Yaşadığımız dünya üzerinde gün içerisinde pek çok yolculuk yapılıyor. Ulaşım aracı fark etmeksizin binlerce insan birlikte kapalı ortamlarda bulunmak mecburiyetinde kalıyorlar. Bu ulaşım araçlarının en önemlisi hiç şüphesiz uçaktır. Çünkü çok farklı coğrafyalardan insanların çok kısa süreler içinde buluşmalarına imkan veriyor ve çok yoğun bir işleyişe sahiptir.

Tabii ki insanlar sadece birbirleri ile ulaşım aracında karşılaşmıyorlar. Gittikleri her yerde, yedikleri her yemekte birbirleri ile temasta bulunuyorlar. Bunlar dünyamızın değişmez gerçekleri...

Çok sayıda evrenden birinin içinde yaşıyor olabilir miyiz? Bilim insanları, içinde bulunduğumuz Evren'imizi daha iyi tanımlamaya başladığından beri filozoflar, hayalperestler ve bilimkurgu yazarları paralel evrenler üzerinde kafa yormaktalar. "Evren" dediğimiz yapı, bildiğimiz her şeyi; gezegenleri, yıldızları ve galaksileri, uzayı ve zamanın kendisini içerir - hiçbir şeyi dışlamaz. Astronomların ölçümlerine göre bizim Evren'imiz yaklaşık 93 milyar ışık yılı genişliğindedir.

Peki ya evrenimiz tek değilse? Ya Evren'imizin etrafı, bizim fark etmediğimiz alternatif evrenlerle kaynıyorsa? Çünkü "evren" dediğimiz şey, aynı zamanda, içerisinde bulunduğumuz spesifik yasalara sahip, kendi içinde tutarlı ve kapalı bir sistemi tarif etmekte de kullanılabilir. Yani farklı yasaları, farklı özellikleri ve farklı görünümü olan evrenlerden de söz edebiliriz. Tanımsal bir ayrım yaratmak için, Sicim Teorisi'ndeki "brane" veya "membran" gibi sözcükleri ödünç alıp, "Çoklu Evrenler üstü yapıyı" tanımlamakta kullanabiliriz. Bu durumda çok sayıda, belki de sonsuz miktarda evren, kendilerini içerisinde barındıran bir tabakanın içerisinde yan yana, üst üste, iç içe bulunuyor olabilir. Tıpkı sabun köpükleri gibi...

Bilim, en küçük atomaltı parçacıklardan en büyük galaksi kümelerine kadar, fiziksel ve doğal dünyanın yapısını ve davranışlarını gözlem ve deney yoluyla, sistematik bir şekilde inceleyen, entelektüel ve pratik bir faaliyet olarak tanımlanabilir.^[1] Bilim, Evren'e, parçalarına ve varsa ötesine dair genel gerçekleri ve temel yasaları öğrenme yolunda çıkılan bir yolculuk; bir veri toplama, değerlendirme ve öngörü aracı olarak da düşünülebilir. Bir diğer deyişle bilim, doğal dünyada olan biteni ve bunların nasıl işlediğini öğrenmenin bir yoludur; bu bakımdan bilim, pul koleksiyonu yapmak gibi gerçekleri toplamaktan ibaret değildir; onları açıklayıp, anlamayı da hedefler.^[2]

Çalışma biçimine yönelik yapılacak bir diğer tanımla bilim, olguları açıklamaya çalışan, bir yanıyla eylemsel (gözlem, deney, sayım, ölçme vb.), öbür yanıyla zihinsel (kavram, hipotez, indüktif ve dedüktif çıkarım) bir etkinliktir. Bilim, olgudan kurama gider. Bilim olgular hakkında doğrulanabilir kuramlar geliştirir. 

Sihirli mantarlar (İng: "magic mushrooms") olarak anılan mantarlar, metaboliti yani metabolizması tarafından üretilen kimyasal bileşiği psilosibin (4-fosforiloksi-N,N-dimetiltriptamin) olan mantarlardır. Bu mantarlar, şapkalı mantar türlerini içinde bulunduran bazidiyomisetler (İng: "basidiomycetes") mantar grubunda yer alır. Genel kanının aksine, bir veya birkaç tane sihirli mantar türü yoktur: Sihirli mantarlar, 200'den fazla farklı mantar türünü içerir! Bu mantarların içerdiği psilosibin miktarları türe, mantarların yetiştiği ortama ve tükettiği besinlere göre değişiklik gösterir.

Psilosibin içeren mantarların insanlar tarafından 5,3 milyon yıldır kullanıldığı tahmin edilmektedir. Sihirli mantarlar, tarih boyunca çeşitli amaçlarla kullanıldığı gibi, çeşitli isimlerle de anılmıştır. Örneğin, dini ve iyileştirici ritüellerinde sihirli mantarları kullanan Güney Amerikalı Aztek yerlileri, bu mantarlara "Tanrı'nın eti" anlamına gelen "teonanacatl" adını vermiş ve mantarları "kutsal" kabul etmiştir. Bu isim, bu mantarların doğada bulunan sıradan mantarlardan farklı şekilde konumlandırıldığını, aynı zamanda manevi boyutlarının da bulunduğunu göstermektedir. Bu anlamda enteojen (İng: "entheogen") olduğu söylenebilen sihirli mantarlar, ruhani amaçlarla ritüellerde veya dini bağlamlarda kullanılmaktadır.

Daha önceden duyurduğumuz üzere, Türkiye Cumhuriyeti Milli Eğitim Bakanlığı tarafından yayınlanması planlanan yeni müfredatta biyolojiyle hiçbir alakası olmadığı evrensel olarak bilinen "yaratılışçılık" inancının biyolojik bir hipotez veya teoriymiş gibi sunulmasına yönelik bazı çabalar bulunmaktaydı.

Bu çabalar, Türkiye'nin özellikle de son 30 yıllık "yakın" tarihi açısından yeni bir girişim olmasa da, bu girişimlerin başarıya ulaşması hâlinde Türkiye'de hâlihazırda çok az bulunan modern eğitim anlayışının tamamen yok olması kaçınılmaz olacaktır. Daha önemlisi, biyolojinin evrensel olarak kabul edilen evrim gibi prensiplerinden tamamen uzaklaşılması, ilerleyen dönemde bu hatalardan geri dönme kabiliyetini de kısıtlayacak, gerçek bir bilim eğitimini yerleştirme ve uygulama süresini dikkate değer miktarda arttıracaktır. Bu nedenlerle lise biyoloji müfredatına bilimsel olmayan şahsi inançların sokulması çabasına kesin ve sarsılmaz bir şekilde karşı koymak, Türkiye'nin her geçen yıl daha da azalan bilimsel ümitlerini canlı tutmak adına elzemdir.

Türdiriltimi (İng: "De-extinction") veya "diriltme biyolojisi" nesli tükenmiş bir türü veya alt türü, klonlama, gen düzenleme veya geri ıslah (İng: "Back breeding") gibi yöntemlerle yeniden üretmeye çalışma sürecidir. Bu süreç, bilim ve teknolojinin ilerlemesiyle birlikte bazı hayvan türlerini yeniden hayata döndürmek için umut verici bir yol olarak görülmektedir. Örneğin, yünlü mamut kuşkusuz en popüler türdiriltimi adaylarından biridir.

Peki türdiriltimi, nesli tükenen yakın kuzenlerimiz olan Neandertaller için de mümkün olabilir mi? Bu sorunun cevabı hem bilimsel hem de etik açıdan karmaşıktır. Bu yazımızda, bu soruların cevabını almak için Neandertallerin evrimini, türdiriltimi için gerekli olan genetik ve teknolojik koşulları ve türdiriltiminin olası sonuçlarını inceleyeceğiz.

Bir astronotun uzay giysisi

Buna ek olarak sağlıklı beslenmek de eklenir. Aksi bir durum Kas gücü, kas dayanıklılığı kaybına yol açar uzayda süzülmek için çaba gerektirmediği için kardiyovasküler bozulma yaşanabilir. Vücuttaki sıvılar başınıza doğru kayar ve bu da gözlerde baskı yaparak görme sorunlarına neden olabilir. Dehidrasyon ve kemiklerden kalsiyum atılımının artması nedeniyle böbrek taşı geliştirmeye yatkınlık seviyesi artar.Üstelik ilaçlar dahi iyileştirme sürecinde etkili olmayabilir çünkü, ilaçlar uzayda vücutta farklı tepki verir. Yeterince yemek de dahil olmak üzere beslenme önemli hale gelir, vücuttaki her hücre ve sistemin işlevi için besinler gerekli olduğundan aksi bir durum yakın vadede kendini belli etmese de gelecekte ciddi sorunlar doğurabilmektedir.