“Öf, canım sıkıldı”.

Günlük hayatımızda sıklıkla karşılaştığımız bir ifade bu. Bu cümleyi sarf etmişsek demek istediğimiz şey, o anda çevremizdeki şeylerin bizi yeterince eğlendirmediği, zihnimizin veya bedenimizin daha fazla meşguliyete ihtiyaç duyduğudur. Öyle ya, kimse bir kuyrukta yarım saat beklemek istemez. Ya da randevulaştığınız birinin geciktiğini düşünün. Bunlar sıkıcı durumlar. Ancak bazı insanlar, bizim sıkıcı olarak gördüğümüz şartların çok daha şiddetlisini yaşadılar. 

Titanoboa, açık ara farkla Dünya üzerinde kendisine yer bulmuş en büyük yılan türüdür. Günümüzdeki hiçbir yılan türü, Titanoboa ile boy ölçüşemez.

Titanoboa, 1135 kilogram ağırlığına kadar ulaşabilmiştir ve boyu 14.6 metreye kadar uzanmıştır. Vücudunun en geniş bölgesi 1 metrelik bir çapa sahiptir. Tür, günümüzden 60-58 milyon yıl önce evrimleşmiştir ve dinozorların yok oluşundan faydalanan türlerden biri olarak görülmektedir.

Mutlaka fark etmişsinizdir: İnsanlar arasındaki bireysel farkların çok barizdir; fiziksel açıdan olsun, yüz görünümü olsun, hepsi farklıdır... Ama örneğin bin tane Ankara kedisine de baksanız, hepsi birbirine benzerdir. Şempanzeler ve diğer maymunlar da öyle. Sincaplar mesela... Peki ya yunuslar, balinalar? Hepsi birbirinin aynısı! Acaba var da biz mi göremiyoruz? Tıpkı kaplanların ya da çitaların üzerilerindeki çizgilerin parmak izi niteliği taşıması gibi? İnsanların hepsinin farklı olmasının kökeni nedir? Bu farklar, hayvanlarda var mı? Sanıyoruz insanların, tüm omurgalı hayvanlar içindeki en düşük çeşitliliğe sahip hayvan türü olduğu gerçeği, bu algınızı sorgulamanıza neden olacaktır.

Tabii bu argümanın bir diğer versiyonu da insan toplumlarının içinde görülür: "Çinlilerin hepsi birbirine benzer!", son derece yaygın bir argümandır. Benzer şekilde diğer Uzak Doğu ve Asya toplumlarından olan insanların da çok benzer olduğu iddia edilir. Halbuki her bir türün içerisinde, akıl almaz sayıda, hatta sonsuz sayıda farklılıklar bulunmaktadır ve çevre koşulları altında bu farklılıklar canlılara çeşitli üstünlükler ve zayıflıklar sağlamaktadırlar.

Davranışlarımızın nasıl oluştuğu sorusuna cevap vermek, daha az gerçekleşmesini istediğimiz davranışlarımızı değiştirmemiz için bir adım olma şansına sahiptir. Bu davranışların değişmesi ise bireylere, topluluklara ve çevremize yardımcı olabilir. Ancak davranışlarımız genelde düşünmeden yaptığımız, kafamızın içine yerleşen ve alışkanlık haline getirdiğimiz şeylerdir. Bu da davranışlarımızı değiştirmenin önünde büyük bir engeldir. Davranışlarımızı değiştirmekte etkili bir hamlede bulunmak istiyorsak, davranış değişikliği modellerini anlamak etkili bir yaklaşım olacaktır. Bu makale bu konuda önde gelen teorileri, ilgi çekici çalışmaları ve basit teknikleri açıklayarak davranışlarınızı değiştirmekte yardımcı olmayı hedeflemektedir.

Davranışsal değişim uzun vadede alışkanlık ve davranışları değiştirmekle alakalı bir terimdir. Sağlıkla ilgili davranışlara odaklanan araştırmaların çoğunluğu, küçük değişikliklerin büyük değişikliklere öncülük ettiğini göstermektedir. Bu değişikliklerin başkalarının sağlığı üzerinde de zincirleme etkileri olabilir. Bahsedilen davranış değişikliklerinden bazıları şunlardır:

Dünyada en çok tür barındıran böcekler eklembacaklılar şubesi içinde altı bacaklılar olarak da bilinen bir alt şubede yer alır. Böcekler neredeyse her çeşit karasal ortamda, tatlı sularda karşımıza çıkabilir ve kanatları vasıtasıyla atmosferi de işgal ederler. Tuzlu sulara gelirsek ise böcekler daha nadir bulunurlar, bu ortamların esas eklembacaklı grubu tahmin de edebileceğiniz gibi kabuklulardır; yani yengeçler ve karideslerdir. 

416 milyon yıl öncesine kadar uzayan geçmişleriyle böceklerin çeşitliliğinde kanatların da ortaya çıkmasıyla bir patlama olmuştur. Çiçekli bitkilerin gelişimine paralel olarak böceklerde de artış olduğu fosiller üzerinden yapılan araştırmalar da belirlenmiştir. Birlikte evrimin en güzel örneklerinden olan böcek ve bitki çeşitliliği aynı anda kitlesel yok oluşları ve ani sıçrayışları da beraberinde getirmiştir. 

Türev ve integral, matematiğin en önemli konseptlerinden ikisidir. Günümüzde okullarda (liselerde) bu ikili çok yüzeysel bir şekilde ve çoğunlukla tamamen ezbere dayalı olarak anlatılmaktadır. Özellikle de bu kavramların ne anlama geldiği öğrenciye anlatılmadan, sadece nasıl çözüleceği üzerinden anlatım yapılmaktadır. Örneğin türev için "sayının üssünü katsayı olarak önüne al ve üssü 1 azalt" denmekte, integrali anlatmak içinse "üssü 1 arttırıp, aynı sayıyı payda olarak sayının altına yaz" gibi kalıp halinde ve algılamanın imkansız olduğu bir biçimde anlatılmaktadır.

İyi, bu işlemleri yapalım da... Neden? Ne işe yarıyor? Ya da öğrencilerin daha sık sorduğu şekliyle: Gerçek hayatta ne işimize yarayacak?