Paylaşım Yap
Tüm Reklamları Kapat

ABD Gibi Bazı Ülkeler Neden Hala Kraliyet Ölçü Sistemini Kullanıyor?

Amerika Birleşik Devletleri, Liberya ve Burma'nın ortak özelliği nedir? Hala metrik sistemi resmi olarak kullanmıyor olmaları!

5 dakika
46,711
ABD Gibi Bazı Ülkeler Neden Hala Kraliyet Ölçü Sistemini Kullanıyor?
Tüm Reklamları Kapat

Yabancı film ve dizileri takip edenler ya da Amerika ile ilgisi olan insanlar, buralarda Dünya'nın ezici çoğunluğunun aksine halen "Amerikan/İngiliz Sistemi" olarak bilinen, daha resmi adı "Kraliyet Sistemi" olan ölçü sisteminin kullanıldığını bilecektir. Bilirsiniz, Dünya'nın tümü metre ve gram gibi ölçü birimleri kullanırken, Amerikalılar ve İngilizler (ve onların etkisinin halen hissedildiği bazı diğer ülkeler) inç, fit, yard, mil gibi ölçü birimleri kullanırlar. Bunların her birinin bir hikayesi ve mantığı var elbette; ancak Uluslararası Birim Sistemi (SI) ile kıyaslandığında, bu tuhaf sistemin halen yaygın olarak kullanılması oldukça şaşırtıcı.

Türkiye'de de kullandığımız Uluslararası Birim Sistemi'nde (Le Système International d'Unités, SI) mantık oldukça basittir: Bütün ölçümleri 10'luk sisteme göre yaparız. Bunun sebebinin, ellerimizde 10 parmağımız bulunması olduğu düşünülmektedir. Eğer ki 8 ya da 12 parmaklı olsaydık, muhtemelen daha en başından itibaren matematiği bu sayı tabanına göre geliştirecektik ve her şey gözümüze bambaşka gözükecekti; fakat yine de tıpkı şu anda olduğu gibi, o sistemi de sorunsuz olarak kullanabilecektik. Ellerimizde neden 5 parmak olduğunu öğrenmek için, buradaki yazımızı okuyabilirsiniz.

Görselde, iki sistemde birimler arası geçiş için yapılması gereken çarpma işleminin değeri gösterilmiştir. Örneğin Standart Sistem'de (SI) metreden milimetreye geçmek için 1000 ile çarpmak, kilogramdan grama geçmek için 1000 ile çarpmak yeterlidir. Kraliyet Sistemi'nde ise fitten inçe geçmek için 12 ile, fitten yarda geçmek için 3 ile, milden yarda geçmek için 1760 ile çarpmak gerekmektedir.
Görselde, iki sistemde birimler arası geçiş için yapılması gereken çarpma işleminin değeri gösterilmiştir. Örneğin Standart Sistem'de (SI) metreden milimetreye geçmek için 1000 ile çarpmak, kilogramdan grama geçmek için 1000 ile çarpmak yeterlidir. Kraliyet Sistemi'nde ise fitten inçe geçmek için 12 ile, fitten yarda geçmek için 3 ile, milden yarda geçmek için 1760 ile çarpmak gerekmektedir.

SI dahilinde düşünecek olduğunuzda, her şey oldukça basittir ve birbirinin 10 tabanında katlarıdır. Örneğin uzunluk temel birimi metredir. 1983 yılında tanımı değiştirilmiş olan 1 metre, vakum içerisinde ışığın saniyenin 299.792.458'de 1'i sürede aldığı mesafedir. Daha sonrasında eğer daha büyük ölçü birimlerine gitmek isterseniz, 10 ile çarparak ya da 10'a bölerek bu işlemi yapabilirsiniz. Örneğin dekametre 10 metre, hektometre 100 metre, kilometre ise 1000 metredir. 10 desimetre, 100 santimetre ve 1000 milimetre, 1 metreye eşittir. Aynı şekilde, kütle temel birimi gramdır. 1 kilogram, 1000 grama eşittir. 1 ton, 1000 kilograma... Her şey oldukça düzenli ve basittir.

Tüm Reklamları Kapat

Ancak Kraliyet Sistemi'ne baktığımızda işler tuhaflaşır. Bunun sebebi, SI'da olduğu gibi tutarlı bir ölçüm yerine, tarihsel bir ölçüm türünü tercih etmeleridir. Örneğin her küçük birimin 10 tanesinin 1 büyük birime eşit olması, kendi içerisinde tutarlı bir durumdur; bu nedenle anlaması ve kullanması kolaydır. Fakat Kraliyet Sistemi'nde kullanılan her uzunluk birimi, tarihi bir arkaplana sahiptir ve örneğin vücudun bazı ölçülerine veya bazı spesifik ticari ürünlerin özelliklerine göre belirlenmiştir. Bu ölçüler durumdan duruma değişebileceği için, bir küçük birimden bir büyüğe geçmek için yapılacak işlemler de her seferinde tamamen farklı ve karmakarışıktır. Bu nedenle bu sistemi anlaması ve takip etmesi de zor olmaktadır. Çok sayıda örnek verilebilir; ancak uzunluk ölçülerine kısaca bir bakalım:

Kraliyet Sistemi dahilinde temel uzunluk birimi fittir (foot ve çoğulu olan feet; kimi zaman Türkçede "ayak" olarak da kullanılır). Sistemde temel birimden büyük olan birimler sırasıyla yard, kulaç, rod, zincir, furlong, mil ve fersah olarak bilinir. 3 fit, 1 yarda; 6 fit 1 kulaca; 15.5 fit 1 roda, 66 fit 1 zincire; 660 fit 1 furlonga veya 5280 fit 1 mile eşittir. Görülebileceği gibi, örneğin, bizdeki kilometreye karşılık sayılabilecek olan 1 mil, 5280 fittir. Daha ufak birimlere indiğimizde de benzer sıkıntılar görürüz: bunlar sırasıyla link, inç ve mildir (evet, tuhaflıklar burada da bitmez; "mile" olarak yazıldığında fitten büyük, "mil" olarak yazıldığında fitten küçük bir uzunluk biriminden bahsedilir). 50 linkin 33'te 1'i 1 fite eşittir. 1 fit, 12 inçtir. Aynı zamanda 7920 mil ("mile" olmayan "mil") 1 fittir. Çılgınlık! Sadece uzunluk ölçüleri arasındaki geçişte bile birçok farklı değerin bilinmesi gerekmektedir. Bu, algılamayı oldukça zorlaştırmaktadır. 

Aynı durumlar, hacim ve kütle ölçümlerinde de geçerlidir: Bizdeki kilogram düzeyinde ve yaygınlığında kullanılan 1 libre, bizdeki grama karşılık gelen sıvı onsun 16 katıdır. Örneğin bizde sadece yemek tariflerinde gördüğümüz "kaşık" ölçüleri, Kraliyet Sistemi'ndeki sıradan ölçülerdir. Örneğin 1 sıvı ons, 6 çay kaşığına eşittir. Bizdeki litrenin kullanımına karşılık gelen 1 galon ise, mililitre olarak düşünebileceğimiz 128 sıvı onsa eşittir. Sayıların ne kadar uyumsuz olduğunu görebiliyorsunuzdur. Örneğin, bizdeki 1 litrenin 1 desimetre küp olması gibi basit bir durumu Kraliyet Sistemi'nde uygulamaya kalkarsanız, aldığınız sonuç akıl almazdır: 1 galon, 231 inç küptür! 

Tabii bir de bunların sistemler arası dönüşümleri var. Yani SI'dan Kraliyet Sistemi'ne çevirmek isterseniz (ya da tam tersi), işler iyice karışıyor. Birimler arası geçiş yapacaksanız, 1 metre 3.28 fite, 1 mil 1.6 kilometreye, 1 galon 3.785 litreye, 1 kilogram 2.2 libreye denk gelmektedir. Karmakarışık!

Tüm Reklamları Kapat

ABD içerisinde özellikle mühendislik bölümlerinde olmak üzere, giderek sesi yükselen miktarda kişi, metrik sisteme geçilmesi gerektiğini savunmaktadırlar. Örneğin Metric4US sitesi, bunun savunuculuğunu yapıp gerekçelerini anlatan kuruluşlardan birisidir. Sitelerinde, Kraliyet Sistemi'nin eğitim-öğretim seviyesini nasıl olumsuz etkilediğine dair bazı bilgiler bulabilir, iki sistemin kıyaslamasını görebilirsiniz. İşin tuhaf tarafı, bu metrik sisteme geçişi destekleyen oluşumlara karşı, kendi sistemlerini korumak isteyen kişiler de bazı siteler kurmuşlardır. Bunlara bir örnek, Freedom2Measure sitesidir. Elbette tüm ülkenin sayı sistemini bir anda değiştirmek kolay değildir; ancak aradaki sıkıntıları çözmek açısından bunun yapılması faydalı olabilecektir.

Kraliyet Sistemi'ndeki Birimler Nereden Geliyor?

Ayrıca ufak bir not olması açısından, Kraliyet Sistemi'ndeki ölçü birimlerinin nereden geldiğine de bir bakalım:

Fit (Feet)

Uzunluk ölçüsü olan fit, tahmin edilebileceği gibi "ayak" anlamına gelmektedir ve 1 ayak olarak ölçülmektedir. Yapılan hesaplamalara göre 1 ayak, insanın boyunun yaklaşık %15.3'üne denk gelmektedir. Çok uzun yıllardır Romalılar, Yunanlılar, Mısırlılar ve Mezopotamyalılar bu ölçü birimini kullanmışlardır.

İnç (Inches)

İnç, Latincedeki untia sözcüğünden gelmektedir ve bir şeyin 12'de 1'i anlamına gelir. 1 fitin 12 inç olması bundandır. Ancak birçok diğer dilde inç, "baş parmak" ile eş anlamlıdır ve bu nedenle ölçü biriminin adını buradan aldığı düşünülmektedir. Halk arasında "1 inç, İngiliz Kraliçesi'nin ayak başparmağının uzunluğudur." şeklinde bir bilgi dolaşsa da, bunun güvenilirliği bulunmamaktadır. Sözcüğün en eski kullanımına 7. yüzyılda İngiltere'deki bir yasa kitabında rastlanmaktadır.

Evrim Ağacı'ndan Mesaj

Aslında maddi destek istememizin nedeni çok basit: Çünkü Evrim Ağacı, bizim tek mesleğimiz, tek gelir kaynağımız. Birçoklarının aksine bizler, sosyal medyada gördüğünüz makale ve videolarımızı hobi olarak, mesleğimizden arta kalan zamanlarda yapmıyoruz. Dolayısıyla bu işi sürdürebilmek için gelir elde etmemiz gerekiyor.

Bunda elbette ki hiçbir sakınca yok; kimin, ne şartlar altında yayın yapmayı seçtiği büyük oranda bir tercih meselesi. Ne var ki biz, eğer ana mesleklerimizi icra edecek olursak (yani kendi mesleğimiz doğrultusunda bir iş sahibi olursak) Evrim Ağacı'na zaman ayıramayacağımızı, ayakta tutamayacağımızı biliyoruz. Çünkü az sonra detaylarını vereceğimiz üzere, Evrim Ağacı sosyal medyada denk geldiğiniz makale ve videolardan çok daha büyük, kapsamlı ve aşırı zaman alan bir bilim platformu projesi. Bu nedenle bizler, meslek olarak Evrim Ağacı'nı seçtik.

Eğer hem Evrim Ağacı'ndan hayatımızı idame ettirecek, mesleklerimizi bırakmayı en azından kısmen meşrulaştıracak ve mantıklı kılacak kadar bir gelir kaynağı elde edemezsek, mecburen Evrim Ağacı'nı bırakıp, kendi mesleklerimize döneceğiz. Ama bunu istemiyoruz ve bu nedenle didiniyoruz.

Yard

Yard biriminin kaynağı tam olarak bilinmemektedir. Bazı iddialara göre Kral 1. Henry'nin burnundan başparmağına kadar olan mesafeye bu isim verilmiştir. Bazı diğer iddialara göreyse 1 yard, kabaca insan belinin çevresine eşittir.

Galon

Galon ölçüsünün de tarihi tam olarak bilinmemekle birlikte, Eski Fransızcada kase veya "sıvı ölçüsü" anlamına gelen jalon sözcüğünden türetildiği düşünülmektedir.

Libre (Pound)

Libre (pound) ise, çeşitli ülkelerde çeşitli nedenlerle kullanılmış ve geliştirilmiş bir ölçü birimidir. Örneğin ABD'de temel olarak tarım ürünlerinin kütlesini ölçmek için kullanılmaktaydı. İngiltere'de ise çeşitli değerli madenlerin kütlesini ölçmekte kullanılırdı. Örneğin İngiliz para birimi olarak da kullanılan "pound sterling", tarihte 1 librelik gümüş değeri olarak kullanılmıştır.

Bu Makaleyi Alıntıla
Okundu Olarak İşaretle
16
0
  • Paylaş
  • Alıntıla
  • Alıntıları Göster
Paylaş
Sonra Oku
Notlarım
Yazdır / PDF Olarak Kaydet
Bize Ulaş
Yukarı Zıpla

İçeriklerimizin bilimsel gerçekleri doğru bir şekilde yansıtması için en üst düzey çabayı gösteriyoruz. Gözünüze doğru gelmeyen bir şey varsa, mümkünse güvenilir kaynaklarınızla birlikte bize ulaşın!

Bu içeriğimizle ilgili bir sorunuz mu var? Buraya tıklayarak sorabilirsiniz.

Soru & Cevap Platformuna Git
Bu İçerik Size Ne Hissettirdi?
  • Tebrikler! 8
  • İnanılmaz 4
  • Merak Uyandırıcı! 4
  • Güldürdü 2
  • Mmm... Çok sapyoseksüel! 1
  • Üzücü! 1
  • Grrr... *@$# 1
  • Muhteşem! 0
  • Bilim Budur! 0
  • Umut Verici! 0
  • İğrenç! 0
  • Korkutucu! 0
Tüm Reklamları Kapat

Evrim Ağacı'na her ay sadece 1 kahve ısmarlayarak destek olmak ister misiniz?

Şu iki siteden birini kullanarak şimdi destek olabilirsiniz:

kreosus.com/evrimagaci | patreon.com/evrimagaci

Çıktı Bilgisi: Bu sayfa, Evrim Ağacı yazdırma aracı kullanılarak 24/11/2024 16:09:16 tarihinde oluşturulmuştur. Evrim Ağacı'ndaki içeriklerin tamamı, birden fazla editör tarafından, durmaksızın elden geçirilmekte, güncellenmekte ve geliştirilmektedir. Dolayısıyla bu çıktının alındığı tarihten sonra yapılan güncellemeleri görmek ve bu içeriğin en güncel halini okumak için lütfen şu adrese gidiniz: https://evrimagaci.org/s/3234

İçerik Kullanım İzinleri: Evrim Ağacı'ndaki yazılı içerikler orijinallerine hiçbir şekilde dokunulmadığı müddetçe izin alınmaksızın paylaşılabilir, kopyalanabilir, yapıştırılabilir, çoğaltılabilir, basılabilir, dağıtılabilir, yayılabilir, alıntılanabilir. Ancak bu içeriklerin hiçbiri izin alınmaksızın değiştirilemez ve değiştirilmiş halleri Evrim Ağacı'na aitmiş gibi sunulamaz. Benzer şekilde, içeriklerin hiçbiri, söz konusu içeriğin açıkça belirtilmiş yazarlarından ve Evrim Ağacı'ndan başkasına aitmiş gibi sunulamaz. Bu sayfa izin alınmaksızın düzenlenemez, Evrim Ağacı logosu, yazar/editör bilgileri ve içeriğin diğer kısımları izin alınmaksızın değiştirilemez veya kaldırılamaz.

Keşfet
Akış
İçerikler
Gündem
Hastalık Kataloğu
Canlı
Enfeksiyon
Çiftleşme
Memeli
Gebelik
Jinekoloji
Kertenkele
İfade
Evrim Ağacı
Mars
Kanıt
Şehir Hastanesi
İnsanlık
Erkek
Evrim Tarihi
Newton
Çocuk
Kas
Yas
Ses Kaydı
İngiltere
Bağışıklık Sistemi
Gen İfadesi
Araştırmacılar
Aklımdan Geçen
Komünite Seç
Aklımdan Geçen
Fark Ettim ki...
Bugün Öğrendim ki...
İşe Yarar İpucu
Bilim Haberleri
Hikaye Fikri
Video Konu Önerisi
Başlık
Bugün Türkiye'de bilime ve bilim okuryazarlığına neler katacaksın?
Gündem
Bağlantı
Ekle
Soru Sor
Stiller
Kurallar
Komünite Kuralları
Bu komünite, aklınızdan geçen düşünceleri Evrim Ağacı ailesiyle paylaşabilmeniz içindir. Yapacağınız paylaşımlar Evrim Ağacı'nın kurallarına tabidir. Ayrıca bu komünitenin ek kurallarına da uymanız gerekmektedir.
1
Bilim kimliğinizi önceleyin.
Evrim Ağacı bir bilim platformudur. Dolayısıyla aklınızdan geçen her şeyden ziyade, bilim veya yaşamla ilgili olabilecek düşüncelerinizle ilgileniyoruz.
2
Propaganda ve baskı amaçlı kullanmayın.
Herkesin aklından her şey geçebilir; fakat bu platformun amacı, insanların belli ideolojiler için propaganda yapmaları veya başkaları üzerinde baskı kurma amacıyla geliştirilmemiştir. Paylaştığınız fikirlerin değer kattığından emin olun.
3
Gerilim yaratmayın.
Gerilim, tersleme, tahrik, taciz, alay, dedikodu, trollük, vurdumduymazlık, duyarsızlık, ırkçılık, bağnazlık, nefret söylemi, azınlıklara saldırı, fanatizm, holiganlık, sloganlar yasaktır.
4
Değer katın; hassas konulardan ve öznel yoruma açık alanlardan uzak durun.
Bu komünitenin amacı okurlara hayatla ilgili keyifli farkındalıklar yaşatabilmektir. Din, politika, spor, aktüel konular gibi anlık tepkilere neden olabilecek konulardaki tespitlerden kaçının. Ayrıca aklınızdan geçenlerin Türkiye’deki bilim komünitesine değer katması beklenmektedir.
5
Cevap hakkı doğurmayın.
Aklınızdan geçenlerin bu platformda bulunmuyor olabilecek kişilere cevap hakkı doğurmadığından emin olun.
Sosyal
Yeniler
Daha Fazla İçerik Göster
Popüler Yazılar
30 gün
90 gün
1 yıl
Evrim Ağacı'na Destek Ol

Evrim Ağacı'nın %100 okur destekli bir bilim platformu olduğunu biliyor muydunuz? Evrim Ağacı'nın maddi destekçileri arasına katılarak Türkiye'de bilimin yayılmasına güç katın.

Evrim Ağacı'nı Takip Et!
Yazı Geçmişi
Okuma Geçmişi
Notlarım
İlerleme Durumunu Güncelle
Okudum
Sonra Oku
Not Ekle
Kaldığım Yeri İşaretle
Göz Attım

Evrim Ağacı tarafından otomatik olarak takip edilen işlemleri istediğin zaman durdurabilirsin.
[Site ayalarına git...]

Filtrele
Listele
Bu yazıdaki hareketlerin
Devamını Göster
Filtrele
Listele
Tüm Okuma Geçmişin
Devamını Göster
0/10000
Bu Makaleyi Alıntıla
Evrim Ağacı Formatı
APA7
MLA9
Chicago
Ç. M. Bakırcı. ABD Gibi Bazı Ülkeler Neden Hala Kraliyet Ölçü Sistemini Kullanıyor?. (27 Ocak 2015). Alındığı Tarih: 24 Kasım 2024. Alındığı Yer: https://evrimagaci.org/s/3234
Bakırcı, Ç. M. (2015, January 27). ABD Gibi Bazı Ülkeler Neden Hala Kraliyet Ölçü Sistemini Kullanıyor?. Evrim Ağacı. Retrieved November 24, 2024. from https://evrimagaci.org/s/3234
Ç. M. Bakırcı. “ABD Gibi Bazı Ülkeler Neden Hala Kraliyet Ölçü Sistemini Kullanıyor?.” Edited by Çağrı Mert Bakırcı. Evrim Ağacı, 27 Jan. 2015, https://evrimagaci.org/s/3234.
Bakırcı, Çağrı Mert. “ABD Gibi Bazı Ülkeler Neden Hala Kraliyet Ölçü Sistemini Kullanıyor?.” Edited by Çağrı Mert Bakırcı. Evrim Ağacı, January 27, 2015. https://evrimagaci.org/s/3234.
ve seni takip ediyor

Göster

Şifremi unuttum Üyelik Aktivasyonu

Göster

Şifrenizi mi unuttunuz? Lütfen e-posta adresinizi giriniz. E-posta adresinize şifrenizi sıfırlamak için bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Eğer aktivasyon kodunu almadıysanız lütfen e-posta adresinizi giriniz. Üyeliğinizi aktive etmek için e-posta adresinize bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Close