Evrim Ağacı'nda İçerik Özgünlüğü: Adil Kullanım Doktrini ve Logo Kullanımı Protokolü

Bu doküman, Evrim Ağacı'nın telif hakları ve Adil Kullanım Doktrini ile ilgili tutumunu, yaklaşımını, mantığını ve kurallarını izah etmek için hazırlanmıştır. Ayrıca Evrim Ağacı'nda yayınlanan içeriklerin özgünlüğü hakkında temel bilgileri vermektedir.

***

Evrim Ağacı, emeğe ve entelektüel haklara en üst düzeyde önem veren ve saygı duyan, idealist bir oluşumdur. Öte yandan, Evrim Ağacı'nın birinci sorumluluğu, Türkiye'de güvenilir, geniş ve erişilebilir bir bilimsel arşiv yaratabilmek; dilimize ulaşamayan bilimsel kaynakları Türkçe konuşan internet kullanıcılarına ulaştırabilmektir - ki bu, Evrim Ağacı'nın realist doğasını simgeler. Dolayısıyla kimi zaman idealist ilkeler ile realist gereksinimlerin birbiriyle çakışabildiği durumlar doğmaktadır.

Buna iki örnek olarak, muhtelif kaynaklardan içerik çevirisi yapmak ve çeşitli görsel içerikleri (video ve fotoğraf gibi) dilimize kazandırmak verilebilir. Bu gibi durumlara nasıl yaklaştığımıza aşağıda detaylıca yer verilmiştir. Ancak burada belirtmek istediğimiz, Evrim Ağacı'nın özgün içerik üretiminin tüm zorluklarını birinci elden bilen ve her gün tekrar tekrar deneyimleyen gönüllülerden oluşuyor olduğu gerçeğidir.

Tüm bu idealist ve titiz doğamıza karşın, özellikle de Türkiye'deki bilimsel altyapının henüz oturmamış, bilim haberciliğinin ise pratik olarak var olmadığı (ve olanın da değer görmediği) bir düzlemde, günlük bilimsel gelişmeler yanı sıra asırlara yayılan akademik donanımı Türkiye insanına ulaştırabilme çabası, kimi zaman idealist ilkelerden uzaklaşmayı ve realist olmayı gerektirmektedir. Ülkemizde, işlevsel ve yerleşik bir bilim haberciliğinin olmadığı göz önüne alınacak olursa, hem güncel gelişmeleri, hem de Evrim Ağacı'nın ziyadesiyle önem verdiği geriye dönük akademik/kavramsal eğitim bilgilerini, gönüllük esasına dayalı olarak, düzenli ve sürdürülebilir bir şekilde, tamamen özgün içeriklerle ve maddi karşılığı alınarak aktarabilmek, Evrim Ağacı'nın iş gücünün kapasitesinin çok üzerindedir. Buna rağmen elimizden geleni yaparak, daha fazlasını üretmek, dilimize ve bilgi birikimimize özgün içeriklerden daha fazla katabilmek, birinci hedefimizdir. 

Ancak özgün içerik üretmenin mümkün olamadığı noktalarda Evrim Ağacı, en azından geçici bir süreliğine de olsa, aşağıda detayları verilen Adil Kullanım Doktrini'ni sonuna kadar kullanarak, ülkemiz insanı için daha fazla içerik üretmek için elinden geleni yapmayı sürdürmeyi seçmektedir. Bu, çeviri içerikler ve türev içerikler şeklinde olmaktadır. Bunların detaylarına da aşağıda yer verilmiştir.

Evrim Ağacı, Türkçeye çeviri içerikleri eğitim ve bilim amaçlı yaymanın aydınlanma açısından önemini tamamen anlayan ve benimseyen bir ekibe sahiptir. Ne var ki basılı değil, dijital yayıncılık ile uğraştığı ve dikkate değer bir mali gücü bulunmadığı için, her bir çeviriye yüzlerce dolar telif hakkı ödeyebilecek durumdan yoksundur. Bu nedenle, şeref/onur sistemi adı verilen bir sistem çerçevesinde, bu içerikleri dilimize kazandırmakta; ancak orijinal yayıncının talebi halinde, derhal çeviri ve türev içerikleri yayından kaldırmaktadır. Çeviri ve türev içeriklerimizin sonunda, yurtdışından gelebilecek talepleri karşılamak adına İngilizce olarak gerekli bilgiler verilmekte ve yönlendirmeler yapılmaktadır.

Dile daha çok kaliteli yabancı içerik kazandırmak konusundaki realizm ile, yurt dışındaki telif haklarını eksiksiz olarak sağlamak konusundaki idealizm arasında bir "çelişki" olması bakımından, bu konuda tek bir doğru olmadığını düşünmekteyiz. Her oluşum, idealizm ile realizm arasındaki skalada, kendi istek, arzu ve ilkelerine en uygun olan pozisyonu almak ve ona göre davranmak zorunda kalmaktadır. Kimi oluşum, yeterince içerik üretememek pahasına tamamen özgün, çeviriye hiç yer olmayan, her türlü görselinin kendileri tarafından hazırlandığı içerikler hazırlamayı seçerken, kimi diğeri daha gevşek kuralları takip ederek, üretim çıktısını arttırmayı hedeflemektedir.

Her iki tarafın da ekstreminin, Türkiye şartlarında zararlı olacağını (veya en azından faydalı olmayacağını) düşünen bir ekip olarak, kendimizi hukuk ve adalet kuralları çerçevesinde kalmak kaydıyla en özgür kılacak tutumu seçmeyi hedeflemekteyiz. Bunu yaparken, kişilerin hak ve özgürlüklerine tamamen saygılı olmayı görev bilmekteyiz.

Telif Hakları, Adil Kullanım Doktrini ve Eğitim İstisnası

Evrim Ağacı'ndaki içeriklerin özgünlüğü ve farklı içerik tipleri hakkındaki bilgileri buradaki duyurumuzdan alabilirsiniz. Aşağıda; telif hakları, adil kullanım doktrini ve eğitim istisnası konusunda bir tartışmayı okuyabilir ve Evrim Ağacı'nın bu konudaki genel felsefesini öğrenebilirsiniz.

Birçok içerik üreticisi, kurumsal kimliklerinden ötürü katı telif kuralları uygulamaktadır ve bu kuralları sitelerinde ilan etmektedir (Evrim Ağacı kendine ait telif haklarını korumak konusunda bir istisnadır ve içerik kullanım izinleri buradan okunabilir).

Ne var ki Evrim Ağacı da dahil olmak üzere, bilim haberciliği ve anlatıcılığı yapan kurumların nihai amacı, bilimin halka ulaştırılması ve yayılmasıdır. Dolayısıyla birçok kurum, "Adil Kullanım Doktrini" ("Fair Use Doctrin") adındaki kurallar çerçevesinde, içeriklerinin kullanılmasına izin vermekte, telif kurallarını bazı istisnai durumlar haricinde takip etmemektedir. Bu kurallar, Türkiye de dahil olmak üzere birçok ülkede net olarak belirlenmemiş olmasından ötürü, kaynaktan kaynağa değişim gösterebilmektedir.

YouTube, Facebook, Stanford Üniversitesi gibi ABD menşeili kurumlar ABD Telif Hakkı Bürosu tarafından izah edilen ve Amerika Birleşik Devletleri Yasaları'nın 17. maddesinin 1. bölümünün 107. kısmı çerçevesinde tanımlanan Adil Kullanım Doktrini kurallarını takip etmektedir. Evrim Ağacı olarak bizler de, büyük oranda ABD menşeili, Facebook, Twitter ve YouTube gibi sosyal medya platformlarında faaliyet gösteren bir oluşum olarak, aynı yasanın kurallarını takip etmekteyiz.

Bu kurallara göre, Adil Kullanım Doktrini'nin 4 temel kıstası şu şekilde verilmiştir:

1. Kullanımın Amacı ve Karakteri: Bir içeriğin kullanımının maddi bir çıkar amacı var mı, yoksa eğitimsel amaçlarla mı yayınlandığı konusu, bu konuda önem arz etmektedir. Eğer ki bir içerik, o içerikten aslen para kazanma amacıyla kullanılıyorsa, muhtemelen telif haklarını ihlal etmiş olacaktır. Ancak eğer ki içerik, aslen eğitimsel ve arşivsel amaçlarla kullanılıyorsa (sitede makul sınırlarda ve içeriğin tüketimini etkilemeyecek düzeyde reklam kullanımında sakınca görülmemektedir), bu tip kullanım muhtemelen adil kullanım doktrinine uyacaktır. Evrim Ağacı, ürettiği bütün içerikleri aslen eğitimsel amaçlarla üretmekte, çevirmekte ve gerekli gördüğünde geliştirmektedir.
2. Kullanılan İçeriğin Doğası: Eğer ki kullanılan içerik tamamen veya büyük oranda hayal ürünüyse (edebî eserler gibi), içeriğin izinsiz kullanımı muhtemelen telif haklarını ihlal edecektir. Eğer ki kullanılan içerik tamamen veya büyük oranda gerçeklere dayalıysa (bilimsel gelişmeler, bilimsel gerçekler, haberler, vb.), muhtemelen kullanım adil kullanım doktrinine uyacaktır. Evrim Ağacı'nın yayınladığı içeriklerinin tamamı bilimsel gerçeklerle ilgilidir (istisnalar için bu kısmın sonundaki ve bir sonraki kısımdaki açıklamamızı okuyunuz).
3. Telif Hakkıyla Korunan İçeriğin Kullanılan Miktarının Oranı: Eğer ki telif hakkı yasalarıyla korunan bir içeriğin tamamı veya tamamına yakını, olduğu gibi alındıysa, bu tip kullanım telif hakkı yasalarını ihlal edecektir. Ancak bir içeriğin, örneğin 8 dakikalık bir videonun, sadece bir kısmının, örneğin 15 saniyelik bir kısmının alınması, muhtemelen Adil Kullanım Doktrini'ne uygun olacaktır. Özellikle de alınan kısım, kullanılan içeriğin "aslen kalbi konumunda olan", yani içeriğin "özü" olan bir durumda değilse, muhtemelen Adil Kullanım Doktrini çerçevesinde olacaktır. Örneğin 3 dakikalık bir videonun 150. saniyesinde bir aslan saldırısı varsa ve videonun asıl paylaşılma amacı bu saldırıysa, o 3-5 saniyelik saldırı anını almak, Adil Kullanım Doktrini çerçevesinde görülmeyebilir. Evrim Ağacı, diğer kaynaklardan kullandığı ürünlerin süre, miktar ve içeriğini Adil Kullanım Doktrini'ne uyacak şekilde belirlemektedir.
4. Kullanılan İçeriğin Potansiyel Marketi ve Etkisi: Eğer ki telif hakkıyla korunan bir ürünün kullanımı, telif hakkı sahibinin o üründen maddi kazanç elde etmesine engel olacak veya zarar verecek bir durum ihtiva ediyorsa, bu durum muhtemelen telif hakkı yasalarını ihlal edecektir. Ancak eğer ki kullanım, hele ki farklı bir dile ve coğrafyaya hizmet ediyor olmak gibi, orijinal içeriğin trafiğini, kullanımını, erişimini engellemiyor, etkilemiyor ve hatta arttırıyorsa, bu durum muhtemelen Adil Kullanım Doktrini'ne uygun olacaktır. Evrim Ağacı, kuralları gereği çıkar çatışması olabilecek hiçbir kaynaktan alıntı, çeviri, aktarım yapmamaktadır. Buna özellikle dikkat etmek amacıyla, Türkçe yayın yapan ve/veya aslen Türkiye'de faaliyet gösteren hiçbir kişi, kurum ve üründen içerik almamaya had safhada dikkat etmektedir. Bu konudaki kurallarımızı buradan okuyabilirsiniz. Evrim Ağacı, kullandığı kaynakların sahiplerine zarar vermemek, hatta onlara mümkünse trafik ve erişim kazandırmak adına her türlü kaynak gösterimi, bağlantı (hyperlink) gösterimi, web sitesi adının belirtilmesi, yazar adının gösterimi gibi faaliyetlere büyük önem vermekte ve titizlikle çalışmalarını yürütmektedir. Evrim Ağacı'nın etki alanı ile, kullandığı kaynakların etki alanı neredeyse hiçbir zaman çakışmamaktadır.

Bu kıstaslar çerçevesinden bakıldığında, Evrim Ağacı özgün ve/veya türev (İng: "derivative") ürünler yaratırken, telif hakkı yasalarına en üst düzey önemi göstermekte, Adil Kullanım Doktrini'ni kötüye kullanmaksızın devreye sokarak Türkiye insanına en üst düzey kalitede içerikler sunmayı görev edinmektedir.

Bunun haricinde, her ne kadar Türkçe yayın yapan kişi ve kurumlardan hiçbir içerik ödünç almamaya dikkat etsek de, eğitim odaklı bir oluşum olarak, ülkemizde de 5846 Sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu'nunda eğitim istisnası olarak belirtilen, Doç. Dr. Hayri Bozgeyik tarafından buradaki makalede izah edilmiş olan kuralları takip etmekteyiz.

Tüm bu titiz, dikkatli ve özverili çabalara rağmen, Evrim Ağacı'nın Adil Kullanım Doktrini'ni ihlal etme potansiyeli olan birkaç nokta bulunmaktadır. Bunlar arasında en yüksek potansiyele sahip olan alanlar, çok özel durumlarda yayınlanan sanatsal içerikler (karikatürler veya görsel içerikler gibi) ile, kaynağından birebir yapılan metin ve görsel çevirileridir. Bu konuda ek bir açıklama yapmayı uygun görmekteyiz.

Metin ve Görsel İçeriklerin Türkçeye Çevrilip Yayınlanması

İnternet üzerinden halkın kullanımına açılan metin ve görsel içeriklerin bir diğer dile çevrilip yayınlanmasının telif haklarını ihlal edip etmediği, daha önemlisi bunun Adil Kullanım Doktrini'ne uyup uymayacağı konusu, çevirmen büroları ve profesyonel çevirmenler arasında da halen tartışılmakta olan bir konudur. Evrim Ağacı olarak, yaptığımız çevirilerde 3 büyük ilkeye dikkat etmeye çalışmaktayız:

1. Maddi Çıkar Gütmemek: Evrim Ağacı, site içerisinde kısıtlı miktarda reklam göstererek pasif gelir elde etmeyi hedefliyor olsa da, hiçbir içeriğini doğrudan doğruya satmak suretiyle maddi bir araca dönüştürmemektedir. Evrim Ağacı, sadece gönüllü olarak yapılan maddi destekler sayesinde varlığını sürdürmektedir. Evrim Ağacı, hiçbir içeriğini görüntülemek için "ödeme duvarı" (İng: "pay-wall") uygulamamaktadır ve hiçbir zaman uygulamayacaktır. Evrim Ağacı, yayınladığı reklamları, okuyucunun bilgi içeriğine erişmesini kısıtlandıracak veya engelleyecek şekilde konumlandırmamaktadır. Evrim Ağacı, türev içerikler üretirken, orijinal üreticinin (kaynağın) maddi gelirini kısıtlamayı veya kendisine yönlendirmeyi hedeflememektedir; tam tersine, bu kişileri desteklemek, güçlendirmek ve onlara gerekli yönlendirmeleri yaparak bu kişi, kurum ve kuruluşlar için Türkiye'deki internet kullanıcılarından gelen yeni kaynaklar yaratmayı hedeflemektedir.
2. Dönüştürücü İçerikler Yaratmak: Evrim Ağacı, çevireceği ve üreteceği içerikleri gündeme veya rastgeleliğe dayandırmak yerine, toplumda dönüştürücü etkisi olacağını düşündüğü, ülkemize katkı sağlayacağına inandığı içeriklere dayandırmaktadır. Bunu yaparken, içeriğe kendinden de parçalar katarak, içeriği Türkiye tüketicisine daha faydalı hale getirmeye çalışmaktadır. 
3. Eğitim ve Öğretimi Destekleyici Amaçlar Gütmek: Evrim Ağacı'nın en büyük görevi, halkımızın eğitimine katkı sağlamak ve bilim haberciliği yapmaktadır. Bu tip amaçları yerine getirmek için üretilen kaynaklar arasında öğretim içerikleri, haber bildirimleri, yorumlar, araştırma yazıları, vb. girmektedir. 

Evrim Ağacı, bu 3 temel ilkeden doğan her türlü metin ve görsel çevirisi çalışmasını Adil Kullanım Doktrini çerçevesinde kabul etmektedir. Ancak buna uyulmadığının tespit edildiği durumlarda, gerekli silme ve düzenleme işlemlerini derhal yerine getireceğini garanti etmektedir.

Metin ve görsel içeriklerin çevrilmesi konusunun Adil Kullanım Doktrini çerçevesinde değerlendirilmesine yönelik birkaç tartışmayı buradan ve buradan okuyabilirsiniz.

Üretilen Türev İçeriklere Logo Eklenmesi Hakkında

Evrim Ağacı, özellikle fotoğraf ve video gibi içerikleri dilimize kazandırdığı projelerde, kendi logosunu görsel üzerinde yayınlamayla ilgili olarak şu yönergeleri ve kurallar takip etmektedir:

1. Eğer ki üretilen içerik, halihazırda üzerinde yazılı metin olan bir görselin çevirisi ise:
2. Görselin çevirisi yapıldıktan sonra, Evrim Ağacı'nın logosu görselin bir köşesine basılır.
3. Orijinal görselin kaynağı da açık bir şekilde görsel üzerinde, genellikle logonun altında veya logonun bulunduğu köşenin aksi köşesinde belirtilir.
4. Ayrıca görsel kaynağı, görselin ekleneceği metnin sonuna bağlantı (hyperlink) olarak eklenir.
5. Eğer ki üretilen içerik, halihazırda üzerinde yazılı metin bulunmayan bir görselin kullanımını ihtiva ediyorsa:
6. Görsel üzerinde Evrim Ağacı gönüllülerinin emeğiyle yapılan hiçbir düzenleme eklenmeyecekse:
7. Görsele Evrim Ağacı logosu basılmaz.
8. Görsel, olduğu gibi, orijinal haliyle kullanılır.
9. Bu emeğe; kolaj, görsel renk ayarı, vb. nitelikli değişim yaratacak düzeyde olmayan unsurlar sayılmaz.
10. Görsel üzerinde Evrim Ağacı gönüllülerinin emeğiyle yapılan düzenlemeler eklenecekse:
11. Düzenlemenin nitelikli değişim yarattığı belirlenmelidir. Nitelikli değişim; metin eklemesi, metin düzenlemesi ve sanatsal düzenlemeler gibi değişimleri kapsamaktadır.
12. Görselin üzerine tercih edilen metin girildikten sonra, normal şekilde logo eklenir.
13. Orijinal görselin kaynağı da açık bir şekilde görsel üzerinde, genellikle logonun altında veya logonun bulunduğu köşenin aksi köşesinde belirtilir.
14. Ayrıca görsel kaynağı, görselin ekleneceği metnin sonuna bağlantı (hyperlink) olarak eklenir.
15. Eğer ki üretilen içerik bir video altyazısı ise:
16. Videonun hiçbir kısmına Evrim Ağacı logosu eklenmez.
17. Videonun alındığı kaynak, görselin ekleneceği metnin sonuna bağlantı (hyperlink) olarak eklenir.

Neden Logoyla Yayınlıyoruz?

Evrim Ağacı'nın fotoğraf içeriklerine logosunu ekleme nedeni, yayın yaptığı Türkiye sınırları içinde, emek harcayıp dile kazandıranın kim olduğunu belirtme isteği ve bu işe zaman harcayan çevirmenlerinin emeğini mükafatlandırma merakıdır.

Ne yazık ki, Evrim Ağacı'nın çevirdiği içeriklerin başka kaynaklarca kendilerininmiş gibi paylaşılmaktadır. Dolayısıyla Evrim Ağacı logosu, ülkemize kazandırılan ve geneli yabancı dil bilmeyen bir kitlenin tüketimine açılan bir ürünün dilimize kimin tarafından kazandırıldığını netleştirmektir. Ayrıca eğer ki düzenlemede bir hata tespit edilecek olursa, söz konusu logo bu düzenlemenin ana kaynak üzerinden yapılabilmesini mümkün kılmaktadır (çünkü tüketiciler ve okurlar, doğrudan bize ulaşarak düzeltme taleplerini iletmektedirler).

Evrim Ağacı, logosuyla birlikte yayınladığı hiçbir içerikte hak iddia etmemektedir. Logonun basılma amacı, içeriğin sahiplenilmesi değil, emeğin işaretlenmesidir. Zaten yapılan çevirilerde gerekli kaynaklandırmalar da yapılmakta; içeriğin orijinal kaynağı belirtilmektedir.

Akademi - Popüler Bilim Çelişkisi

Evrim Ağacı, akademik ilkelere bağlı olarak yetişmiş bir yönetim ve yazar kadrosuna sahiptir. Öte yandan Evrim Ağacı, aslen popüler bilim yazarlığı ve içerik üreticiliği yapmaktadır. Bu, bilim haberciliği alanında bir çelişki yaratmaktadır.

Akademik kültür, aşağıdaki özellikleriyle tanımlanabilir:

1. Akademinin kuralları katı ve soğuktur.
2. Akademide amaç, bilimsel raporlar üretmek ve bunları ilan etmektedir ("makale yayınlamak"tır).
3. Akademik dilde muğlaklığa, belirsizliğe, öznel yargılara yer yoktur.
4. Akademik dil ağır, ağdalı ve tekniktir.
5. Akademide genel mantık, katı veriler sunarak sonuçlara varmaktır. 
6. Akademide hedef kitle, alanlarında uzman akademisyenlerdir.
7. Akademide dinamizm kısıtlıdır; bürokrasi ağırdır.

Öte yandan popüler bilim, aşağıdaki özellikleriyle tanımlanabilir:

1. Popüler bilimin kuralları daha gevşek ve canayakındır.
2. Popüler bilimde amaç, akademide yaşanan gelişmeleri halka ilan etmektir ("habercilik" ve "kavramların izahı"dır).
3. Popüler dil yer yer muğlak olabilir; yazarlar kendi bilgi ve deneyimlerini hikayelerine aktarabilirler.
4. Popüler yazında dil hafif, anlaşılır ve teknik terminolojiden uzaktır.
5. Popüler bilimde hedef, katı sayılar vermek yerine, o sayıların ne anlamlara geldiğinin izahıdır.
6. Popüler bilimde hedef kitle, konunun alanında uzman olmayan genel halktır.
7. Popüler bilim dinamiktir ve üretimi aksatacak bürokrasiden kısmen muaftır.

Bu iki kültürün temel kurallar ve ilkeler açısından çatışması, kimi zaman akademik altyapısı olup da popüler bilim üreten Evrim Ağacı gibi oluşumların, "gri bölge"de kalan noktalarda zor kararlar almasını gerektirmektedir. Buna bağlı olarak bilimsel oluşumlar, kendilerini akademi-popüler bilim ekseninde çeşitli noktalarda pozisyonlandırmaktadırlar. Kimi kaynak çok daha akademikken (ve buna bağlı olarak akademik kurallara önem verirken), kimi diğer kaynak çok daha popülerdir (ve akademik kurallardan uzaktır).

Evrim Ağacı, bu noktada "akademiye kayan merkez" bir tutum izlemeye çalışmaktadır. Evrim Ağacı'nın içeriklerinin dili analiz edilecek olursa, popüler bilimin elementlerine uygun olarak hafif, arkadaş canlısı, esprili, sohbet havasında geçen bir dil bulmak mümkündür. Ancak buna rağmen sözü edilen konular, akademik tartışmaların tüm geçerli taraflarını yansıtacak derinlik, detay ve kalitededir (veya en azından bunlar her zaman hedef noktalarıdır).

Benzer şekilde, Evrim Ağacı popüler bilim oluşumlarına uygun olarak, daha gevşek kurallı ve düşük bürokrasiye sahip bir felsefeyi izlemektedir. İçeriklerinde katı kaynakçalandırma kuralları bulunmamaktadır. Örneğin teknik makaleler haricinde, metin içi referanslara gerek görülmemektedir; bu, akademik bilimde kabul edilemez olsa da, popüler bilimde yaygın bir uygulamadır.

Buna karşılık, birçok popüler bilim kaynağının henüz yapmadığı şekilde, açık ve okuma ve/veya önem sırasına göre dizilenmiş bir kaynakçaya her içeriğin sonunda yer verilmektedir. Dolayısıyla Evrim Ağacı'nın içerikleri değerlendirilirken, tek eksenli bir bakış açısı, beklentilerin karşılanmamasıyla sonuçlanabilecektir.

Evrim Ağacı, akademik kalitede içerik üretmeyi sürdürürken, popüler bilimin dinamizmini ve daha sınırsız/özgür olan doğasından faydalanmayı hedefleyen bir yapıdadır. Bunun, Evrim Ağacı'nın en temel vizyonu olarak Türkiye'deki bilimsel aydınlanma mücadelesine en üst düzeyde katkı sağlaması öngörülmekte ve kurallar buna göre şekillendirilmektedir.

Yine söylemek gerekir ki, bu konuda tek bir doğru olmadığı anlaşılmalı ve kişi ile kurumlar, kendi kurallarını belirleyerek en verimli ve kendilerine yönelik beklentileri en çok karşılayan sistemleri geliştirmelidirler.

9 Şubat 2018 Öncesindeki Görsel İçeriklerdeki Logo Kullanımına Dair

Evrim Ağacı, 9 Şubat 2018 Cuma günü itibariyle, altyazılandırdığı videolarda kendi logosunu kullanma uygulamasına son vermiş bulunmaktadır.

Bu tarihten önce yayınlanan bazı altyazılandırma videolarında, Evrim Ağacı'nın daha önceden kullandığı ambleminin (o dönemde "logo" olarak kullanılmaktaydı) video giriş ve çıkışlarında, ayrıca video boyunca ekranın bir köşesinde (genellikle sağ üst köşede) bulunduğu bilinmektedir. Bu, Evrim Ağacı'nın yakalamaya çalıştığı standart telif hakkı politikalarınca uygun görülmemektedir.

Bu çalışmalarda, verilen çeviri emeğinin bir karşılığı olarak, birçok kişi ve kurumun hiçbir kaynak göstermeksizin üretilen içerikleri kendi ürünüymüş gibi yayınlıyor olduğu gerçeği gözetilerek, dile kazandıran taraf olarak logomuzu kullanmış bulunmaktayız. Bunun, bazı görsellerde orijinal kaynak belirtilmeden yapılmış olmasından ötürü, Evrim Ağacı'nın değer verdiği etik değerlere uygun düşmeyen bir davranış sergilenmiştir. 

Ne var ki, Evrim Ağacı kendi özgün video içeriklerini üretmeye başladığı 2017 yılından evvel, yoğunlukla video altyazılandırma çalışmaları yürütmüş ve birçok değerli içeriği dilimize kazandırmıştır. Benzer şekilde, her ne kadar Evrim Ağacı'nın ürettiği içeriklerin büyük bir çoğunluğu özgün açıklamalar, metinler, makaleler ve içerikler olsa da, Evrim Ağacı, kurulduğu 5 Kasım 2010 tarihinden bu yana birçok görsel içerik dilimize kazandırmış veya çeşitli görseller kullanılarak, bu görseller üzerine özgün metin (İng: "overlay") çalışmaları yapmıştır. Bunların hepsini birden silmek, Evrim Ağacı gönüllülerinin emeklerine ve Türkiye halkı için 10 yıla yakın bir sürede, didinerek yaratılmış olan bilgi arşivine dikkate değer miktarda yara verecektir.

Bu gerekçelerden ötürü, Evrim Ağacı aşağıdaki önlemleri alma ve adımları atma kararı almıştır:

1. Evrim Ağacı, geriye dönük olarak içeriklerini gözden geçirecektir.
2. Evrim Ağacı'nın misyon ve vizyonuyla doğrudan ilgisi olmadığı tespit edilen bütün altyazı videoları silinecektir.
3. Bütün fotoğraf / sabit görsel çalışmalarının ve Evrim Ağacı'nın misyonu ile vizyonuyla ilgili olan tüm videoların hem metin sonundaki kaynaklar kısmına, hem de görsel üzerine gerekli kaynakları eklenecektir. Evrim Ağacı'nın içerik arşivinde bulunan 8000'e yakın içerik ve çok az sayıda Evrim Ağacı editörünün varlığı göz önüne alınacak olursa, bunun ne zaman tamamlanabileceği öngörülememektedir. Lakin Evrim Ağacı, bu çalışmayı düzenli bir şekilde sürdüreceğinin garantisini vermektedir.
4. İleriye dönük olarak; kullanılan, çevrilen, üzerinde metin çalışması yürütülen bütün görsellerde hem görsel üzerinde, hem metin sonunda gerekli görsel kaynakları belirtilecektir.
5. Evrim Ağacı, içerik ve görsel çevirmenliğinin Türkiye'deki bilimsel algı gelişimine olan pozitif katkısının farkındadır. Bu nedenle bu çalışmalara devam edilecek; ancak gerekli telif, Adil Kullanım Doktrini ve kaynaklandırma çalışmalarına had safhada önem verilecektir. Evrim Ağacı İlkeleri'nin 6. maddesi gereği, içerik kaynakları konusunda tam bir şeffaflık sergilenecektir.
6. Muhtelif içeriklerimizin telif problemi yaratması durumunda, içeriklerin hak sahiplerinin yazılı talebi sonucunda, söz konusu içerikler derhal kaldırılacaktır veya telif problemini ortadan kaldıracak gerekli düzenlemeler vakit kaybetmeksizin yapılacaktır.

***

Evrim Ağacı ailesine saygıyla bildiririz.

Bize destek olan ve geri bildirimleriyle Evrim Ağacı'nı geliştirmek için emek harcayan tüm destekçilerimize sonsuz teşekkürler!