Neden yay çekildikten sonra eski haline döner?

Katılara kuvvet uygulandığında şekil değiştirme oluşur. Bu şekil değiştirmenin niteliği/niceliği (türü, miktarı, vs.) kuvvetin uygulanma biçimine (çekme/basma/kesme), kuvvetin uygulandığı cismin geometrik özelliklerine (boyu, kalınlığı, en-kesit özellikleri) ve yapıldığı malzemeye (çelik, ahşap, kauçuk, beton vs.) bağlı olarak değişir. Bu şekil değiştirme geçici (bir yaya bastırıp bırakınca eski haline dönmesinde olduğu gibi) ya da kalıcı (oyun hamuruna bastırmayı bıraktığımızda yeni biçimini koruması gibi) olabilir. Peki neden bazı katılar kuvvet uygulanıp serbest bırakıldığında eski haline döner? Burada yukarıda Genç Mühendis'in de paylaşmış olduğu, bir malzeme için verilen gerilim/gerinim eğrisi (stress-strain curve) karşımıza çıkıyor. Bu eğri, o malzemeden yapılmış bir cisimde oluşan şekil değiştirmeye karşılık hangi gerilmelerin oluşacağını anlatıyor kabaca. Yani bir cisme uygulanan kuvvete karşılık cismin içinde oluşan gerilmeler o eğri üzerindeki bir noktaya denk geliyor. Örneğin yay çelikten yapılmışsa ve kuvvet bırakılınca eski şekline dönüyorsa, uyguladığımız kuvvetten dolayı oluşan şekil değiştirme gerilim/gerinim eğrisinin elastik kısmında bir yerdedir demek (elastik sınırdan daha küçük bir şekil değiştirme). Eğer elastik sınırın ötesine geçseydik kuvvet uygulamayı bırakınca cisim yine bir miktar eski haline dönecekti, ama elastik sınırı ne kadar geçtiğimize bağlı olarak bir miktar geri döndürülemez şekil değiştirme hâlâ var olacaktı. Yine çelik için konuşursak, bu geri dönebilme yeteneğinin kaynağı kısaca şudur: Atomik kafes yapısının sisteme verilen enerjiden (kuvvet uygulanması) ötürü şekil ve büyüklük değiştirirken bütünlüğünü koruması ve kuvvet uygulanması bırakılınca atomik kafesin eski düşük enerji seviyesine geri dönmesi (atomlar arasındaki bağlar geçici olarak uzuyor ama kopmuyor). Kaynağa esneklik (elasticity) ile ilgili Britannica makalesini bırakıyorum.