İnsanlarda kas kütlesi, kas protein sentezi ve yıkımı arasındaki denge ile düzenlenmektedir. Hem direnç egzersizleri hem de protein alımının bağımsız veya sinerjistik olarak kas protein sentezini uyarabildiği, zamanla kas hipertrofisine neden olduğu bilinmektedir.^{[1][2][3][4][5]}

Esansiyel olan, yani diyetle alınması gereken amino asitlerden olan lösin, kas protein sentezi için gereklidir. Yeni kas proteinleri yapmak için bir yapıtaşı sağlamanın yanı sıra, kas protein sentezini başlatmak için de bir sinyal görevi görmektedir. Hayvansal proteinlerin lösin içeriği (%8-13) bitkisel proteinlere kıyasla (%6-8) daha yüksektir. Bu, diğer esansiyel amino asitler için de geçerlidir. Peynir altı suyu, süt ve kazein gibi hayvansal protein kaynakları, yüksek esansiyel amino asit içeriğine sahiplerdir.

Türev ve integral, matematiğin en önemli konseptlerinden ikisidir. Günümüzde okullarda (liselerde) bu ikili çok yüzeysel bir şekilde ve çoğunlukla tamamen ezbere dayalı olarak anlatılmaktadır. Özellikle de bu kavramların ne anlama geldiği öğrenciye anlatılmadan, sadece nasıl çözüleceği üzerinden anlatım yapılmaktadır. Örneğin türev için "sayının üssünü katsayı olarak önüne al ve üssü 1 azalt" denmekte, integrali anlatmak içinse "üssü 1 arttırıp, aynı sayıyı payda olarak sayının altına yaz" gibi kalıp halinde ve algılamanın imkansız olduğu bir biçimde anlatılmaktadır.

İyi, bu işlemleri yapalım da... Neden? Ne işe yarıyor? Ya da öğrencilerin daha sık sorduğu şekliyle: Gerçek hayatta ne işimize yarayacak?

Şu an durup neler algıladığınıza dikkat edin. Hayır, sadece ekranınızdaki bu yazı değil. Daha çok dikkat edin. Farkındalığınızı artırın. Şu an bulunduğunuz yerin ısısı nasıl? Hava nemli mi yoksa kuru mu? Giysilerinizin bedeninize temasına odaklanın. Duyduğunuz sesler? Örneğin uzaktan gelen araba sesleri ya da kuş sesleri? Hiç koku alıyor musunuz? Aç mısınız?

Beynimiz her saniye milyonlarca bilgiyi alıp işler. Derimizin her santimetrekaresinde acıyı, ağrıyı, ısıyı, basıncı, konumu algılayan milyonlarca sinir hücresi vardır ve bu bilgileri tüm bedenimizden anbean alıp işler. Oysa tüm bu uyaranların çok az bir kısmı bilincimize ulaşır. Beynin bu “filtreleme” işleviyle ilgili olarak incelenen önemli bir bölge Retiküler Aktive Edici Sistem'dir (İng: "Reticular Activating System" veya kısaca "RAS").

Hayvanlar çevrelerinden aldıkları bilgileri bir yere hareket etmek, aktiviteleri için zamanlarını ayarlamak, miktarı değerlendirmek veya geçmişi hatırlamak için nasıl kullanırlar?

Bir kovanın derinliklerinde, bir bal arısı (Apis mellifera) çılgınca dans eder. O dans ettikçe diğer bal arıları arka ayakları ve antenleri ile onun vücuduna dokunarak çevresine toplanır. Daha sonra bu gözlemciler birer birer dansı bırakır, kovan girişine yönelir ve aynı yöne doğru uçarlar. Çünkü dans eden arı bol yiyecek kaynağına olan mesafeyi ve besin kaynağının yönünü onlara bildirmiştir (Görsel 1). Bir saat içerisinde işçi (yiyecek toplayıcı) arılar dönerler ve kendi dansları ile diğer işçi arılara yiyecek kaynağının yerini göstermeye hazırdırlar.

Michael Crichton 1990 yılında Jurassic Park romanını yayımladığında, kitapta parkın göletlerinden birinde geçen korkutucu bir kovalamacaya da yer verdi. Romanda Lex ve Tim adlı çocuklara bakan kurgusal paleontolog Alan Grant, uyuklayan bir Tyrannosaurus rex'in yanından gizlice geçip gölün karşısına geçmeye çalışır. T. rex, onları adeta dünyanın en büyük timsahıymış gibi takip eder. Sahne o kadar dikkat çekiciydi ki, serinin yeni filmi Jurassic World: Rebirth filmi için yeniden uyarlandı.^[1] Peki tiranozorlar filmlerde ve kitaplarda yüzebiliyorken, gerçek hayatta yüzebilirler miydi?

Etçil dinozorlar genellikle iyi yüzücüler olarak düşünülmez. Aslında, 20. yüzyılın büyük bir bölümünde paleontologlar, otobur dinozorların T. rex, Allosaurus ve diğer yırtıcılardan kaçmak için nehirlere ve göllere yöneldiklerini yanlış bir şekilde varsaymışlardır. Bu tür etoburların yüzebildiğine dair doğrudan bir kanıt bulunmamaktaydı. Ancak, dünyanın çeşitli yerlerindeki fosil alanlarında bulunan dinozor yüzme izleri, T. rex, kuşlar ve bunların akrabalarını içeren teropod dinozorların, tahmin edilenden daha suya yatkın olduklarını ve hatta kendilerine has bir ''köpek stili'' yüzme tekniğine sahip olabileceklerini göstermiştir.

Limbik sistem, duyguların ve davranışların düzenlemesine yardımcı olan birbirine bağlı beyin yapıları grubudur. Özellikle beslenme, üreme, yavrulara bakma gibi davranışlarda, savaşma ve kaçma gibi tepkimelerde, yani hayatta kalmak için gerekli olan davranışlarda rol oynar. Limbik sistemin parçaları hafıza, düşünce ve motivasyonları işleyerek diğer beyin bölgeleriyle uyumlu bir şekilde çalışır ve ardından vücuda nasıl bir tepki vereceğini söyler.

Limbik sistem, başlangıçta ''koku beyni'' anlamına gelen Yunanca terimlerin birleşimiyle rhinencephalon olarak adlandırılmıştı. Çünkü limbik sistemin koku alma duyusuyla ilişkili olduğu düşünülüyordu. 1878 yılında cerrah Paul Broca, "le grand lobe limbique", yani "büyük limbik lob" olarak adlandırdığı yapıyı tanımladı. Latince "limbus", yani "sınır, kenar" kelimesinden türetilen limbik terimini, beyin korteksinin kıvrımlı kenarına uyguladı.

PLoS Biology dergisinde yayınlanan yeni bir çalışmaya göre, bir kişinin matematiğe olan yeterliliği, nörotransmitter seviyeleri ölçülerek tahmin edilebilir!^[1] Daha spesifik olarak, nöronları engelleyen GABA ve nöronları tetikleyen glutamat isimli kimyasal sinyaller, her bireyin sayısal çalışma kapasitesini doğrudan etkiliyor gibi görünüyor.

Nöral inhibisyon/baskılanma ve uyarılma arasındaki dengenin, yeni beyin bağlantıları oluşturma yeteneğimiz üzerinde çok önemli olduğu düşünülmektedir. Bu denge de yeni bilgiler öğrenmemize ve beceriler geliştirmemize olanak sağlamaktadır. Çalışmanın yazarlarına göre, GABA nöronlarının olgunlaşmasının, erken çocukluk döneminde, özellikle beyin gelişiminin "duyarlı dönemleri" sırasında nöral plastisiteyi tetiklediği görülmüştür. Ancak bu nörotransmitterlerin on yıllar boyunca gerçekleşen karmaşık öğrenmeyi etkileme becerisi hâlâ tam olarak anlaşılamamıştır.

SLEEP 2024 yıllık toplantısında sunulacak yeni bir çalışma, uyku süresi, sosyal medya kullanımı ve yönetsel işlevler ile ödül işleme için önemli olan beyin bölgelerindeki beyin aktivasyonu arasında belirgin bir ilişki buldu.

Sonuçlar, gençlerde daha kısa uyku süresi ve daha fazla sosyal medya kullanımı arasında bir korelasyon olduğunu gösteriyor. Analiz, bu ilişkilerde alt ve orta frontal girus gibi frontolimbik beyin bölgelerinin dahil olduğunu işaret ediyor.