Evrim Ağacı
Bizim farklı cinslerde aminoasitlerden oluşan DNA'larımız var. Ayrıca masada olmayan bir karar mekanizmamız (beynimiz) bile var. Yani canlı olamamamız için tek neden ölmemiz. Masadaki hücrelerde organeller veya kromozomlar yok, dolaysıyla canlılık faaliyetlerini göstermesi mümkün değil. Eğer biz de ölürsek zaman içinde hücrelerimiz de ölecektir ve masadan farkımız kalmayacaktır.
Doğada "canlı" ya da "cansız" diye bir ayrım bulunmuyor. Bu ayrımı yapan biziz. Cansızlıktan canlılığın oluşumunu yani Abiyogenez sürecini da göz önüne alırsak aslında organizasyonu olan ve entropiye karşı koyacak bir iç aktiviteye sahip cansız maddelerden oluşan varlığa canlı diyoruz. Yani aslında canlılık, bu özelliklere sahip olacak şekilde evrimleşen bir cansız maddeler grubu. Canlılık, aslında cansız maddeler altında kategorize edeceğimiz bir özellik. Cansız maddeler de (daha doğrusu bildiğimiz anlamda maddeler de) atomlardan oluştuğuna göre çok şaşılacak bir durum yok.
Atomlar maddenin temel yapı taşlarıdır ve tüm canlı ve cansız varlıklar atomlardan oluşur. Ancak, canlı ve cansız varlıkları birbirinden ayıran şey atomların dizilişi ve birbirleriyle olan etkileşimleridir.
Canlılar, büyüme, üreme ve metabolizma gibi biyolojik işlevleri yerine getirmelerini sağlayan belirli bir atom düzenine sahip yüksek düzeyde organizasyon ve karmaşıklıkla karakterize edilir. Örneğin, vücudunuzdaki atomlar, yaşamınızı desteklemek için birlikte çalışan hücreleri, dokuları ve organları oluşturmak üzere karmaşık ve son derece organize bir şekilde düzenlenmiştir.
Buna karşılık, cansız maddeler bu düzeyde bir organizasyona ve karmaşıklığa sahip değildir. Canlılarla aynı tür atomları içerebilirler, ancak bu atomlar biyolojik işlevleri yerine getirmek için gerekli özel etkileşimler olmaksızın daha rastgele ve düzensiz bir şekilde düzenlenmiştir.
Özetle, canlı ve cansız varlıklar aynı tür atomları içerebilirken, onları farklılaştıran bu atomların özel düzenlemesi ve etkileşimleridir. Canlılar, biyolojik işlevleri yerine getirmelerini sağlayan yüksek düzeyde bir organizasyona ve karmaşıklığa sahipken, cansız maddeler böyle değildir.
Selam. İlk önce atom kavramını anlamak gerek...
"Atom, bilinen evrendeki tüm maddenin kimyasal ve fiziksel niteliklerini taşıyan en küçük yapı taşıdır." İşte bu açıklama aslında atomdan oluşmanın sadece canlı varlıkların değil tüm maddelerin özelliğidir. Dünyada atomdan oluşmayan madde bulamazsın.
Canlı ya da canlılık nedir sorusuna gelirsek buna cevap vermemiz zor. Kaynaklardaki videoda zaten canlılık ve yaşam kavramlarının farklı açıklamaları bulunmakta.
Aynı zamanda canlıların ortak özelliklerinde "hücresel yapı" bulunmaktadır, atomsal yapı değil. Bu konu hakkında 4. kaynakta bir TED Talks konuşması bıraktım. Umarım yardımcı olabilmişimdir. :)
Sorunuzda (gördüğüm kadarıyla) yanlış bir düşünce var. Bir bütün, kendisini oluşturan parçaların özelliğinden başka bir özelliğe sahip olabilir. Bu öbekteki safsatalar (yanılgılar) bütünleme ve indirgeme safsatalarıdır. Bütünleme safsatası, bir bütünün her parçası ya da bazı parçaları için geçerli olanın, bütünün kendisi için de zorunlu olarak geçerli olacağını varsaymaktan oluşan hatadır. Ve bir mantık hatasıdır.
Sorunun cevabı ise: Hiç bir şey.
Modern tanımlamada canlı ile cansızın özünde birbiriyle tamamen aynı olduğu gerçeği yatmaktadır ve bilim insanlarının büyük bir kısmı bu gerçeği kabul ederler. Canlı ve cansızlar arasında, hiçbir fark bulunmaz. Daha fazla bilgiyi Evrim Ağacı'nın şu makalesine giderek öğrenebilirsiniz.
Bildiğimiz ve gördüğümüz dünyadaki, evrendeki bütün maddeler atomlardan oluşur. (karanlık maddeyi biraz ayrı tutacağım, bu olay hakkında benim de çok bilgim yok).
Bu sorunun cevabını verebilmek için öncelikle canlı ve cansız ayrımını yapmak gerekiyor. Canlı varlıklar kendi vücut bütünlüklerini bir süre korumak için enerji üretebilen ve bu enerjinin bir kısmını ise vücut bütünlüklerini korumak için kullanan varlıklardır. Örneğin hücre zarının bütünlüğünü koruyacak kadar enerji üretemeyen paramesyum ölmüştür. Ya da beyin, kalp ve solunum fonksiyonlarını yerine getiremeyen insanlar ölmüştür.
Demir bir plaka demir atomlarından oluşur, kendi yapısını korumak için bir enerji üretmez. Bu nedenle cansızdır.
Bir hücre zarı kabaca iki tabaka fosfolipid ve aralarında bulunan kolesterol ve karbonhidratlardan oluşur. Yani hücre zarının yapısında bulunan maddeler aslında bir moleküller ve atomlardır.
Bu görselde gördüğümüz ise fosfolipidin kabaca yapısını gösteriyor.
Yani canlılar hücrelerden oluşur, maddeler atomlardan oluşur şeklinde okullarda kabaca öğretilen bilgi kafa karışıklığına yol açıyor. Biz de atomlardan oluşuyoruz. Sadece canlıyız. Şu an bu yazıyı yazmamı sağlayan şey bir dizi biyokimyasal süreç aslında.
Evrim Ağacı'nın %100 okur destekli bir bilim platformu olduğunu biliyor muydunuz? Evrim Ağacı'nın maddi destekçileri arasına katılarak Türkiye'de bilimin yayılmasına güç katın.
Bilim ile ilgili bir etkinlik mi düzenliyorsunuz? Yoksa bilim insanlarını veya bilimseverleri ilgilendiren bir iş, staj, çalıştay, makale çağrısı vb. bir duyurunuz mu var? Etkinlik & İlan Platformumuzda paylaşın, milyonlarca bilimsevere ulaşsın.
Evrim Ağacı'nın birçok içeriğinin profesyonel ses sanatçıları tarafından seslendirildiğini biliyor muydunuz? Bunların hepsini Podcast Platformumuzda dinleyebilirsiniz. Ayrıca Spotify, iTunes, Google Podcast ve YouTube bağlantılarını da bir arada bulabilirsiniz.
