Afganistan Savaşı: Neden Yaşandı ve Neler Yaşandı?

Afganistan Savaşı, 11 Eylül saldırılarından tetiklenerek 2001 yılında başlayan ve üç aşamadan oluşan bir savaştır. Birinci aşaması "Diyubenci İslamcı" hareketini ve askeri organizasyonu sağlayan Taliban'ı devirmeyi hedeflemiştir. Bu operasyon 2 ay gibi kısa bir sürede son bulmuştur. 2002'den 2008'e kadar süren ikinci aşama ise, ABD'nin Taliban'ı askeri olarak yenme ve Afgan devletinin temellerini yeniden inşa etme planlarını içerir. Klasik kontrgerilla doktrinine dönüş olan üçüncü aşama ise 2008'de başlamış ve ABD'nin 44. Başkanı Barack Obama ile hızlanmıştır. 2009'da Obama ABD askerlerinin Afganistan'daki görev süresini geçici olarak uzatma kararı almış, ABD'nin ve NATO'nun muharebe görevleri 2014'te sona ermiştir. Böylelikle 13 yıl süren Afganistan Savaşı, ABD'nin şimdiye kadar yaptığı en uzun savaş olarak tarihe geçmiştir.^[1]

Afganistan Savaşı'nda Önemli Olaylar

El-Kaide ve Taliban'ın İletişim Kurması (15 Ekim 1999)

11 Eylül 2001 saldırılarından önce El-Kaide, Taliban hükümetine sığınmıştı ve Taliban lideri Molla Ömer, Usame Bin Ladin'i uluslararası yetkililere teslim etmeyi reddetti. Barack Obama Afganistan'daki ABD askeri sayısını artırmayı düşünürken uzmanlar; El-Kaide ile Taliban hükümetinin arasındaki iş birliği ve ilişkilerin giderek iyileştiğini, bunun sonucunda da birçok tehdidin ortaya çıkabileceğini belirtiyordu. Bunun üstüne ABD Başkanı Barack Obama, ABD'nin Afganistan'daki Taliban güçlerine karşı yaptığı saldırıların El-Kaide'nin saldırılarını planlamak için kullanacağı bir üs kurmasını engellemeyi amaçladığını söyledi.^[2]

Ahmed Şah Mesud'un Öldürülmesi

Ahmed Şah Mesud, Tacik kökenli Afgan askeri lideriydi. Çocukluğunun büyük bir bölümü Kabil'in kuzeyinde bulunan Pençşir vilayetinde geçmişti. Babası, Kral Zahir Şah'ın ordusunda albay olarak görev yapıyordu. "Pençşir Aslanı" olarak da biliniyordu.

Amacı bağımsız, egemen ve ilerici bir İslamcı Afganistan olan Mesud; Kabil'in kuzeyindeki askeri üssünü önce Sovyetler Birliği ve onun Kabil'deki vekil hükümetine, daha sonra da Pakistan destekli Taliban ve işbirlikçisi El-Kaide'ye karşı savaşmak için kullandı. Cesur, vizyon sahibi ve stratejist liderliği nedeniyle "Pençşir Aslanı" veya Sandy Gall'ın deyimiyle "Afgan Napolyon" gibi isimlerle tanındı. Mesud, 11 Eylül'den birkaç ay önce Amerika'yı Afganistan tarafından gerçekleştirilebilecek terör saldırıları için uyarmıştı. Bu uyarısından sonra El-Kaide'nin bir numaralı hedefi haline geldi ve 9 Eylül 2001 yılında Tahar'da El-Kaide tarafından suikaste uğradı.^[3]

11 Eylül Saldırıları

11 Eylül Saldırıları, Radikal İslamcı bir grup olan El-Kaide tarafından 2001 yılında gerçekleştirildi. Bu saldırılar, El-Kaide'nin bağlantılı olduğu 19 militan tarafından gerçekleştirilen bir dizi uçak kaçırma ve intihar saldırılarını da içeren ABD tarihindeki en kanlı terör saldırılarıydı. New York şehrine ve Washington D.C.'ye yönelik saldırılar, birçok ölümü ve yıkımı beraberinde getirmiş ve ABD'nin daha sonraki yıllarda terörle mücadeleye daha fazla yatırım yapmasına sebebi olmuştur.

Wikimedia Commons

Bu saldırıların ardından New York'ta yaklaşık 2.750, Pentagon'da 184 ve Pensilvanya'da 40 kişi ölmüştür. Pensilvanya'da kaçırılan uçak, yolcular tarafından geri alınmaya çalışılırken düşmüş, bahsedilen 40 kayıp bu esnada verilmiştir.

Tüm bunlara karşılık saldırıyı yapan 19 teröristin hepsi ölmüş ya da öldürülmüştür. New York'ta özellikle polis ve itfaiye teşkilatı ağır darbe almıştır. Yüzlerce kişi, saldırıların olduğu yere gelmiş ve 400'ten fazla polis memuru ve itfaiyeci öldürülmüştür.^[4]

Wikimedia Commons

11 Eylül saldırılarının kronolojik bir incelemesine buradan ulaşabilirsiniz.

2001 Yılının Son Ayları

18 Eylül 2001'den Kasım 2001'e kadar Amerika, Afganistan savaşının temelini oluşturacak birçok projeye başlamıştır. Bu projeler arasında Kabil'in sivillerden arındırılması ve savaşa hazırlanması da yer almaktadır. Taliban, 9 Kasım 2001 tarihinde Kandahar'ın saldırıları sonucu birçok bölgeden geri çekilmek zorunda kalmıştır.

Usame Bin Ladin'i arama çalışmaları başlatan Kandahar, ilk olarak Kabil'in güneydoğusunda yer alan bölgeyi geniş bir abluka altına almıştır. Bölgede 3 ve 17 Aralık tarihleri arasında El-Kaide ile Kandahar arasında 2 küçük çatışma yaşanmıştır. Bu çatışmaların sonucunda Usame Bin Ladin Pakistan'a kaçmış, yüzlerce askeri ölmüş ve geriye kalanlar ise yakalanmıştır.

5 Aralık'ta Afganistan'da Bonn Antlaşması ile geçici bir hükümet kurulmuştur. 9 Aralık'ta ise Taliban, Kandahar'a teslim olmuş ancak Taliban'ın kurucularından olan Muhammed Ömer bulunduğu şehirden kaçmıştır. Bu sırada El-Kaide liderleri dağlarda saklanmaya devam etmiştir.

Evrim Ağacı'ndan Mesaj

Neden Desteğe İhtiyacımız Var?

Aslında maddi destek istememizin nedeni çok basit: Çünkü Evrim Ağacı, bizim tek mesleğimiz, tek gelir kaynağımız. Birçoklarının aksine bizler, sosyal medyada gördüğünüz makale ve videolarımızı hobi olarak, mesleğimizden arta kalan zamanlarda yapmıyoruz. Dolayısıyla bu işi sürdürebilmek için gelir elde etmemiz gerekiyor.

Bunda elbette ki hiçbir sakınca yok; kimin, ne şartlar altında yayın yapmayı seçtiği büyük oranda bir tercih meselesi. Ne var ki biz, eğer ana mesleklerimizi icra edecek olursak (yani kendi mesleğimiz doğrultusunda bir iş sahibi olursak) Evrim Ağacı'na zaman ayıramayacağımızı, ayakta tutamayacağımızı biliyoruz. Çünkü az sonra detaylarını vereceğimiz üzere, Evrim Ağacı sosyal medyada denk geldiğiniz makale ve videolardan çok daha büyük, kapsamlı ve aşırı zaman alan bir bilim platformu projesi. Bu nedenle bizler, meslek olarak Evrim Ağacı'nı seçtik.

Eğer hem Evrim Ağacı'ndan hayatımızı idame ettirecek, mesleklerimizi bırakmayı en azından kısmen meşrulaştıracak ve mantıklı kılacak kadar bir gelir kaynağı elde edemezsek, mecburen Evrim Ağacı'nı bırakıp, kendi mesleklerimize döneceğiz. Ama bunu istemiyoruz ve bu nedenle didiniyoruz.

Destek Ol

2002-2011 Yılları Arasında Gerçekleşen Olaylar

2002 yılından itibaren Amerika'nın Afganistan üzerindeki baskısı giderek artmaya başlamıştır. Taliban yönetiminin devrilmesinin ardından Amerika, Afganistan'ı destekleme kararı almıştır. Afganistan'da altyapılar geliştirilmiş, askeri üsler kurulmuş ve daha birçok yenilik yapılmıştır. Afganistan'da seçimle gelen ilk demokratik başkan, Başkan Karzai olmuştur. 2004 yılı civarında Usame Bin Ladin, bir televizyon programına çıkıp konuşma yapmıştır.

2006 yılında Taliban'ın ileri gelen liderlerinden olan Molla Dadullah, Güney Afganistan'da ABD ve NATO'nun operasyonuyla öldürülmüştür. Dadullah'ın savaşta çocuk kaçırma ve intihar bombacılarını yerleştirme gibi görevlerden sorumlu olduğu iddia edilmiştir. 2009 yılına gelindiğinde ise Amerika, savaşta birçok yeni strateji geliştirmiştir.^[5]

2 Mayıs 2011'de Obama'nın emri ile Pakistan'ın kuzeyinde yaşadığı bilinen Usame Bin Ladin için bir operasyon gerçekleştirilmiştir. Özel askeri birlikler tarafından gerçekleştirilen bu operasyonla birlikte Usame Bin Ladin öldürülmüştür. Birçok DNA testi yapılmış ve fotoğraflar çekilmiş, ancak hiçbiri resmi bir şekilde yayımlanmamıştır.^[6]

2012-2014 Yılları

Afganistan'da tansiyon yavaşça yükselirken hükümet, NATO ve ABD'nin kontrolünde olan bölgelerin çoğunun güvenliğini sağlamayı başarmıştır. 2014 yılında Afganistan'da seçim yapılmış ve bu seçimi Eşref Gani kazanmıştır.

Ayrıca 2014 yılında Obama, Afganistan'da bulunan Amerikan askerlerine geri çekilme emri vermiş ve savaş böylelikle son bulmuştur. Ancak iki taraf arasındaki ufak tefek çatışmalar 2021 yılına kadar devam etmiştir.