Keşfedin, Öğrenin ve Paylaşın
Evrim Ağacı'nda Aradığın Her Şeye Ulaşabilirsin!
Paylaşım Yap
Tüm Reklamları Kapat
Tüm Reklamları Kapat

Yaşam Nedir? Canlılığı Nasıl Tanımlarız?

Yaşam, Cinsel Yolla Bulaşan Bir Hastalık mı?

6 dakika
40,262
Yaşam Nedir? Canlılığı Nasıl Tanımlarız?
Bu içerik 3 yazı dizisinde bulunuyor!

Bu yazı, Abiyogenez Teorisi yazı dizisinin 1 . yazısıdır.

Yazı dizisi içindeki ilerleyişinizi kaydetmek için veya kayıt olun.


Bu yazı, Biyolojiye Giriş yazı dizisinin 9 . yazısıdır. Bu yazı dizisini okumaya, serinin 1. yazısı olan "Evrim Nedir?" başlıklı makalemizden başlamanızı öneririz.

Yazı dizisi içindeki ilerleyişinizi kaydetmek için veya kayıt olun.


Bu yazı, Yaşamın Kimyası yazı dizisinin 1 . yazısıdır.

Yazı dizisi içindeki ilerleyişinizi kaydetmek için veya kayıt olun.


EA Akademi Hakkında Bilgi Al
Tüm Reklamları Kapat

Yaşam, bugüne kadar çok farklı şekillerde tanımlanmaya çalışılmıştır. Örneğin "Yaşam, cinsel yolla bulaşan bir hastalıktır." tarzı edebi (ve birazcık bayat) tanımlamalar aralıklarla sosyal medyada görebileceğiniz tanımlardır. Bu tanımın kime ait olduğu tam olarak bilinmemektedir. Quote Investigator'ın analizine göre, yaşamın iyileştirilemez veya ölümcül olduğu fikri ilk olarak 1656 yılında, İngiliz şair Abraham Cowley tarafından "To Dr. Scarborough" başlıklı şiirde dile getirilmiştir. Yaşamın cinsel yollarla bulaştığı fikri ise ilk olarak 1980'de, söz ve alıntı uzmanı Nigel Rees'in "Graffiti 2" başlıklı yazısında ifade edilmiştir. Bu ikili, 1984 yılında ilk defa birleştirilerek tek bir söze dönüştürülmüştür. Bu birleştirmenin, Yeni Zelandalı yazar Marilyn Duckworth tarafından, Disorderly Conduct isimli kitapta yapıldığı düşünülmektedir.

Ancak bilim camiası ile felsefe dünyası, yaşamı tam olarak nasıl tanımlayabileceğimiz konusu üzerine uzun bir süredir kafa yormaktadır. Örneğin Google, yaşamı şöyle tanımlamaktadır:

Hayvanlar ve bitkiler gibi varlıkları inorganik maddeden ayırt etmeye yarayan; büyüme, üreme, fonksiyonel aktivite ve ölüme kadar giden sürekli değişim sürecine yaşam denir.

Yaşamın nasıl tanımlandığı kritik öneme sahiptir; çünkü Dünya-dışı yaşam araştırmaları, bu tanımlar çerçevesinde şekillenmektedir. Buna bağlı olarak NASA, daha uzun ve daha geniş bir tanımı tercih etmektedir:

Tüm Reklamları Kapat

Yaşamı tanımlamak zor olsa da, şu özellikler ortaktır: Yaşam, oldukça karmaşık ve fazlasıyla organize olmaya meyillidir. Yaşam; çevreden enerji alıp, onu değiştirerek büyüme ve üreme fonksiyonlarını karşılayabilir. Canlı organizmalar homeostaziye ulaşmaya eğilimlidir; yani kendi iç çevrelerini tanımlayan parametreleri dengelemeye çalışırlar. Canlılar çevrelerine tepki verebilir. Canlılar uyarıldıklarında tepki-benzeri hareketler, davranışlar sergilerler ve ileri düzey canlılarda öğrenme görülür. Yaşam, üreyebilir yapıdadır; çünkü mutasyon ve doğal seçilim yoluyla olan evrim için bir çeşit kopyalama fonksiyonu gereklidir. Gelişmek ve büyümek için canlılar tüketmek zorundadır; çünkü büyüme biyokütlenin değişmesini, yeni canlılar üretmeyi ve atıklardan kurtulmayı gerektirir. Bir varlığın canlı sayılabilmesi için, bu kriterlerden hepsini farklı şekillerde sağlaması gerekmektedir. Örneğin bir kristal büyüyebilir, denge haline ulaşabilir ve hatta uyaranlara tepki verebilir; ancak biyolojik sinir sistemi gibi bir yapıdan yoksundur.

Merriam-Webster sözlüğü yaşamı şöyle tanımlar:

Metabolizma, üreme, uyaranlara tepki verme ve üreme kapasitesiyle kategorize edilen organizmik durumdur.

İlginç bir şekilde fizikçilerin de yaşama yönelik bir tanımı mevcuttur. Örneğin termodinamiğin ikinci yasasının biyolojideki karşılığı evrimdir ve buna bağlı olarak canlılık, fiziksel açıdan şöyle tanımlanabilir:

Yaşam, çevresinde bulunan gradyanları kullanarak kendisinin kusursuz olmayan kopyalarını yaratan bir açık sistemdir. Bu bakımdan yaşam, Darwinci evrim geçirme kapasitesi olan, kendi kendini sürdürebilen kimyasal bir sistemdir.

Amerikalı hekim ve teorik biyolog Stuart Kauffman ise, yine termodinamik yasalarından yola çıkarak yaşamı şöyle tanımlıyor:

Yaşam, kendisini kopyalama ve en azından 1 termodinamik iş döngüsünü tamamlama becerisine sahip bir otonom unsur veya çok-unsurlu sistemdir.

Görebileceğiniz gibi teknik detaylara indikçe, tanım da karmaşıklaşmaktadır. Carl Sagan, Kozmos kitabında, ''canlılık'' kavramının ne kadar dinamik bir kavram olabileceğine şöyle değiniyor:

Tüm Reklamları Kapat

Mars’ın yüzeyinde darbe sonucu açılmış birçok krater vardır. Her birine genellikle bir bilginin adı verilmiştir. Örneğin Mars gezegeninin Güney Kutbundaki bir krater Vishniac krateri denmiştir. Vishniac Mars’ta hayat olduğunu iddia etmiyordu. Olabileceğini söylüyor ve olup olmadığının bilinmesinin büyük önem taşıdığını belirtiyordu. Eğer Mars’ta hayat varsa, kendi hayat şeklimizin genel çizgilerini karşılaştırma olanaklarına kavuşuruz. Ve eğer Mars’la hayat yoksa, bizim gezegene benzeyen bu gezegende neden hayat olmadığını bilmemiz gerekir.

Viking mikrobiyoloji sonuçlarının killere bağlanışı ve mutlaka hayat bulunduğu görüşünü içermeyişi bulgusunun bir gizi daha çözmeye yaradığını söyleyebiliriz: Viking organik kimya deneyi, Mars toprağında organik madde izi ortaya çıkarmış değildir. Eğer Mars’ta hayat varsa, gömülü cesetler nerededirler? Hiçbir organik moleküle rastlanmadı. Protein, nükleik asit yapıtaşlarından iz yoktur. Yeryüzündeki gibi ne hidrokarbon, ne de benzeri şeyler var Mars’ta. Buna ille de bir çelişki gözüyle bakmamalıyız. Çünkü Viking mikrobiyoloji deneyleri, Viking kimya deneylerinden bin kez daha duyarlı olmak üzere düzenlenmiştir. Karbonatom duyarlılığı daha çok olan Viking mikrobiyoloji deneyleri, Mars toprağında organik madde sentezine işaret ediyor. Fakat bunun oranı çok önemsizdir. Yeryüzü toprağı, bir zamanlar yaşamış organizmaların organik kalıntılarıyla doludur. Mars toprağındaysa Ay yüzeyindekinden daha az organik madde var. Eğer Mars’ta hayat olduğu görüşünü benimseme eğiliminde olsak, Mars’ın kimyasal tepkili, oksidasyonlu yüzeyinin cesetleri yok ettiğini düşünebiliriz; içinde hidrojenli peroksitin bulunduğu bir şişede mikrobun yok oluşu gibi. Ya da şöyle düşünebiliriz: Hayat var ama organik kimya yeryüzündekinde olduğundan daha az önemli bir rol oynuyor.

Bu son görüş benim için çok daha çekici. İtiraf etmeliyim ki, karbona şoven denecek derecede gönül vermiş biriyim. Kozmos’da karbon bolluğu vardır ve karbon hayat için gerekli olan inanılmayacak kadar karmaşık moleküller meydana getirir. Ben aynı zamanda, suya da şoven denecek derecede gönül vermiş biriyimdir. Su, organik kimya çalışmalarını mümkün kılan ve bazı ısı derecelerinde sıvı kalabilen ideal bir çözücü oluşturur. Bazen düşünüyorum da, acaba diyorum, benim bu maddelere karşı olan aşırı bağlılığım, temelde bu maddelerden meydana gelmemden kaynaklanıyor olmasın? Yerküremizin oluşumu sırasında bu maddeler çok bol olduğundan ötürü müdür yapımızın temelinde karbon ve su bulunuşunun nedeni? Başka bir yerde, örneğin Mars’ta, hayatın temeli başka maddelerden mi oluşmuştur?

Evrim Ağacı olarak biz, makalelerimizde yaşamı şöyle tanımlamaktayız:

Evrim Ağacı'ndan Mesaj

Aslında maddi destek istememizin nedeni çok basit: Çünkü Evrim Ağacı, bizim tek mesleğimiz, tek gelir kaynağımız. Birçoklarının aksine bizler, sosyal medyada gördüğünüz makale ve videolarımızı hobi olarak, mesleğimizden arta kalan zamanlarda yapmıyoruz. Dolayısıyla bu işi sürdürebilmek için gelir elde etmemiz gerekiyor.

Bunda elbette ki hiçbir sakınca yok; kimin, ne şartlar altında yayın yapmayı seçtiği büyük oranda bir tercih meselesi. Ne var ki biz, eğer ana mesleklerimizi icra edecek olursak (yani kendi mesleğimiz doğrultusunda bir iş sahibi olursak) Evrim Ağacı'na zaman ayıramayacağımızı, ayakta tutamayacağımızı biliyoruz. Çünkü az sonra detaylarını vereceğimiz üzere, Evrim Ağacı sosyal medyada denk geldiğiniz makale ve videolardan çok daha büyük, kapsamlı ve aşırı zaman alan bir bilim platformu projesi. Bu nedenle bizler, meslek olarak Evrim Ağacı'nı seçtik.

Eğer hem Evrim Ağacı'ndan hayatımızı idame ettirecek, mesleklerimizi bırakmayı en azından kısmen meşrulaştıracak ve mantıklı kılacak kadar bir gelir kaynağı elde edemezsek, mecburen Evrim Ağacı'nı bırakıp, kendi mesleklerimize döneceğiz. Ama bunu istemiyoruz ve bu nedenle didiniyoruz.

Yaşam, kendine ait bir yapısal organizasyonu bulunan ve bu organizasyon dahilinde süregelen fiziksel ve kimyasal süreçler ("aktivite") sayesinde üretilen enerjiyle termodinamiğin ikinci yasasına geçici olarak karşı koyabilen açık sistemlerdir.

Biz, şu an kendimize ve evrendeki karbon bolluğuna bakarak en çok aşina olduğumuz ''canlılık'' tanımının peşinden gidiyoruz. Başka gezegen ve uydularda karbon temelli yaşam aramamızın sebebi bu. Öte yandan bu arayış, mantıklıdır da. Çünkü hiç bilmediğimiz bir kimyanın peşinden gitmek, gözü kapalı seyahat etmeye benzer. Bu yüzden keşfettiğimiz ilk yaşam formu önemlidir. Carl Sagan'ın dediği gibi böylece kendi yaşam şeklimizin genel çizgilerini karşılaştırma olanaklarına kavuşuruz.

Canlılık en basitinden belki de biyokimyasal zorunluluktur? Başta mikroskobun keşfi ile bakterileri gözlemledik ve ''canlılık'' tanımını geliştirdik. Daha sonra virüslerin keşfi ile düzenledik. Şimdi ise prionların keşfi ile yine tartışma konusuna aldık. Gün geçtikçe bu tanımları geliştiriyoruz. Zaten bilimi, bilim yapan budur. Yani bilmediğini bilmesi ve kendisini yeni argümanlarla geliştirmesi... Belki de canlılık ve cansızlık o kadar da farklı değildir? Belki de kendi fizyolojik olaylarını sağlayabilecek veya sağlatabilecek bir biyokimyasal yeteneği olan, organik bazlar ile genetik materyalini işleyebilen veya işletebilen, madde içi gradyanı (İng: "gradient") kısmen sabit olan biyokimyasal moleküllere canlı tanımını yapıyoruz? Zaten hepimiz sabit sıcaklıkta çalışan kimyasal makineler değil miyiz? İşte madde/evren böyle bir şey. Formdan forma girip nitelikler üretiyor, sonra da kendisini seyreden bir şey oluyor. Biz evrene ait bir niteliğiz ve evreni seyrediyoruz.

Bu konu hakkında daha fazla bilgi almak için Abiyogenez yazı dizimizi okumanızı tavsiye ederiz.

Bu Makaleyi Alıntıla
Okundu Olarak İşaretle
Bu içerik 3 yazı dizisinde bulunuyor!

Bu yazı, Abiyogenez Teorisi yazı dizisinin 1 . yazısıdır.

Yazı dizisi içindeki ilerleyişinizi kaydetmek için veya kayıt olun.


Bu yazı, Biyolojiye Giriş yazı dizisinin 9 . yazısıdır. Bu yazı dizisini okumaya, serinin 1. yazısı olan "Evrim Nedir?" başlıklı makalemizden başlamanızı öneririz.

Yazı dizisi içindeki ilerleyişinizi kaydetmek için veya kayıt olun.


Bu yazı, Yaşamın Kimyası yazı dizisinin 1 . yazısıdır.

Yazı dizisi içindeki ilerleyişinizi kaydetmek için veya kayıt olun.


EA Akademi Hakkında Bilgi Al
169
0
  • Paylaş
  • Alıntıla
  • Alıntıları Göster
Paylaş
Sonra Oku
Notlarım
Yazdır / PDF Olarak Kaydet
Bize Ulaş
Yukarı Zıpla

İçeriklerimizin bilimsel gerçekleri doğru bir şekilde yansıtması için en üst düzey çabayı gösteriyoruz. Gözünüze doğru gelmeyen bir şey varsa, mümkünse güvenilir kaynaklarınızla birlikte bize ulaşın!

Bu içeriğimizle ilgili bir sorunuz mu var? Buraya tıklayarak sorabilirsiniz.

İçerikle İlgili Sorular
Soru & Cevap Platformuna Git
Bu İçerik Size Ne Hissettirdi?
  • Tebrikler! 164
  • Merak Uyandırıcı! 81
  • Bilim Budur! 59
  • Umut Verici! 37
  • Muhteşem! 35
  • Mmm... Çok sapyoseksüel! 33
  • İnanılmaz 23
  • Güldürdü 5
  • Üzücü! 3
  • Korkutucu! 3
  • Grrr... *@$# 2
  • İğrenç! 2
Kaynaklar ve İleri Okuma
  • L. Hammer, et al. (2009). What Makes A Planet Habitable?. The Astronomy and Astrophysics Review, sf: 181-249. | Arşiv Bağlantısı
  • B. Zuckerman, et al. (2009). Extraterrestrials. ISBN: 9780511564970. Yayınevi: Cambridge University Press.
  • D. Overbye. Cassini Seeks Insights To Life In Plumes Of Enceladus, Saturn’s Icy Moon. (28 Ekim 2015). Alındığı Tarih: 18 Temmuz 2019. Alındığı Yer: The New York Times | Arşiv Bağlantısı
  • J. D. Barrow, et al. (2004). Science And Ultimate Reality: Quantum Theory, Cosmology, And Complexity. ISBN: 9780521831130. Yayınevi: Cambridge University Press.
Tüm Reklamları Kapat

Evrim Ağacı'na her ay sadece 1 kahve ısmarlayarak destek olmak ister misiniz?

Şu iki siteden birini kullanarak şimdi destek olabilirsiniz:

kreosus.com/evrimagaci | patreon.com/evrimagaci

Çıktı Bilgisi: Bu sayfa, Evrim Ağacı yazdırma aracı kullanılarak 04/12/2024 12:27:44 tarihinde oluşturulmuştur. Evrim Ağacı'ndaki içeriklerin tamamı, birden fazla editör tarafından, durmaksızın elden geçirilmekte, güncellenmekte ve geliştirilmektedir. Dolayısıyla bu çıktının alındığı tarihten sonra yapılan güncellemeleri görmek ve bu içeriğin en güncel halini okumak için lütfen şu adrese gidiniz: https://evrimagaci.org/s/5056

İçerik Kullanım İzinleri: Evrim Ağacı'ndaki yazılı içerikler orijinallerine hiçbir şekilde dokunulmadığı müddetçe izin alınmaksızın paylaşılabilir, kopyalanabilir, yapıştırılabilir, çoğaltılabilir, basılabilir, dağıtılabilir, yayılabilir, alıntılanabilir. Ancak bu içeriklerin hiçbiri izin alınmaksızın değiştirilemez ve değiştirilmiş halleri Evrim Ağacı'na aitmiş gibi sunulamaz. Benzer şekilde, içeriklerin hiçbiri, söz konusu içeriğin açıkça belirtilmiş yazarlarından ve Evrim Ağacı'ndan başkasına aitmiş gibi sunulamaz. Bu sayfa izin alınmaksızın düzenlenemez, Evrim Ağacı logosu, yazar/editör bilgileri ve içeriğin diğer kısımları izin alınmaksızın değiştirilemez veya kaldırılamaz.

Tüm Reklamları Kapat
Keşfet
Akış
İçerikler
Gündem
İnsanlar
Genom
Uçak
Film
Madde
Buz
Memeli
Dalga
Uzay Görevleri
Evrimsel Psikoloji
Yas
Teknoloji
Boyut
Kas
Coronavirus
Isı
Eğilim
Hayvan Davranışları
Antropoloji
Venüs
Wuhan Koronavirüsü
Nükleer Enerji
Yeşil
Sıcak
Yer
Aklımdan Geçen
Komünite Seç
Aklımdan Geçen
Fark Ettim ki...
Bugün Öğrendim ki...
İşe Yarar İpucu
Bilim Haberleri
Hikaye Fikri
Video Konu Önerisi
Başlık
Bugün bilimseverlerle ne paylaşmak istersin?
Gündem
Bağlantı
Ekle
Soru Sor
Stiller
Kurallar
Komünite Kuralları
Bu komünite, aklınızdan geçen düşünceleri Evrim Ağacı ailesiyle paylaşabilmeniz içindir. Yapacağınız paylaşımlar Evrim Ağacı'nın kurallarına tabidir. Ayrıca bu komünitenin ek kurallarına da uymanız gerekmektedir.
1
Bilim kimliğinizi önceleyin.
Evrim Ağacı bir bilim platformudur. Dolayısıyla aklınızdan geçen her şeyden ziyade, bilim veya yaşamla ilgili olabilecek düşüncelerinizle ilgileniyoruz.
2
Propaganda ve baskı amaçlı kullanmayın.
Herkesin aklından her şey geçebilir; fakat bu platformun amacı, insanların belli ideolojiler için propaganda yapmaları veya başkaları üzerinde baskı kurma amacıyla geliştirilmemiştir. Paylaştığınız fikirlerin değer kattığından emin olun.
3
Gerilim yaratmayın.
Gerilim, tersleme, tahrik, taciz, alay, dedikodu, trollük, vurdumduymazlık, duyarsızlık, ırkçılık, bağnazlık, nefret söylemi, azınlıklara saldırı, fanatizm, holiganlık, sloganlar yasaktır.
4
Değer katın; hassas konulardan ve öznel yoruma açık alanlardan uzak durun.
Bu komünitenin amacı okurlara hayatla ilgili keyifli farkındalıklar yaşatabilmektir. Din, politika, spor, aktüel konular gibi anlık tepkilere neden olabilecek konulardaki tespitlerden kaçının. Ayrıca aklınızdan geçenlerin Türkiye’deki bilim komünitesine değer katması beklenmektedir.
5
Cevap hakkı doğurmayın.
Aklınızdan geçenlerin bu platformda bulunmuyor olabilecek kişilere cevap hakkı doğurmadığından emin olun.
Sosyal
Yeniler
Daha Fazla İçerik Göster
Popüler Yazılar
30 gün
90 gün
1 yıl
Evrim Ağacı'na Destek Ol

Evrim Ağacı'nın %100 okur destekli bir bilim platformu olduğunu biliyor muydunuz? Evrim Ağacı'nın maddi destekçileri arasına katılarak Türkiye'de bilimin yayılmasına güç katın.

Evrim Ağacı'nı Takip Et!
Yazı Geçmişi
Okuma Geçmişi
Notlarım
İlerleme Durumunu Güncelle
Okudum
Sonra Oku
Not Ekle
Kaldığım Yeri İşaretle
Göz Attım

Evrim Ağacı tarafından otomatik olarak takip edilen işlemleri istediğin zaman durdurabilirsin.
[Site ayalarına git...]

Filtrele
Listele
Bu yazıdaki hareketlerin
Devamını Göster
Filtrele
Listele
Tüm Okuma Geçmişin
Devamını Göster
0/10000
Bu Makaleyi Alıntıla
Evrim Ağacı Formatı
APA7
MLA9
Chicago
Ç. M. Bakırcı, et al. Yaşam Nedir? Canlılığı Nasıl Tanımlarız?. (4 Mart 2017). Alındığı Tarih: 4 Aralık 2024. Alındığı Yer: https://evrimagaci.org/s/5056
Bakırcı, Ç. M., Türkoğlu, . (2017, March 04). Yaşam Nedir? Canlılığı Nasıl Tanımlarız?. Evrim Ağacı. Retrieved December 04, 2024. from https://evrimagaci.org/s/5056
Ç. M. Bakırcı, et al. “Yaşam Nedir? Canlılığı Nasıl Tanımlarız?.” Edited by Çağrı Mert Bakırcı. Evrim Ağacı, 04 Mar. 2017, https://evrimagaci.org/s/5056.
Bakırcı, Çağrı Mert. Türkoğlu, . “Yaşam Nedir? Canlılığı Nasıl Tanımlarız?.” Edited by Çağrı Mert Bakırcı. Evrim Ağacı, March 04, 2017. https://evrimagaci.org/s/5056.
ve seni takip ediyor

Göster

Şifremi unuttum Üyelik Aktivasyonu

Göster

Şifrenizi mi unuttunuz? Lütfen e-posta adresinizi giriniz. E-posta adresinize şifrenizi sıfırlamak için bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Eğer aktivasyon kodunu almadıysanız lütfen e-posta adresinizi giriniz. Üyeliğinizi aktive etmek için e-posta adresinize bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Close