Balina ve yunusların ataları dört üyeli (tetrapod) ve karalarda yaşayan hayvanlardı. Bu hayvanlar, günümüzden 54 milyon yıl kadar önce su yaşantısına geri dönmeye başladılar ve buna bağlı olarak arka bacaklarını yitirmeye başladılar.^{[1][2][3][4][5][6][7]} Bu makalemizde, balina ve yunusların evrimini inceleyecek ve bugüne kadar en detaylı olarak çözmeyi başardığımız evrimsel patikalardan birini aydınlatacağız.

Balinalar ve yunuslar, denizlerde yaşayan memeli hayvanlardır. Yani onlar da bizler gibi yavrularını sütle beslerler, bizler gibi hava solurlar, bizler gibi iç kulak kemiklerine ve en azından yavruyken kıllara sahiptirler, ana rahminde yavruları plasenta sayesinde beslenir ve yavrular doğduktan sonra annelerinin memelerini emerler.^[8][9][10] Yani memeli bir hayvan olmak bakımından bizden tamamen farksızdırlar.

Bir grup insanı, hiç bilmedikleri bir kültürün orta yerine götürüp bıraksak nasıl davranırlardı? Bu soru karşısında heyecan duymayacak bir psikolog bulamazsınız. Ancak psikologlar tarafından cevabı merak edilen pek çok sorunun deneysel olarak araştırılması mümkün değildir. Bunun sebebi, son birkaç on yılda kurulmuş olan ve deneylerde yer alacak katılımcıları olası zararlara karşı koruma amacındaki etik kurulların, insan haklarını ihlal etme potansiyeli olan çalışmalara izin vermemesidir.

Ancak bilimde olanın aksine, sanattaki yöntemleri daha özgürdür. Bir grup insanın hiç alışık olmadıkları bir kültürün orta yerinde nasıl davranacaklarını hayal eden kitaplar yazabilir, filmler çekebilir hatta bu durumu tasvir eden tablolar, heykeller yapabilirsiniz. O halde bu sorunun cevabını tartışabilmek için en uygun zemin sanatın özgür suları olacak. Tunç Okan’ın senaristliğini ve yönetmenliğini yaptığı 1975 yapımı Otobüs filmi, yazının başında bahsettiğimiz soruya kendi perspektifinden oldukça çarpıcı bir yanıt veriyor. Bu yazının eksenini de psikolojinin kültür alanındaki çalışmaları ile Otobüs filminin anlatısı arasında ilişki kurma gayreti oluşturuyor.

İnsan genomu ile kedigillerin genomu %85-92 arasında benzerlik taşımaktadır. Bu, kedigilleri bize oldukça yakın; ancak yine de epey uzak bir akraba yapmaktadır. Çünkü her ne kadar %85 veya %92 gibi sayılar kulağa aşırı büyük geliyor olsa da, %8-15'lik bir genom farkı devasa büyük bir farklılıktır!

Bunu anlamak için, bir Afrikalı ile bir Finlandiyalı'nın genomları arasındaki farklılığın %0.08'den küçük olduğu gerçeğini düşünebilirsiniz. Ancak apayrı bir insan türü olan Neandertaller ile %0.12'lik genom farkımız (yani %99.88'kik genom benzerliğimiz) bulunmaktadır. En yakın kuzenlerimiz olan şempanzelerle %1.23'lük genom farkımız (yani %98.77'lik genom benzerliğimiz) bulunmaktadır.

İnsan, üstünlük kompleksi olan bir türdür. Bu, beynimizin zaaflarından birisidir. Üst düzey algılar, üst düzey sanrılarla birlikte gelmektedir. Örneğin her şeyin bizim için var olduğu bir sistem içerisinde yaşadığımızı ve her şeyden üstün olduğumuzu zannederiz. Halbuki 4 milyar yıllık canlılık tarihinde, son 300.000 yıldır varız. Dünya üzerinde yaşam, bizden 13.000 kat daha uzun süredir var!

Benzer şekilde, gezegenimizin, galaksimizin, yani "bizi içinde barındıran şeylerin" özel ve kusursuz olduğunu sanarız. Halbuki şu anda bebek bir Evren içerisinde yaşıyoruz. Evren'imiz, "sadece" 13.82 milyar yıldır var ve çok iyi bir ihtimalle, önümüzdeki akıl almaz bir süre boyunca var olacaktır. Bu makalemizin de konusu zaten bu olacak!

Bir kaç yıl önce kendimi eksik,başarısız,şanssız hissettiğim bir zaman oldu.Bu duygularımın nedenini sorgulamaya başladım.Farkına vardım ki ben kendimi diğerleriyle kıyaslamaktan bu haldeyim.Bunu farkettiğim an çok üzüldüm.Tıpkı yaralı bir kediyi can çekişirken gördüğümdeki üzüntüye benziyordu ama bu sefer farklı olarak midem ağrıdı,kalbim çarptı,burnum sızladı.Kendimin bana ihtiyacı olduğunu anladım o zaman.Her yerde duyduğumuz,okuduğumuz ‘kendinizi sevin’ benzeri cümleleri açıkçası pek önemsemezdim.Hatta komik bulurdum.Ta ki anlamlarının ne denli kıymetli olduklarını anlayana kadar.Kolları sıvadım ve beynimi kurcalamaya başladım.Neden sürekli kendimi başkalarıyla kıyaslıyorum diye düşününce birçok neden buldum.İlki,özgüven eksikliğimdi.Bunun üstüne gitmeliydim.Kitaplar okudum,hobiler edindim,sosyalleştim.Tabii ki bunlar uzun bir sürece yayıldı ancak sonucunda olumlu etkilerini gördüğümden eminim.Bulduğum bir diğer neden ise sosyal medya oldu.Ailemde,arkadaşlarımda,çevremde gözlemlediğim kadarıyla çoğu kişi kendini farketmeden de olsa diğer insanlarla kıyaslıyor.Ama bu hepimizde istemsiz bir davranış haline gelmiş.Öyle ki duygularımızı kontrol edebiliyor.İşte bu durumun bu kadar yaygın olmasının nedenini ben sosyal medyaya bağlıyorum.Her türlü kültürden insanın yaşamlarına her gün saatlerce tanık ediyoruz.

Unutmayalım ki gördüklerimiz,o insanların herkesle paylaşmak için ‘seçtiği’ anılarının fotoğrafları,videoları.Aslında bir bakıma bizlere göstermek istediği yaşamları.Eğer varsa kendi paylaşımlarımızdan yola çıkarak da bunu çok kolay fark edebiliriz.Sosyal medyayı iş için,içerik üretmek için kullananlar da aynı şekilde;sayfalarını en etkili biçimde kullanabilmeleri için paylaştıkları içeriklerin hep en estetiğini,en kalitelisini sunma durumundalar.