Gergedanları Koruma Yolunda Yeni Bir Adım: Radyoaktif Boynuzlar!

Kaçak avcılık ve vahşi yaşam kaçakçılığı, biyolojik çeşitlilik için büyük bir tehdittir. Bu suçlar, maalesef büyük bir endüstri haline gelmiştir ve genellikle uyuşturucu ve silah kaçakçılığı gibi yasadışı yöntemlerle gerçekleştirilir. Bu ticaretler genellikle tehlikeli uluslararası ağlar tarafından organize edilir.

Fildişi için fillerin avlanması veya kaplanların deri ve kemikleri için öldürülmesi gibi bazı örnekler, yasadışı vahşi yaşam ticaretinin en bilinen örnekleridir. Ancak, deniz kaplumbağalarından kereste ağaçlarına kadar birçok tür benzer şekilde aşırı zarar görmekte ve sömürülmektedir. Bu türlerden biri de beyaz gergedanlar (Ceratotherium simum) olarak öne çıkmaktadır.

Yasadışı vahşi yaşam ticareti sürdürülemez boyutlara ulaştığında, birçok türün doğal yaşamını doğrudan tehdit ederek krizlere yol açabilir. Bu nedenle bilim insanları ve koruma çalışanları, bu sorunu durdurmak için çeşitli yöntemler geliştirmektedir. Bunların bir örneği, gergedanların boynuzlarına radyoaktif işaretçiler yerleştirerek kaçak avcılığı önlemeye yönelik yeni bir yaklaşımdır. Bu yöntem ilk başta sıra dışı gelebilir, ancak gelecek vaat eden bir çözüm olarak görülmektedir. Şimdi gelin bu uygulamanın nasıl yapıldığını hep birlikte keşfedelim.

Kaçak Avcılığa Karşı Radikal Çözüm: Gergedan Boynuzlarına Radyoaktif Enjeksiyon

Güney Afrika, dünya gergedan popülasyonunun büyük bir kısmına ev sahipliği yapmaktadır. Ancak, Asya'da geleneksel tıbbın önemli bir parçası olan gergedan boynuzlarına yönelik kaçak avcılık baskısı devam etmektedir. Bu tehdit, gergedanların neslini tehlikeye atmakta ve ekosistemin dengesini bozmaktadır. Witwatersrand Üniversitesi'nden bilim insanları, bu soruna karşı devrim niteliğinde bir çözüm geliştirmiştir: gergedan boynuzlarına radyoaktif madde enjekte etmek.

James Larkin ve ekibinin yürüttüğü bu yenilikçi proje, boynuzlara yerleştirilen küçük radyoaktif çipler sayesinde kaçak avcıların ilgisini azaltmayı ve gergedanları korumayı hedeflemektedir. Radyoaktif çipler, gümrük noktalarındaki dedektörler tarafından kolayca tespit edilebilmekte ve boynuzların insan tüketimi için kullanılamaz hale gelmesini sağlamaktadır. Bu yöntem hem gergedanların sağlığını hem de çevreyi koruyarak ekosistemin dengesini yeniden kurmaya yardımcı olmayı amaçlamaktadır.^[1]

Phys.org

İnsanlar "radyoaktif" kelimesini duyduklarında genellikle çok tehlikeli bir şey zannederler. Aşırı miktarlar için bu elbette ki doğrudur. Ancak gergedanlar üzerinde yapılan işlem sırasında, hayvanların sağlığına veya çevreye zarar vermeyecek düşük dozda radyoaktif materyal kullanıldığı belirtilmektedir. Bu sayede, gergedanların doğal yaşamlarına zarar verilmeden kaçak avcıların boynuzlara olan ilgisini azaltmayı amaçlamaktadırlar.

Proje, sadece gergedanları korumakla kalmayıp, aynı zamanda kaçak avcılığa karşı etkili bir önlem olarak da öne çıkmaktadır. Gergedan boynuzlarının kara borsadaki talebi altın ve kokain fiyatlarıyla yarışırken bu yenilikçi yaklaşımın kaçak avcıların cesaretini kırmada önemli bir rol oynayabileceği düşünülmektedir.

Güney Afrika'daki çevre bakanlığı verilerine göre, 2023 yılında yalnızca devlet işletmeli parklarda 499 gergedanın kaçak avcılar tarafından öldürüldüğü bildirilmiştir. Bu rakam, 2022'ye göre %11'lik bir artışı temsil etmektedir. Bu tür projelerin, gergedan popülasyonlarının korunmasında önemli bir rol oynayabileceği ve kaçak avcılığı ciddi şekilde azaltabileceği umulmaktadır.^[2]

Gergedan Boynuzları Neden Kullanılıyor?

Gergedan boynuzlarına yönelik talep oldukça karmaşıktır ve tarihi ve kültürel birçok sebebe dayanmaktadır. Tarihsel olarak gergedan popülasyonları Avrupa sömürgeleri döneminde kontrolsüz avcılık nedeniyle büyük ölçüde azalmıştır. Günümüzde ise hayatta kalan gergedanlar için en büyük tehdit, az önce de bahsettiğimiz üzere Afrika ve Asya arasındaki yasadışı gergedan boynuzu ticaretinden kaynaklanmaktadır.

Vietnam ve Çin'deki alıcılar, farklı nedenlerle gergedan boynuzu ürünlerine büyük ilgi göstermektedir. Bu iki ülke, sırasıyla Dünya çapında gergedan boynuzlarının en büyük ve ikinci büyük kara borsalarıdır.

Alıcılardan bazıları boynuz parçalarını veya tozunu geleneksel tıbbi amaçlar için, tüketmek ya da başkalarına etkileyici bir hediye olarak vermek üzere satın almaktadır. Batı ülkelerinde, gergedan boynuzunun afrodizyak ve cinsel uyarıcı olarak kullanılabileceğine dair bir inanç vardır. Ancak bu doğru değildir ve Batı medyası tarafından yanlış anlaşılmış veya yanlış yorumlanmıştır. Yine de araştırmalar, Vietnam'daki insanların bu söylentiye inanmaya başladığını veya başka nedenlerle boynuzu tükettiğini göstermiştir. Yani yanlış bilgi, halk arasında yeni bir "doğru" oluşturmuştur.^[3]

Varlıklı alıcılar, sergilemek ya da yatırım olarak kullanmak üzere antika gergedan boynuzu oymaları, fincanlar veya heykelcikler için teklif vermektedir. Modern piyasada ise gergedan boynuzundan yapılan kolyeler, bilezikler ve tespihler ortaya çıkmıştır.

Afrodizyak özelliklere sahip olmasa bile gergedan boynuzu, Geleneksel Çin Tıbbı'nın temel taşlarından biridir ve bu nedenle toplanması, Dünya genelinde on binlerce gergedanın ölümüne yol açmıştır. Tıbbi rahatsızlıkları iyileştirmek için gergedan boynuzu kullanan insanlar, bunun işe yaradığını düşünmektedir. (Oysa Geleneksel Çin Tıbbı'nın çalıştığı kanıtlanamamıştır.) Ancak talep, kaçak avcıların lehine artırmaktadır. Bu karmaşık talep yapısı, gergedan boynuzlarının yasadışı ticaretinin neden bu kadar yaygın olduğunu ve neden bu kadar çok gergedanın tehlike altında olduğunu açıklamaktadır. Sonuç olarak gergedan boynuzlarına olan talebin azaltılması, bu hayvanların korunması için hayati önem taşımaktadır.

Gergedan Türlerinin Korunması ve Türdiriltimi Teknolojisi

2024 itibarıyla dünyada beş tür gergedan bulunmaktadır. Bunlar Beyaz Gergedan, Siyah Gergedan, Hint Gergedanı, Java Gergedanı ve Sumatra Gergedanı'dır.^[4] Bu türlerin alt türleri de mevcuttur, ancak özellikle beyaz gergedanın bir alt türü olan kuzey beyaz gergedan büyük bir tehlike altındadır. Şu anda Dünya'da sadece iki kuzey beyaz gergedan kalmış durumdadır ve her ikisi de dişidir. Bu durum, türün devamı için ciddi bir tehdit oluşturmaktadır.

Bilim insanları, bu durumu düzeltmek ve diğer tehdit altındaki gergedan türlerini korumak amacıyla yenilikçi teknolojilere yönelmektedirler. Türdiriltimi teknolojileri, bu alanda büyük umut vaat etmektedir.^[5] Türdiriltimi, kısaca nesli tükenmiş türlerin yeniden oluşturulması sürecidir. Ancak bu alanda kullanılan teknolojiler, hâlâ var olan türlerin korunmasında da büyük öneme ve potansiyele sahiptir.

Neden Beyaz Gergedanları Korumalıyız?

Beyaz gergedanlar, sadece Afrika'nın biyolojik çeşitliliği için değil, aynı zamanda ekosistem sağlığı, turizm ekonomisi ve yerel toplulukların geçim kaynakları için de büyük önem taşımaktadır.

The New York Times

Beyaz gergedanlar, ekosistemler için "kilit taşı" tür olarak kabul edilirler. Kilit taşı tür (İng: "keystone species") bir ekosistemin sağlıklı bir şekilde işleyebilmesi ve türler arasındaki dengenin sürdürülebilir olabilmesi için kritik öneme sahip olan türleri ifade etmektedir. Dolayısıyla gergedan popülasyonlarının sağlığı, yaşadıkları ekosistemin canlılığının ve bütünlüğünün yüksek derecede göstergesidir.

Bu canlılar, büyük miktarda bitki tüketerek Afrika savanlarının bitki örtüsünü şekillendirirler. Otlayarak bitki çeşitliliğini artırırlar ve böylece diğer otoburlar için daha fazla besin kaynağı oluştururlar. Gergedanların tükettiği bitkiler ve bıraktıkları dışkılar, toprağı gübreler ve tohum yayılmasını sağlar, bu da biyolojik çeşitliliği destekler. Ayrıca bu otlak alanları, diğer hayvanlar için yaşam alanı sağlar ve karbon depolama işlevi görerek çağımızın en büyük sorunlarından bir olan iklim değişikliğiyle mücadeleye de katkıda bulunur​.^{[6], [7]}

Sonuç

Sonuç olarak beyaz gergedanları korumak; ekosistem dengesi, ekonomik faydalar ve biyolojik çeşitlilik açısından hayati önem taşımaktadır. Elbette belirtilmelidir ki Dünya üzerindeki her bir tür, kendi içinde değerli ve vazgeçilmezdir. İnsanlar sıklıkla "Bu hayvanı korumanın bize ne katkısı var ki?" sorusunu sorarlar. Ancak biyoçeşitlilik krizi, yalnızca vahşi yaşamı ilgilendiren bir sorun değil, bizleri de hem sosyal hem politik hem biyolojik hem demografik hem de psikolojik olarak derinden etkileyen ve etkileyecek olan bir meseledir.