NASA'nın Mars 2020 aracı, ya da yeni ismiyle Perseverance (Azim) Mars roverı, bir aksilik çıkmazsa bugün Mars'a iniş yapacak. Mars'ta ilk defa doğrudan yaşam arama amacıyla gönderilecek bu önemli görevin detaylarını gelin hep birlikte öğrenelim.

Öncelikle, isim konusunu netleştirelim: NASA'nın bu Mars görevinin ("misyonunun") adı MARS 2020. Bu misyon çerçevesinde gönderilecek olan aracın ("rover") ismi ise Perseverance. Aracın ismi, Virginia, Springfield'dan yedinci sınıf öğrencisi Alex Mather tarafından seçildi.

İlk yazımızda evrimin popülasyonlarla ilgili olduğunu ve evrimi anlamak için popülasyonları analiz edebilmemiz gerektiğini anlatmıştık. İkinci yazımızda ise bize her zaman fayda sağlayacak ve her an kullanabileceğimiz çok önemli bir matematiksel araç elde etmiştik: frekans hesabı. Eğer ki bunları unuttuysanız, lütfen önceki yazılarımıza göz atın. Ancak eğer ki bunları tam olarak anladığınızı düşünüyorsanız, artık frekansları kullanarak popülasyonları analiz etmeye başlayabiliriz demektir. Bir diğer deyişle; artık evrimi matematiksel olarak kavrayabilecek noktaya gelmişsiniz demektir. Öyleyse bilgilerimizi kullanmaya başlayalım.

Bu yazımızda, sizlere evrimsel biyolojinin bizlere kazandırdığı en önemli kavramlardan biri olan Hardy-Weinberg Dengesi (HW-Dengesi) konusundan bahsedeğiz. Bu öylesine önemli bir konudur ki; önemini vurgulamanın en kolay yolu şudur: Hardy-Weinberg Dengesi'nin varlığı bile tek başına evrimin bir doğa yasası olduğunun en net göstergesidir. Aslında bu cümleyi şöyle kurmalıydık: Hardy-Weinberg Dengesi'nin var olmaması, tek başına bile evrimin bir doğa yasası olduğunun en net göstergesidir. Bunun ilk etapta kafa karıştırıcı olduğunun farkındayız. "Nasıl yani? Söz konusu denge var mı, yok mu? Hangisi?" diye soruyor olabilirsiniz. Neden böyle bir ikilem yarattığımızı ve bu dengenin hem varlığının, hem de yokluğunun evrimin varlığına ispat olduğunu yazımızın sonunda anlayacaksınız. Öncelikle biraz ön bilgi verelim:

Global Change Biology dergisinde yayımlanan yeni bir araştırma, endüstriyel özel arazilerde yüksek şiddetli orman yangını riskinin, kamuya ait ormanlara göre neredeyse 1,5 kat daha fazla olduğunu ortaya koyuyor.^[1] Kereste şirketleri tarafından yönetilen ormanlar, mega yangınların oluşmasını kolaylaştıran koşulları daha sık sergiliyor. Bu koşullar arasında düzenli aralıklarla sıralanmış yoğun ağaçlar ve alt tabakayı üst tabakaya bağlayan kesintisiz bitki örtüsü yer alıyor.

Utah Üniversitesi, Kaliforniya Üniversitesi ve ABD Orman Servisi tarafından yürütülen çalışma, ekstrem hava koşulları ile orman yönetimi uygulamalarının yangın şiddeti üzerindeki ortak etkisini inceleyen ilk araştırma olma özelliği taşıyor. Araştırmacılar, lazer radarı olarak da bilinen LIDAR veri setini kullanarak Kaliforniya'nın kuzeyindeki Sierra Nevada'da bulunan ormanların 1,1 milyon dönümlük alanı etkileyen beş orman yangınından öncesine ait durumlarını incelemek amacıyla kamu ve özel ormanların üç boyutlu haritalarını oluşturdu.

Hipokrat, İyonya'da Milattan Önce 5. Yüzyıl'da şöyle yazmıştı (Türkçe metin):

Hekim Apollon, Asklepius, Higiya, Panacea üzerine ve bütün Tanrı ve Tanrıçaların huzurunda yemin ederim ki, yeteneğim ve gücüm elverdiğince bu and ve sözleri tutacağım:

Kedilerin kutularda, özellikle de karton kutularda oturmayı sevdiğini bilmek için illâ kedi sahibi olmanıza gerek yok. Onlar, her türlü kapalı alanda oturmayı seviyor. Yerde boyalı bir daire varsa, kedinin tam ortasına oturması muhtemeldir. Yakın zamanda yapılan bir araştırma, kedilerin dünyayı nasıl algıladığını öğrenmek için bu yaygın kedi alışkanlığından faydalanıyor.

Algı, tuhaftır. Bir çitin arkasında bir kedi gördüğümüzde, algı sistemimiz, kedinin görünmeyen kısımlarını tamamlar. Bu kısımlardan gelen ışık retinamıza çarpmaz; ancak yine de algısal işlememizin en erken aşamalarında bile o görünmeyen kısımlar da temsil edilirler.

Daha önceki yazılarımızda da belirttiğimiz gibi, Charles Robert Darwin 1859 yılında Türlerin Kökeni'ni yayınladığında, ilk baskısının 1250 adet kopyası bir gün içerisinde tükenmiştir. Kitabı alanlar sadece bilim insanları değil, din alimleri, filozoflar, entelektüller ve genel olarak halkın arasından olan kimselerdi. Dolayısıyla bu kadar hızlı bir şekilde toplumun her köşesine yayılan bilimsel bilgi, pek çok geri bildirimi de beraberinde getirdi.

Bilim insanlarının büyük bir kısmı, keşfi olumlu karşıladı. Bir kısmı, ciddi bir şekilde tepki koyarak Darwin'i "yalancılıkla" itham etti (ve bunların hepsinin kilisiye olan sadakati bilinmektedir). Dindar kesim oldukça ilginç ve farklı tepkiler gösterdiler. Hristiyanlar, adeta ikiye bölündü ve bir kısmı -beklenmedik bir şekilde- Evrim Kuramı'nı heyecanla karşıladılar ve hemen kucakladılar. Kuram'ı, "Tanrı'nın yaratış biçiminin fevkaladeliğini harika bir şekilde ortaya koyan bir yapıt" olarak değerlendirdiler. Diğer kısım Hristiyanlarsa şiddetli bir şekilde Darwin'i "ateistlik ve din düşmanlığı, sapkınlık" ile suçlayarak kınadılar. Halktan da, benzer şekilde, karışık tepkiler geldi.