Arkeolojide Artı Ürün ve Artı Değer Kavramları
- İçerik Açıklaması
- Kültürel Antropoloji
Arkeologların ağzından sık duyarsınız (en azından gerçek bilimsel eğitimden nasiplenmişlerin); artı ürün ve artı değer.
Biz bir açalım şunu, nedir bu artı ürün ve artı değer ile arkeoloji ilişkisi?
Artı Ürün:
Üreticinin ihtiyacını aşan ürüne, genel bir tanımlama ile, artı ürün denir. Şekillenişi kültürel ve biyolojik evrim ile paralel durur. Bu durumda beklenmesi gereken şudur: Sağlanan verim üreticiye, üretiminin üzerinde ürün sağlayacak.
Bu bağlamda, G. Childe oldukça önemlidir. G. Childe artı ürünün ortaya çıkışını, madeni aletlerin insan hayatına girişi ile tanımlar. Madeni alet belli bir işgücünü gerektirir; bu durum ise, belli bir sınıfın oluşması ile mümkündür. Neolitik Çağ içinde ekonomik bakımdan kendi kendine yeterlilik anlayışı var gibidir; madeni alet ile artı ürün değerlendirmesi bunu sarsmış durur. Kendin madeni alet yapamıyorsan ve sana lazım ise, ekonomik bağımsızlığından ödün vermek zorundasın. Madeni işleyen uzmanları, beslemek zorundasın. Yani belli ihtiyaçların giderilmesi için, artı ürüne sahip olacaksın. Uzmana belli bir ödeme yaptın diyelim, bu defa hammaddeyi ithal etmek zorunda kalacaksın. Örneğin bakır cevheri heryerde bulunmaz, bunu taşıtmak zorundasın. Bu durum giderek örgütlenir ve nihayet ticaret ile maden kullanımı bir ihtiyaç haline gelir. Maden artık lüks değildir, zorunlu ihtiyaçtır. Getisi ise, ithal edilen maddelere bağımlı hale getirilmiş toplumlardır. Halk,uzmanları beslemek için daha fazla stok yapmak zorunda kalacaktır.
Uzmanlaşma çok eskidir; iyi irdelenebilir ise tarih öncesi gezginlerinin en eski üyelerine kadar götürülebilir (geçici bir önermedir).
Artı Değer:
İşçinin ürettiği değer ile, kendisine ödenen değer arasındaki farkı Marx, artı değer olarak tanımlamıştır. Bu durumda elde edilen kar, rantların ve faizlerin toplamına eşittir.
Artı değer, Marksist iktisat teorisinin en güçlü argümanıdır. Doğa ve emek, değer ile iç içe olduğundan, Marx bu koşullamayı ilk sıraya oturtmuştur.
Belli bir zaman diliminden itibaren emeğin yarattığı değere, çoğu zaman çok büyük bir kısmına, kitabına uydurulmuş taktiklerle el konmuştır.
Aslında maddi destek istememizin nedeni çok basit: Çünkü Evrim Ağacı, bizim tek mesleğimiz, tek gelir kaynağımız. Birçoklarının aksine bizler, sosyal medyada gördüğünüz makale ve videolarımızı hobi olarak, mesleğimizden arta kalan zamanlarda yapmıyoruz. Dolayısıyla bu işi sürdürebilmek için gelir elde etmemiz gerekiyor.
Bunda elbette ki hiçbir sakınca yok; kimin, ne şartlar altında yayın yapmayı seçtiği büyük oranda bir tercih meselesi. Ne var ki biz, eğer ana mesleklerimizi icra edecek olursak (yani kendi mesleğimiz doğrultusunda bir iş sahibi olursak) Evrim Ağacı'na zaman ayıramayacağımızı, ayakta tutamayacağımızı biliyoruz. Çünkü az sonra detaylarını vereceğimiz üzere, Evrim Ağacı sosyal medyada denk geldiğiniz makale ve videolardan çok daha büyük, kapsamlı ve aşırı zaman alan bir bilim platformu projesi. Bu nedenle bizler, meslek olarak Evrim Ağacı'nı seçtik.
Eğer hem Evrim Ağacı'ndan hayatımızı idame ettirecek, mesleklerimizi bırakmayı en azından kısmen meşrulaştıracak ve mantıklı kılacak kadar bir gelir kaynağı elde edemezsek, mecburen Evrim Ağacı'nı bırakıp, kendi mesleklerimize döneceğiz. Ama bunu istemiyoruz ve bu nedenle didiniyoruz.
Köleye ihtiyacını karşılayacak kadar ödeme yaparsınız. Feodal düzende ise; serf zamanının bir kısmını kendi tarlasında, bir kısmını ise efendisinin tarlasında geçirir. Nihayet çağımızda ise, durum artık çok daha karmaşıklaşmıştır. İşçi kendisi için tanımlanan, zaman zaman bilinçli ve planlı bir biçimde müdahale edilen süre içinde, çalışarak ücret alır. Marx buna, zorunlu-gerekli emek adını veriyor. Yoksa işçi yalnızca kendisi ve ailesi için çalışmış olsa idi, gerekli miktardaki emek kadar çalışacaktı. Ancak işçi bundan çok daha fazla çalışmak zorundadır. Fazladan çalıştırıldığı süre Marx tarafından, artı emek zamanı olarak tanımlanır. İşçinin bu süre içinde yarattığı değer de, artı değerdir.
Kapitalizm artı değer olmadan, olamaz. Artı değer olmaz ise; sermaye artmayarak, varlık nedeni ortadan kalkar. Bunu engellemek için kapitalizm, devamlı olarak artı değeri yükseltmek zorundadır. Bunu üç aşama ile yapar:
1 - İşçinin ücretini düşürürsünüz.
2 - İşçinin ücretini sabit tutarak, çalışma süresini uzatırsınız.
3 - Üretimi örgütleyerek ya da eğitim, teknoloji ile emeğin verimliliğini yükseltirsiniz.
Bunları vasıflı arkeologlardan iyi dinlersiniz; çünkü Anadolu'da ve Yakındoğu'da:
1 - Çanak çömleksiz Neolitik Çağ başlarından itibaren, başta obsidiyen olmak üzere yoğun bir mal akışının olduğunu izlersiniz.
2 - Üst Paleolitik Çağ'dan itibaren belirlenmiş belli ticaret yollarını denetlersiniz.
3 - İlk Tunç Çağı ile ilk kentlerin ortaya çıkışına yolculuk eder, yazının da ortaya çıktığını bilir ve ticaret yollarını daha tanımlı açıklarsınız.
Daha sonra G. Kossina ile tarih öncesi aktarımın modellenişine göz atarsınız:
1 - Yabancı malların ithal edilmesi.
2 - Halkın yayılması yolu ile kültürün yayılması.
3 - Yabancı malların, yerli olarak taklit edilmesi.
4 - İthal edilen malların modellerinin, orjinalinden bağımsız biçimde şekillendirilerek devam ettirilmesi.
Örnek verecek olur isek: Göllü Dağ obsidiyenleri 14 binden itibaren Anadolu, Yakındoğu ve Kıbrıs'a ithal edilmiştir. Vardıkları yerleşimlerde genellikle prestij ürünü kabul edilerek kullanıma dahil edilmişlerdir.
Derken tarih öncesi ticareti daha iyi anlamak ister ve artı ürün ile artı değerin kültürel süreçte evrilişine tanıklık edersiniz.
Evrim Ağacı'nda tek bir hedefimiz var: Bilimsel gerçekleri en doğru, tarafsız ve kolay anlaşılır şekilde Türkiye'ye ulaştırmak. Ancak tahmin edebileceğiniz gibi Türkiye'de bilim anlatmak hiç kolay bir iş değil; hele ki bir yandan ekonomik bir hayatta kalma mücadelesi verirken...
O nedenle sizin desteklerinize ihtiyacımız var. Eğer yazılarımızı okuyanların %1'i bize bütçesinin elverdiği kadar destek olmayı seçseydi, bir daha tek bir reklam göstermeden Evrim Ağacı'nın bütün bilim iletişimi faaliyetlerini sürdürebilirdik. Bir düşünün: sadece %1'i...
O %1'i inşa etmemize yardım eder misiniz? Evrim Ağacı Premium üyesi olarak, ekibimizin size ve Türkiye'ye bilimi daha etkili ve profesyonel bir şekilde ulaştırmamızı mümkün kılmış olacaksınız. Ayrıca size olan minnetimizin bir ifadesi olarak, çok sayıda ayrıcalığa erişim sağlayacaksınız.
Makalelerimizin bilimsel gerçekleri doğru bir şekilde yansıtması için en üst düzey çabayı gösteriyoruz. Gözünüze doğru gelmeyen bir şey varsa, mümkünse güvenilir kaynaklarınızla birlikte bize ulaşın!
Bu makalemizle ilgili merak ettiğin bir şey mi var? Buraya tıklayarak sorabilirsin.
Soru & Cevap Platformuna Git-
0
-
0
-
0
-
0
-
0
-
0
-
0
-
0
-
0
-
0
-
0
-
0
Evrim Ağacı'na her ay sadece 1 kahve ısmarlayarak destek olmak ister misiniz?
Şu iki siteden birini kullanarak şimdi destek olabilirsiniz:
kreosus.com/evrimagaci | patreon.com/evrimagaci
Çıktı Bilgisi: Bu sayfa, Evrim Ağacı yazdırma aracı kullanılarak 26/06/2025 09:49:47 tarihinde oluşturulmuştur. Evrim Ağacı'ndaki içeriklerin tamamı, birden fazla editör tarafından, durmaksızın elden geçirilmekte, güncellenmekte ve geliştirilmektedir. Dolayısıyla bu çıktının alındığı tarihten sonra yapılan güncellemeleri görmek ve bu içeriğin en güncel halini okumak için lütfen şu adrese gidiniz: https://evrimagaci.org/s/1490
İçerik Kullanım İzinleri: Evrim Ağacı'ndaki yazılı içerikler orijinallerine hiçbir şekilde dokunulmadığı müddetçe izin alınmaksızın paylaşılabilir, kopyalanabilir, yapıştırılabilir, çoğaltılabilir, basılabilir, dağıtılabilir, yayılabilir, alıntılanabilir. Ancak bu içeriklerin hiçbiri izin alınmaksızın değiştirilemez ve değiştirilmiş halleri Evrim Ağacı'na aitmiş gibi sunulamaz. Benzer şekilde, içeriklerin hiçbiri, söz konusu içeriğin açıkça belirtilmiş yazarlarından ve Evrim Ağacı'ndan başkasına aitmiş gibi sunulamaz. Bu sayfa izin alınmaksızın düzenlenemez, Evrim Ağacı logosu, yazar/editör bilgileri ve içeriğin diğer kısımları izin alınmaksızın değiştirilemez veya kaldırılamaz.
