleyiniz:

  1. Çekirdek (Öğütme İstemiyorum)
  2. Filtre Kahve Makinesi,
  3. Espresso (Öğütülmüş),
  4. French Press,
  5. Moka Pot,
  6. Hario V60,
  7. Aeropress,
  8. Metal Filtre,
  9. Chemex – Pour Over.

Tercih belirtilmemesi halinde öğütülmemiş çekirdekler gönderilecektir ve tarafınızdan öğütülmesi veya değirmen olan bir yerde öğüttürülmesi gerekecektir.

Devamını Göster
₺189.00
Tanzania AA Top Utengule Estate Yöresel Kahve 500 gr.

1959’da Rus Sovyet uzay aracı Luna-3, Ay'ın uzak yüzüne uçtu ve ilk defa o tarafın fotoğraflarını çekti. Gönderilen fotoğrafları inceleyen bilim insanları, büyük bir şaşkınlık daha yaşadılar. Ay'ın uzak tarafı ile yakın tarafı, birbirinden tamamen farklı gözüküyordu. Kraterler, uzak yüzeyin neredeyse tamamını dolduruyordu. Bu, görünen yüzeyde olmayan bir şeydi.

Ve yeni keşfedilen bu yüzde hiçbir lav akıntısı izine rastlanmadı. Halbuki Ay'ın eski döneminde lavlar ile dolu olduğu biliniyordu. Bu, şu şekilde açıklandı: Ay'ın uzak tarafındaki kabuğu, yakın tarafındaki kabuğa göre daha kalındı ve lavlar bu kalınlık farkı yüzünden bir tarafta kolayca yüzeye çıkabilir iken diğer tarafta yüzeye çıkamamıştı. Ama neden yüzeyler arasında bu kadar büyük bir kabuk kalınlığı vardı?

NASA'nın son çalışmalarına göre, Ay'ın uzak tarafı gerçekten de Dünya'ya yakın tarafına göre 26 kilometre daha kalındır. Bu kalınlık farklılığı, çarpışma teorisiyle çok net bir şekilde açıklanamamaktadır.

Teknolojinin ilerlediği ve bilgisayar modellemelerinin bu kadar geliştiği bir dönemde, daha da olası bir açıklama geliştirildi: Theia, Dünya’ya çarptığında bir değil, iki uydu oluşturmuş olabilirdi. Bu ikili doğum olayı, kabuk farkının sebebini açıklayabilirdi.

Teoriye göre milyarlarca yıl önce gökyüzünde Küçük Ay ve Büyük Ay şeklinde iki Ay vardı. Küçük olan zamanla büyük olanın kütle çekim etkisi ile ona yaklaşmaya başladı ve en sonunda çarpışarak yavaşça eridiler ve birleştiler. Küçük Ay, büyük Ay’ın uzak tarafını kapladı. Yeni ve çok kalın bir kabuk oluşturdu. Bu çarpışmaya ait kanıtlar, birbirleri ile uyuşuyor gibi gözüküyor.

Alıntı Yap
Okundu Olarak İşaretle
24
Paylaş
Sonra Oku
Notlarım
Yazdır / PDF Olarak Kaydet
Bize Ulaş
Yukarı Zıpla

İçeriklerimizin bilimsel gerçekleri doğru bir şekilde yansıtması için en üst düzey çabayı gösteriyoruz. Gözünüze doğru gelmeyen bir şey varsa, mümkünse güvenilir kaynaklarınızla birlikte bize ulaşın!

Bu içeriğimizle ilgili bir sorunuz mu var? Buraya tıklayarak sorabilirsiniz.

Soru & Cevap Platformuna Git
Bu İçerik Size Ne Hissettirdi?
  • Tebrikler! 44
  • İnanılmaz 15
  • Muhteşem! 12
  • Bilim Budur! 12
  • Mmm... Çok sapyoseksüel! 11
  • Merak Uyandırıcı! 8
  • Güldürdü 3
  • Umut Verici! 3
  • Korkutucu! 2
  • Üzücü! 1
  • Grrr... *@$# 1
  • İğrenç! 1
Kaynaklar ve İleri Okuma
  • ^ Lunar Capture. Lunar Origin Models. (23 Mart 2018). Alındığı Tarih: 26 Ekim 2020. Alındığı Yer: Lunar Capture | Arşiv Bağlantısı
  • ^ D. U. Wise. (1966). Origin Of The Moon By Fission. Springer, Boston, MA, sf: 213-223. doi: 10.1007/978-1-4684-8401-4_14. | Arşiv Bağlantısı
  • ^ O. Ampferer. (1925). Über Kontinentverschiebungen. Naturwissenschaften, sf: 669-675. doi: 10.1007/BF01558835. | Arşiv Bağlantısı
  • ^ a b J. Zhang, et al. (2012). The Proto-Earth As A Significant Source Of Lunar Material. Nature Geoscience, sf: 251-255. doi: 10.1038/ngeo1429. | Arşiv Bağlantısı
  • ^ CWRU. The Formation Of The Moon. Alındığı Tarih: 26 Ekim 2020. Alındığı Yer: CWRU | Arşiv Bağlantısı
  • ^ K. Silver. Where Did The Moon Come From?. (16 Haziran 2015). Alındığı Tarih: 26 Ekim 2020. Alındığı Yer: BBC | Arşiv Bağlantısı
  • ^ R. J. D. Meijer, et al. (2013). Forming The Moon From Terrestrial Silicate-Rich Material. Chemical Geology, sf: 40-49. doi: 10.1016/j.chemgeo.2012.12.015. | Arşiv Bağlantısı
  • ^ R. M. Canup, et al. (2001). Origin Of The Moon In A Giant Impact Near The End Of The Earth's Formation. Nature, sf: 708-712. doi: 10.1038/35089010. | Arşiv Bağlantısı
  • ^ A. Reufer, et al. (2012). A Hit-And-Run Giant Impact Scenario. Icarus, sf: 296-299. doi: 10.1016/j.icarus.2012.07.021. | Arşiv Bağlantısı
  • ^ E. D. Young, et al. (2016). Oxygen Isotopic Evidence For Vigorous Mixing During The Moon-Forming Giant Impact. Science, sf: 493-496. doi: 10.1126/science.aad0525. | Arşiv Bağlantısı
  • ^ M. Jutzi, et al. (2011). Forming The Lunar Farside Highlands By Accretion Of A Companion Moon. Nature, sf: 69-72. doi: 10.1038/nature10289. | Arşiv Bağlantısı
  • ^ a b U. Wiechert, et al. (2001). Oxygen Isotopes And The Moon-Forming Giant Impact. Science, sf: 345-348. doi: 10.1126/science.1063037. | Arşiv Bağlantısı
  • ^ D. Mackenzie. (2003). The Big Splat, Or How Our Moon Came To Be. ISBN: 9780471150572. Yayınevi: Wiley.
  • ^ D. Clery. (2013). Impact Theory Gets Whacked. Science, sf: 183-185. doi: 10.1126/science.342.6155.183. | Arşiv Bağlantısı
  • ^ G. Schubert. (2009). Treatise On Geophysics. ISBN: 9780444527486. Yayınevi: Elsevier Science & Technology.
Tüm Reklamları Kapat

Evrim Ağacı'na her ay sadece 1 kahve ısmarlayarak destek olmak ister misiniz?

Şu iki siteden birini kullanarak şimdi destek olabilirsiniz:

kreosus.com/evrimagaci | patreon.com/evrimagaci

Çıktı Bilgisi: Bu sayfa, Evrim Ağacı yazdırma aracı kullanılarak 24/03/2023 16:40:26 tarihinde oluşturulmuştur. Evrim Ağacı'ndaki içeriklerin tamamı, birden fazla editör tarafından, durmaksızın elden geçirilmekte, güncellenmekte ve geliştirilmektedir. Dolayısıyla bu çıktının alındığı tarihten sonra yapılan güncellemeleri görmek ve bu içeriğin en güncel halini okumak için lütfen şu adrese gidiniz: https://evrimagaci.org/s/4761

İçerik Kullanım İzinleri: Evrim Ağacı'ndaki yazılı içerikler orijinallerine hiçbir şekilde dokunulmadığı müddetçe izin alınmaksızın paylaşılabilir, kopyalanabilir, yapıştırılabilir, çoğaltılabilir, basılabilir, dağıtılabilir, yayılabilir, alıntılanabilir. Ancak bu içeriklerin hiçbiri izin alınmaksızın değiştirilemez ve değiştirilmiş halleri Evrim Ağacı'na aitmiş gibi sunulamaz. Benzer şekilde, içeriklerin hiçbiri, söz konusu içeriğin açıkça belirtilmiş yazarlarından ve Evrim Ağacı'ndan başkasına aitmiş gibi sunulamaz. Bu sayfa izin alınmaksızın düzenlenemez, Evrim Ağacı logosu, yazar/editör bilgileri ve içeriğin diğer kısımları izin alınmaksızın değiştirilemez veya kaldırılamaz.

Tüm Reklamları Kapat
Akış
İçerikler
Sosyal
Gündem
Eğilim
Atmosfer
Karar Verme
Sars Mers
Yeşil
Nobel Ödülü
Makine
Çeviri
Toprak
Görme
Türlerin Kökeni
Seçilim
Kök Hücre
Test
Zehirli Mantar
İnsan Türü
Kanat
Besin Değeri
Şehir
Beslenme Davranışı
İklim
Kimya Tarihi
Ağız Sağlığı
Argüman
Hidrotermal Baca
Aklımdan Geçen
Komünite Seç
Aklımdan Geçen
Fark Ettim ki...
Bugün Öğrendim ki...
İşe Yarar İpucu
Bilim Haberleri
Hikaye Fikri
Video Konu Önerisi
Başlık
Gündem
Bugün Türkiye'de bilime ve bilim okuryazarlığına neler katacaksın?
Bağlantı
Kurallar
Komünite Kuralları
Bu komünite, aklınızdan geçen düşünceleri Evrim Ağacı ailesiyle paylaşabilmeniz içindir. Yapacağınız paylaşımlar Evrim Ağacı'nın kurallarına tabidir. Ayrıca bu komünitenin ek kurallarına da uymanız gerekmektedir.
1
Bilim kimliğinizi önceleyin.
Evrim Ağacı bir bilim platformudur. Dolayısıyla aklınızdan geçen her şeyden ziyade, bilim veya yaşamla ilgili olabilecek düşüncelerinizle ilgileniyoruz.
2
Propaganda ve baskı amaçlı kullanmayın.
Herkesin aklından her şey geçebilir; fakat bu platformun amacı, insanların belli ideolojiler için propaganda yapmaları veya başkaları üzerinde baskı kurma amacıyla geliştirilmemiştir. Paylaştığınız fikirlerin değer kattığından emin olun.
3
Gerilim yaratmayın.
Gerilim, tersleme, tahrik, taciz, alay, dedikodu, trollük, vurdumduymazlık, duyarsızlık, ırkçılık, bağnazlık, nefret söylemi, azınlıklara saldırı, fanatizm, holiganlık, sloganlar yasaktır.
4
Değer katın; hassas konulardan ve öznel yoruma açık alanlardan uzak durun.
Bu komünitenin amacı okurlara hayatla ilgili keyifli farkındalıklar yaşatabilmektir. Din, politika, spor, aktüel konular gibi anlık tepkilere neden olabilecek konulardaki tespitlerden kaçının. Ayrıca aklınızdan geçenlerin Türkiye’deki bilim komünitesine değer katması beklenmektedir.
5
Cevap hakkı doğurmayın.
Bu platformda cevap veya yorum sistemi bulunmamaktadır. Dolayısıyla aklınızdan geçenlerin, tespit edilebilir kişilere cevap hakkı doğurmadığından emin olun.
Gönder
Ekle
Soru Sor
Daha Fazla İçerik Göster
Evrim Ağacı'na Destek Ol
Evrim Ağacı'nın %100 okur destekli bir bilim platformu olduğunu biliyor muydunuz? Evrim Ağacı'nın maddi destekçileri arasına katılarak Türkiye'de bilimin yayılmasına güç katmak için hemen buraya tıklayın.
Popüler Yazılar
30 gün
90 gün
1 yıl
EA Akademi
Evrim Ağacı Akademi (ya da kısaca EA Akademi), 2010 yılından beri ürettiğimiz makalelerden oluşan ve kendi kendinizi bilimin çeşitli dallarında eğitebileceğiniz bir çevirim içi eğitim girişimi! Evrim Ağacı Akademi'yi buraya tıklayarak görebilirsiniz. Daha fazla bilgi için buraya tıklayın.
Etkinlik & İlan
Bilim ile ilgili bir etkinlik mi düzenliyorsunuz? Yoksa bilim insanlarını veya bilimseverleri ilgilendiren bir iş, staj, çalıştay, makale çağrısı vb. bir duyurunuz mu var? Etkinlik & İlan Platformumuzda paylaşın, milyonlarca bilimsevere ulaşsın.
Podcast
Evrim Ağacı'nın birçok içeriğinin profesyonel ses sanatçıları tarafından seslendirildiğini biliyor muydunuz? Bunların hepsini Podcast Platformumuzda dinleyebilirsiniz. Ayrıca Spotify, iTunes, Google Podcast ve YouTube bağlantılarını da bir arada bulabilirsiniz.
Yazı Geçmişi
Okuma Geçmişi
Notlarım
İlerleme Durumunu Güncelle
Okudum
Sonra Oku
Not Ekle
Kaldığım Yeri İşaretle
Göz Attım

Evrim Ağacı tarafından otomatik olarak takip edilen işlemleri istediğin zaman durdurabilirsin.
[Site ayalarına git...]

Filtrele
Listele
Bu yazıdaki hareketlerin
Devamını Göster
Filtrele
Listele
Tüm Okuma Geçmişin
Devamını Göster
0/10000
Alıntı Yap
Evrim Ağacı Formatı
APA7
MLA9
Chicago
Ç. M. Bakırcı, et al. Ay Nasıl Oluştu? Ay'ın Oluşumu Hakkındaki Hipotezler, Theia Ön Gezegeni ile Dünya'nın Çarpışması ve Diğer Olası Açıklamalar.... (9 Aralık 2016). Alındığı Tarih: 24 Mart 2023. Alındığı Yer: https://evrimagaci.org/s/4761
Bakırcı, Ç. M., Yardım, . (2016, December 09). Ay Nasıl Oluştu? Ay'ın Oluşumu Hakkındaki Hipotezler, Theia Ön Gezegeni ile Dünya'nın Çarpışması ve Diğer Olası Açıklamalar.... Evrim Ağacı. Retrieved March 24, 2023. from https://evrimagaci.org/s/4761
Ç. M. Bakırcı, et al. “Ay Nasıl Oluştu? Ay'ın Oluşumu Hakkındaki Hipotezler, Theia Ön Gezegeni ile Dünya'nın Çarpışması ve Diğer Olası Açıklamalar....” Edited by Çağrı Mert Bakırcı. Evrim Ağacı, 09 Dec. 2016, https://evrimagaci.org/s/4761.
Bakırcı, Çağrı Mert. Yardım, . “Ay Nasıl Oluştu? Ay'ın Oluşumu Hakkındaki Hipotezler, Theia Ön Gezegeni ile Dünya'nın Çarpışması ve Diğer Olası Açıklamalar....” Edited by Çağrı Mert Bakırcı. Evrim Ağacı, December 09, 2016. https://evrimagaci.org/s/4761.

Göster

Şifremi unuttum Üyelik Aktivasyonu

Göster

Şifrenizi mi unuttunuz? Lütfen e-posta adresinizi giriniz. E-posta adresinize şifrenizi sıfırlamak için bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Eğer aktivasyon kodunu almadıysanız lütfen e-posta adresinizi giriniz. Üyeliğinizi aktive etmek için e-posta adresinize bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Close
Geri Bildirim Gönder
Paylaş
Reklamsız Deneyim

Evrim Ağacı'ndaki reklamları, bütçenize uygun bir şekilde, kendi seçtiğiniz bir süre boyunca kapatabilirsiniz. Tek yapmanız gereken, kaç ay boyunca kapatmak istediğinizi aşağıdaki kutuya girip tek seferlik ödemenizi tamamlamak:

10₺/ay
x
ay
= 30
3 Aylık Reklamsız Deneyimi Başlat
Evrim Ağacı'nda ücretsiz üyelik oluşturan ve sitemizi üye girişi yaparak kullanan kullanıcılarımızdaki reklamların %50 daha az olduğunu, Kreosus/Patreon/YouTube destekçilerimizinse sitemizi tamamen reklamsız kullanabildiğini biliyor muydunuz? Size uygun seçeneği aşağıdan seçebilirsiniz:
Evrim Ağacı Destekçilerine Katıl
Zaten Kreosus/Patreon/Youtube Destekçisiyim
Reklamsız Deneyim
Kreosus

Kreosus'ta her 10₺'lik destek, 1 aylık reklamsız deneyime karşılık geliyor. Bu sayede, tek seferlik destekçilerimiz de, aylık destekçilerimiz de toplam destekleriyle doğru orantılı bir süre boyunca reklamsız deneyim elde edebiliyorlar.

Kreosus destekçilerimizin reklamsız deneyimi, destek olmaya başladıkları anda devreye girmektedir ve ek bir işleme gerek yoktur.

Patreon

Patreon destekçilerimiz, destek miktarından bağımsız olarak, Evrim Ağacı'na destek oldukları süre boyunca reklamsız deneyime erişmeyi sürdürebiliyorlar.

Patreon destekçilerimizin Patreon ile ilişkili e-posta hesapları, Evrim Ağacı'ndaki üyelik e-postaları ile birebir aynı olmalıdır. Patreon destekçilerimizin reklamsız deneyiminin devreye girmesi 24 saat alabilmektedir.

YouTube

YouTube destekçilerimizin hepsi otomatik olarak reklamsız deneyime şimdilik erişemiyorlar ve şu anda, YouTube üzerinden her destek seviyesine reklamsız deneyim ayrıcalığını sunamamaktayız. YouTube Destek Sistemi üzerinde sunulan farklı seviyelerin açıklamalarını okuyarak, hangi ayrıcalıklara erişebileceğinizi öğrenebilirsiniz.

Eğer seçtiğiniz seviye reklamsız deneyim ayrıcalığı sunuyorsa, destek olduktan sonra YouTube tarafından gösterilecek olan bağlantıdaki formu doldurarak reklamsız deneyime erişebilirsiniz. YouTube destekçilerimizin reklamsız deneyiminin devreye girmesi, formu doldurduktan sonra 24 saat alabilmektedir.

Diğer Platformlar

Bu 3 platform haricinde destek olan destekçilerimize ne yazık ki reklamsız deneyim ayrıcalığını sunamamaktayız. Destekleriniz sayesinde sistemlerimizi geliştirmeyi sürdürüyoruz ve umuyoruz bu ayrıcalıkları zamanla genişletebileceğiz.

Giriş yapmayı unutmayın!

Reklamsız deneyim için, maddi desteğiniz ile ilişkilendirilmiş olan Evrim Ağacı hesabınıza yapmanız gerekmektedir. Giriş yapmadığınız takdirde reklamları görmeye devam edeceksinizdir.

Destek Ol

Devamını Oku
Evrim Ağacı Uygulamasını
İndir
Chromium Tabanlı Mobil Tarayıcılar (Chrome, Edge, Brave vb.)
İlk birkaç girişinizde zaten tarayıcınız size uygulamamızı indirmeyi önerecek. Önerideki tuşa tıklayarak uygulamamızı kurabilirsiniz. Bu öneriyi, yukarıdaki videoda görebilirsiniz. Eğer bu öneri artık gözükmüyorsa, Ayarlar/Seçenekler (⋮) ikonuna tıklayıp, Uygulamayı Yükle seçeneğini kullanabilirsiniz.
Chromium Tabanlı Masaüstü Tarayıcılar (Chrome, Edge, Brave vb.)
Yeni uygulamamızı kurmak için tarayıcı çubuğundaki kurulum tuşuna tıklayın. "Yükle" (Install) tuşuna basarak kurulumu tamamlayın. Dilerseniz, Evrim Ağacı İleri Web Uygulaması'nı görev çubuğunuza sabitleyin. Uygulama logosuna sağ tıklayıp, "Görev Çubuğuna Sabitle" seçeneğine tıklayabilirsiniz. Eğer bu seçenek gözükmüyorsa, tarayıcının Ayarlar/Seçenekler (⋮) ikonuna tıklayıp, Uygulamayı Yükle seçeneğini kullanabilirsiniz.
Safari Mobil Uygulama
Sırasıyla Paylaş -> Ana Ekrana Ekle -> Ekle tuşlarına basarak yeni mobil uygulamamızı kurabilirsiniz. Bu basamakları görmek için yukarıdaki videoyu izleyebilirsiniz.

Daha fazla bilgi almak için tıklayın

Önizleme
Görseli Kaydet
Sıfırla
Vazgeç
Ara
Moderatöre Bildir

Raporlama sisteminin amacı, platformu uygunsuz biçimde kullananların önüne geçmektir. Lütfen bir içeriği, sadece düşük kaliteli olduğunu veya soruya cevap olmadığını düşündüğünüz raporlamayınız; bu raporlar kabul edilmeyecektir. Bunun yerine daha kaliteli cevapları kendiniz girmeye çalışın veya size sunulan (oylama gibi) diğer araçlar ile daha kaliteli cevaplara teşvik edin. Kalitesiz bulduğunuz içerikleri eleyebileceğiniz, kalitelileri daha ön plana çıkarabileceğiniz yeni araçlar geliştirmekteyiz.

Kural İhlali Seç
Öncül Ekle
Sonuç Ekle
Mantık Hatası Seç
Kural İhlali Seç
Soru Sor
Aşağıdaki "Soru" kutusunu sadece soru sormak için kullanınız. Bu kutuya soru formatında olmayan hiçbir cümle girmeyiniz. Sorunuzla ilgili ek bilgiler vermek isterseniz, "Açıklama" kısmına girebilirsiniz. Soru kısmının soru cümlesi haricindeki kullanımları sorunuzun silinmesine ve UP kaybetmenize neden olabilir.
Görsel Ekle
Kurallar
Platform Kuralları
Bu platform, aklınıza takılan soruları sorabilmeniz ve diğerlerinin sorularını yanıtlayabilmeniz içindir. Yapacağınız paylaşımlar Evrim Ağacı'nın kurallarına tabidir. Ayrıca bu komünitenin ek kurallarına da uymanız gerekmektedir.
1
Gerçekten soru sorun, imâdan ve yüklü sorulardan kaçının.
Sorularınızın amacı nesnel olarak gerçeği öğrenmek veya fikir almak olmalıdır. Şahsi kanaatinizle ilgili mesaj vermek için kullanmayın; yüklü soru sormayın.
2
Bilim kimliğinizi kullanın.
Evrim Ağacı bir bilim platformudur. Dolayısıyla sorular ve cevaplar, bilimsel perspektifi yansıtmalıdır. Geçerli bilimsel kaynaklarla doğrulanamayan bilgiler veya reklamlar silinebilir.
3
Düzgün ve insanca iletişim kurun.
Gerilim, tersleme, tahrik, taciz, alay, dedikodu, trollük, vurdumduymazlık, duyarsızlık, ırkçılık, bağnazlık, nefret söylemi, azınlıklara saldırı, fanatizm, holiganlık, sloganlar yasaktır.
4
Sahtebilimi desteklemek yasaktır.
Sahtebilim kategorisi altında konuyla ilgili sorular sorabilirsiniz; ancak bilimsel geçerliliği bulunmayan sahtebilim konularını destekleyen sorular veya cevaplar paylaşmayın.
5
Türkçeyi düzgün kullanın.
Şair olmanızı beklemiyoruz; ancak yazdığınız içeriğin anlaşılır olması ve temel düzeyde yazım ve dil bilgisi kurallarına uyması gerekmektedir.
Soru Ara
Aradığınız soruyu bulamadıysanız buraya tıklayarak sorabilirsiniz.
Alıntı Ekle
Eser Ekle
Kurallar
Platform Kuralları
Yapacağınız paylaşımlar Evrim Ağacı'nın kurallarına tabidir. Ayrıca bu komünitenin ek kurallarına da uymanız gerekmektedir.
1
Formu olabildiğince eksiksiz doldurun.
Girdiğiniz sözün/alıntının kaynağı ne kadar açıksa o kadar iyi. Açıklama kısmına kitabın sayfa sayısını veya filmin saat/dakika/saniye bilgisini girebilirsiniz.
2
Anonimden kaçının.
Bazı sözler/alıntılar anonim olabilir. Fakat sözün anonimliğini doğrulamaksızın, bilmediğiniz her söze/alıntıya anonim yazmayın. Bu tür girdiler silinebilir.
3
Kaynağı araştırın ve sorgulayın.
Sayısız söz/alıntı, gerçekte o sözü hiçbir zaman söylememiş/yazmamış kişilere, hatalı bir şekilde atfediliyor. Paylaşımınızın site geneline yayılabilmesi için kaliteli kaynaklar kullanın ve kaynaklarınızı sorgulayın.
4
Ofansif ve entelektüel düşünceden uzak sözler yasaktır.
Gerilim, tersleme, tahrik, taciz, alay, dedikodu, trollük, vurdumduymazlık, duyarsızlık, ırkçılık, bağnazlık, nefret söylemi, azınlıklara saldırı, fanatizm, holiganlık, sloganlar yasaktır.
5
Sözlerinizi tırnak (") içine almayın.
Sistemimiz formatı otomatik olarak ayarlayacaktır.
Gönder
Tavsiye Et
Aşağıdaki kutuya, [ESER ADI] isimli [KİTABI/FİLMİ] neden tavsiye ettiğini girebilirsin. Ne kadar detaylı ve kapsamlı bir analiz yaparsan, bu eseri [OKUMAK/İZLEMEK] isteyenleri o kadar doğru ve fazla bilgilendirmiş olacaksın. Tavsiyenin sadece negatif içerikte olamayacağını, eğer bu sistemi kullanıyorsan tavsiye ettiğin içeriğin pozitif taraflarından bahsetmek zorunda olduğunu lütfen unutma. Yapıcı eleştiri hakkında daha fazla bilgi almak için burayı okuyabilirsin.
Kurallar
Platform Kuralları
Bu platform; okuduğunuz kitaplara, izlediğiniz filmlere/belgesellere veya takip ettiğiniz YouTube kanallarına yönelik tavsiylerinizi ve/veya yapıcı eleştirel fikirlerinizi girebilmeniz içindir. Yapacağınız paylaşımlar Evrim Ağacı'nın kurallarına tabidir. Ayrıca bu komünitenin ek kurallarına da uymanız gerekmektedir.
1
Önceliğimiz pozitif tavsiyelerdir.
Bu platformu, beğenmediğiniz eserleri yermek için değil, beğendiğiniz eserleri başkalarına tanıtmak için kullanmaya öncelik veriniz. Sadece negatif girdileri olduğu tespit edilenler platformdan geçici veya kalıcı olarak engellenebilirler.
2
Tavsiyenizin içeriği sadece negatif olamaz.
Tavsiye yazdığınız eserleri olabildiğince objektif bir gözlükle anlatmanız beklenmektedir. Dolayısıyla bir eseri beğenmediyseniz bile, tavsiyenizde eserin pozitif taraflarından da bahsetmeniz gerekmektedir.
3
Negatif eleştiriler yapıcı olmak zorundadır.
Eğer tavsiyenizin ana tonu negatif olacaksa, tüm eleştirileriniz yapıcı nitelikte olmak zorundadır. Yapıcı bir tarafı olmayan veya tamamen yıkıcı içerikte olan eleştiriler silinebilir ve yazarlar geçici veya kalıcı olarak engellenebilirler.
4
Düzgün ve insanca iletişim kurun.
Gerilim, tersleme, tahrik, taciz, alay, dedikodu, trollük, vurdumduymazlık, duyarsızlık, ırkçılık, bağnazlık, nefret söylemi, azınlıklara saldırı, fanatizm, holiganlık, sloganlar yasaktır.
5
Türkçeyi düzgün kullanın.
Şair olmanızı beklemiyoruz; ancak yazdığınız içeriğin anlaşılır olması ve temel düzeyde yazım ve dil bilgisi kurallarına uyması gerekmektedir.
Eser Ara
Aradığınız eseri bulamadıysanız buraya tıklayarak ekleyebilirsiniz.
Tür Ekle
Üst Takson Seç
Kurallar
Platform Kuralları
Bu platform, yaşamış ve yaşayan bütün türleri filogenetik olarak sınıflandırdığımız ve tanıttığımız Yaşam Ağacı projemize, henüz girilmemiş taksonları girebilmeniz için geliştirdiğimiz bir platformdur. Yapacağınız paylaşımlar Evrim Ağacı'nın kurallarına tabidir. Ayrıca bu komünitenin ek kurallarına da uymanız gerekmektedir.
1
Takson adlarını doğru yazdığınızdan emin olun.
Taksonların sadece ilk harfleri büyük yazılmalıdır. Latince tür adlarında, cins adının ilk harfi büyük, diğer bütün harfler küçük olmalıdır (Örn: Canis lupus domesticus). Türkçe adlarda da sadece ilk harf büyük yazılmalıdır (Örn: Evcil köpek).
2
Taksonlar arası bağlantıları doğru girin.
Girdiğiniz taksonun üst taksonunu girmeniz zorunludur. Eğer üst takson yoksa, mümkün olduğunca öncelikle üst taksonları girmeye çalışın; sonrasında daha alt taksonları girin.
3
Birden fazla kaynaktan kontrol edin.
Mümkün olduğunca ezbere iş yapmayın, girdiğiniz taksonların isimlerinin birden fazla kaynaktan kontrol edin. Alternatif (sinonim) takson adlarını girmeyi unutmayın.
4
Tekrara düşmeyin.
Aynı taksonu birden fazla defa girmediğinizden emin olun. Otomatik tamamlama sistemimiz size bu konuda yardımcı olacaktır.
5
Mümkünse, takson tanıtım yazısı (Taksonomi yazısı) girin.
Bu araç sadece taksonları sisteme girmek için geliştirilmiştir. Dolayısıyla taksonlara ait minimal bilgiye yer vermektedir. Evrim Ağacı olarak amacımız, taksonlara dair detaylı girdilerle bu projeyi zenginleştirmektir. Girdiğiniz türü daha kapsamlı tanıtmak için Taksonomi yazısı girin.
Gönder
Tür Gözlemi Ekle
Tür Seç
Fotoğraf Ekle
Kurallar
Platform Kuralları
Bu platform, bizzat gözlediğiniz türlerin fotoğraflarını paylaşabilmeniz için geliştirilmiştir. Yapacağınız paylaşımlar Evrim Ağacı'nın kurallarına tabidir. Ayrıca bu komünitenin ek kurallarına da uymanız gerekmektedir.
1
Net ve anlaşılır görseller yükleyin.
Her zaman bir türü kusursuz netlikte fotoğraflamanız mümkün olmayabilir; ancak buraya yüklediğiniz fotoğraflardaki türlerin özellikle de vücut deseni gibi özelliklerinin rahatlıkla ayırt edilecek kadar net olması gerekmektedir.
2
Özgün olun, telif ihlali yapmayın.
Yüklediğiniz fotoğrafların telif hakları size ait olmalıdır. Başkası tarafından çekilen fotoğrafları yükleyemezsiniz. Wikimedia gibi açık kaynak organizasyonlarda yayınlanan telifsiz fotoğrafları yükleyebilirsiniz.
3
Paylaştığınız fotoğrafların telif hakkını isteyemezsiniz.
Yüklediğiniz fotoğraflar tamamen halka açık bir şekilde, sınırsız ve süresiz kullanım izniyle paylaşılacaktır. Bu fotoğraflar nedeniyle Evrim Ağacı’ndan telif veya ödeme talep etmeniz mümkün olmayacaktır. Kendi fotoğraflarınızı başka yerlerde istediğiniz gibi kullanabilirsiniz.
4
Etik kurallarına uyun.
Yüklediğiniz fotoğrafların uygunsuz olmadığından ve başkalarının haklarını ihlâl etmediğinden emin olun.
5
Takson teşhisini doğru yapın.
Yaptığınız gözlemler, spesifik taksonlarla ilişkilendirilmektedir. Takson teşhisini doğru yapmanız beklenmektedir. Taksonu bilemediğinizde, olabildiğince genel bir taksonla ilişkilendirin; örneğin türü bilmiyorsanız cins ile, cinsi bilmiyorsanız aile ile, aileyi bilmiyorsanız takım ile, vs.
Gönder
Tür Ara
Aradığınız türü bulamadıysanız buraya tıklayarak ekleyebilirsiniz.