Paylaşım Yap
Tüm Reklamları Kapat
Tüm Reklamları Kapat

Zeytinyağı Nasıl Elde Edilir, Nasıl Sınıflandırılır ve Neden Sağlıklıdır?

Zeytinyağı Nasıl Elde Edilir, Nasıl Sınıflandırılır ve Neden Sağlıklıdır? Pixabay
İçinde zeytin taneleri olan bir fincan zeytinyağı.
5 dakika
37,272
Tüm Reklamları Kapat

Zeytinyağı Nedir ve Nasıl Elde Edilir?

Zeytinyağı, Oleaceae (zeytingiller) familyasına ait Olea cinsi bitkinin bir türü olan Olea europae'dan yani zeytin ağacından elde edilen meyvelerin çeşitli işlemlerden geçirilmesiyle elde edilen yağdır. Zeytin ağacı genel olarak Akdeniz ikliminin hakimiyet gösterdiği bölgelerde yetişir. Zeytinyağı elde etmeden önce zeytin taneleri toplanır. Toplanan zeytinler bir kazanda ya da tankerde yıkanarak yapraklarından ve dallarından ayrılır. Zeytinler yıkama işleminden sonra preslenerek öğütülür. Tarımsal teknolojinin bu kadar gelişmediği zamanlarda, presleme işlemi taşlar ve granitten yapılmış tekerlekler ile yapılıyordu. Öğütme işleminden sonra zeytinlerden ayrılan yağ taneciklerinin toplanmasını ve ayrılmasını kolaylaştırmak için malaksasyon adı verilen "yoğurma" işleminden geçirilir. Malaksasyon işlemi 20 ile 40 dakika arasında sürmektedir. Bu işlem ne kadar uzun sürerse yağın aroması o kadar yoğun olur.

Malaksasyon işlemi eski yöntemlerle yani üzeri açık kazanlarda yapılırsa, işlem uzadıkça hava ile yağın temas süresi artar ve yağda insan sağlığını olumsuz etkileyen serbest radikallerin oluşumu artar. Malaksasyon işlemi, günümüzde gelişen teknolojiler ile zararsız gazlarla doldurulmuş kapalı kazanlarda gerçekleştirilir ve hava ile teması yani oksidasyon önlenmiş olur. Yalnız, bu sırada ısıl işlem uygulanır; ısıl işlem uygulanarak yapılan malaksasyon sırasında soğuk sıkım özelliği gerçekleşemez. Soğuk sıkım, ısıl işlem uygulanmamış yani belirli bir sıcaklığı geçmeyerek elde edilen zeytinyağlarını tanımlamada kullanılır. Malaksasyon işleminden sonra öğütülmüş zeytinler santrifüj makinesine alınır. Santrifüj makinesinin hızla dönen silindirleri, suyu ve zeytinyağını zeytinin posasından ayırarak bir karışım elde eder. Bu zeytinyağı-su karışımına zeytin posası yağı denir. Bu karışımdan suyun buharlaştırılarak ayrılması ile zeytinyağı elde edilir.

Tüm Reklamları Kapat

Zeytin ağaçları 1000 yıla kadar yaşayabilmektedir.
Zeytin ağaçları 1000 yıla kadar yaşayabilmektedir.
Pixabay

Zeytinyağlarının Sınıflandırılması

Natürel Sızma Zeytinyağı (Extra Virgin Olive Oil)

Natürel sızma zeytinyağı, en doğal haliyle ve hiçbir kimyasal işlem uygulanmadan elde edilen zeytinyağıdır. Zeytinyağının bu özelliğe sahip olması için gereken bazı şartlar vardır;

  1. Genellikle 24 saat içinde toplanmış olan taze zeytinler kullanılmalıdır,
  2. Hiçbir kimyasal işlem geçirilmeden elde edilmelidir,
  3. İşlem sırasında sıcaklık 28 °C'nin altında tutulmalıdır,
  4. Asidite seviyesi %0.8'in altında olmalıdır.

Natürel Birinci Zeytinyağı (Virgin Olive Oil)

Biraz daha olgunlaşmış zeytinlerin fiziksel işlemlerden geçirilmesi ile elde edilen ve asidite düzeyi %2'nin altında olan zeytinyağıdır.

Tüm Reklamları Kapat

Rafine Zeytinyağı

Zeytin tanelerinin fiziksel ve kimyasal işlemlerden geçirilmesi ile elde edilen zetinyağıdır. Kimyasal madde olarak çeşitli asitler ve alkaliler kullanılır. Renk değişimleri için hidrojenizasyon ve oksitleme işlemleri, aroması ve kokusunu yumuşatmak için deodorizasyon işlemleri uygulanabilmektedir. Asidite seviyesi üretici firmaya göre değişir.

Zeytinyağının Kimyasal Bileşimi

Zeytinyağının kimyasal bileşimi zeytinyağının elde edilme yöntemlerine bağlıdır. Zeytin tanelerinin kırılmasından tutun da, malaksasyon aşamasında kullanılan kazanının ısıtılma oranına kadar bütün işlemler zeytinyağının kimyasal bileşimini etkilemektedir.

Daha önce yayınladığımız çay ile ilgili yazımızda da detaylıca bahsettiğimiz polifenoller, zeytinyağında da bulanan ve vücudumuzda antioksidan etki gösteren kimyasal bileşiklerdir. Zeytinyağındaki polifenol bileşiklerin miktarı 50-1000 mg/1 kg arasında değişmektedir. En yüksek polifenol miktarı sadece fiziksel işlem gördüğü için natürel sızma zeytinyağında bulunur, en düşük miktar ise rafine zeytinyağında bulunur. Yağdaki polifenol miktarını arttırmak için bazı firmaların rafine zeytinyağı ile natürel birinci zeytinyağını karıştırıp piyasaya sürdüğü bilinmektedir. O yüzden zeytinyağı alırken besin ögeleri tablosu iyi okunmalıdır.

Evrim Ağacı'ndan Mesaj

Yararlı kimyasal bileşiklerin en fazla olduğu natürel sızma zeytinyağı en sağlıklı zeytinyağıdır.
Yararlı kimyasal bileşiklerin en fazla olduğu natürel sızma zeytinyağı en sağlıklı zeytinyağıdır.
Pixabay

Zeytinyağında ayrıca fenolik bileşikler de bulunur. Fenolik bileşikler, yapısında hidroksillenmiş aromatik halka bulunduran bileşiklerdir; hidroksi (-OH) grubunun doğrudan bir fenil grubuna bağlanması ile oluşurlar. Ayrıca fitokimyasal olup, bitki bazlı bileşiklerdir. Zeytinyağında bulunan temel fenolik bileşik türleri glisidoller, alkoller, fenoller ve flavonoidlerdir. En fazla bulunan üç fenolik bileşik ise oleropin, hidroksitirozol ve tirozildir. Zeytin meyvesinde bulunan ana fenolik bileşik oleropindir ve yaklaşık olarak %14 oranında bulunur. Oleropin, ester grubuna dahil bir karboksilik asittir ve yapısında hidroksitirozol ile elenolik asit barındırır. Zeytinyağında bulunan ana fenolik bileşik ise hidroksitirozoldur. Zeytin meyvesi olgunlaştıkça oleropin oranı azalmakta ve onun yerine oleropinin hidroliz ürünü olan hidroksitirozol artmaktadır.

Zeytinyağı, %98-99 oranında trigliserit yağ asitlerinden oluşmaktadır. Zeytinyağında en çok bulunan trigliserit yağ asidi, %83'ün üzerinde orana sahip tekli doymamış yağ asiti olan oleik asittir. Ayrıca zeytinyağında palmitik asit, linoleik asit, stearik asit ve palmitoleik asit gibi doymamış yağ asitleri de bulunmaktadır.

Zeytinyağı Tüketiminin İnsan Sağlığı ile İlişkisi

Zeytinyağı tüketimi ile hayvanlarda ve insanlarda kanser insidansının yani kanser görülme sıklığının düştüğünü gösteren birçok rapor bulunmaktadır. Kanser oluşumunun en büyük tetikleyicisi oksidatif etkilerin hücresel düzeyde gerçekleştirdiği mutasyonlar ve DNA hasarlarıdır. Bu hasarlar sonucu malign, yani kötü huylu tümörler oluşur ve buna kanserleşme denir. Zeytinyağındaki antioksidanlar hücrelerin oksidatif etkilerden korunmasını sağlar. Doymamış yağ asitleri de yeni serbest radikal oluşumunu engeller.

Birçok laboratuvar çalışması fenolik bileşiklerin, ''kötü'' kolesterol olarak bilinen LDL'nin oksitlenmesini engellediğini göstermiştir. LDL'nin oksitlenmesi damarlarda aterosklerotik plakların oluşmasına neden olur. Bu bilgiden yola çıkarak zeytinyağındaki fenolik bileşiklerin, kalp-damar sağlığı açısından yararlı olduğu ortaya çıkar.

Zeytinyağı geleneksel Akdeniz diyetinin ayrılmaz bir parçasıdır.
Zeytinyağı geleneksel Akdeniz diyetinin ayrılmaz bir parçasıdır.
Pixabay

Ayrıca zeytinyağındaki ana fenolik bileşik olan hidroksitirozolün, koroner arter hastalıkları riskini ve ateroskleroz yani damar sertliği oluşma riskini azalttığı araştırmalarla ortaya çıkmıştır. Bu yüzden Avrupa Gıda Güvenliği Otoritesi (European Food Safety Authority ya da EFSA) günde 5 mg hidroksitirozol tüketilmesini önermektedir. Bu miktarda hidroksitirozol alabilmek için günde en az 20 gram natürel sızma zeytinyağı tüketilmesi gerekmektedir.

Zeytinyağını Kızartma Amaçlı Kullanmak Sağlıklı mıdır?

Her yağ, içerdiği yağ asitlerinin kırılmaya başladığı ve özelliklerini kaybettiği bir sıcaklık noktasına sahiptir. Dumanlanma noktası olarak bilinen bu sıcaklık, ayçiçek yağı gibi kızartma için kullanılan diğer yağlara göre zeytinyağında daha düşüktür. Natürel sızma zeytinyağı için dumanlanma noktası 160°C'dir. Bu sıcaklık çeşitli kimyasal işlemler uygulanarak, rafine zeytinyağları için 237°C'ye kadar çıkartılabilir. Bu sıcaklıklardan daha yüksek sıcaklıklarda zeytinyağındaki bileşiklerin yapısı da bozulmaktadır. Yani zeytinyağı kızartma amacı ile kullanılabilir ama çok yüksek sıcaklıklarda yararlı bileşiklerin yapısının bozulması ile zeytinyağının faydaları da azalacaktır.

Bu Makaleyi Alıntıla
Okundu Olarak İşaretle
56
0
  • Paylaş
  • Alıntıla
  • Alıntıları Göster
Paylaş
Sonra Oku
Notlarım
Yazdır / PDF Olarak Kaydet
Bize Ulaş
Yukarı Zıpla

İçeriklerimizin bilimsel gerçekleri doğru bir şekilde yansıtması için en üst düzey çabayı gösteriyoruz. Gözünüze doğru gelmeyen bir şey varsa, mümkünse güvenilir kaynaklarınızla birlikte bize ulaşın!

Bu içeriğimizle ilgili bir sorunuz mu var? Buraya tıklayarak sorabilirsiniz.

Soru & Cevap Platformuna Git
Bu İçerik Size Ne Hissettirdi?
  • Tebrikler! 44
  • Muhteşem! 15
  • Bilim Budur! 7
  • Umut Verici! 4
  • Merak Uyandırıcı! 3
  • Mmm... Çok sapyoseksüel! 2
  • Grrr... *@$# 1
  • Güldürdü 0
  • İnanılmaz 0
  • Üzücü! 0
  • İğrenç! 0
  • Korkutucu! 0
Kaynaklar ve İleri Okuma
Tüm Reklamları Kapat

Evrim Ağacı'na her ay sadece 1 kahve ısmarlayarak destek olmak ister misiniz?

Şu iki siteden birini kullanarak şimdi destek olabilirsiniz:

kreosus.com/evrimagaci | patreon.com/evrimagaci

Çıktı Bilgisi: Bu sayfa, Evrim Ağacı yazdırma aracı kullanılarak 19/03/2024 09:17:16 tarihinde oluşturulmuştur. Evrim Ağacı'ndaki içeriklerin tamamı, birden fazla editör tarafından, durmaksızın elden geçirilmekte, güncellenmekte ve geliştirilmektedir. Dolayısıyla bu çıktının alındığı tarihten sonra yapılan güncellemeleri görmek ve bu içeriğin en güncel halini okumak için lütfen şu adrese gidiniz: https://evrimagaci.org/s/7804

İçerik Kullanım İzinleri: Evrim Ağacı'ndaki yazılı içerikler orijinallerine hiçbir şekilde dokunulmadığı müddetçe izin alınmaksızın paylaşılabilir, kopyalanabilir, yapıştırılabilir, çoğaltılabilir, basılabilir, dağıtılabilir, yayılabilir, alıntılanabilir. Ancak bu içeriklerin hiçbiri izin alınmaksızın değiştirilemez ve değiştirilmiş halleri Evrim Ağacı'na aitmiş gibi sunulamaz. Benzer şekilde, içeriklerin hiçbiri, söz konusu içeriğin açıkça belirtilmiş yazarlarından ve Evrim Ağacı'ndan başkasına aitmiş gibi sunulamaz. Bu sayfa izin alınmaksızın düzenlenemez, Evrim Ağacı logosu, yazar/editör bilgileri ve içeriğin diğer kısımları izin alınmaksızın değiştirilemez veya kaldırılamaz.

Tüm Reklamları Kapat
Keşfet
Akış
İçerikler
Gündem
Bellek
Genel Görelilik
Maske Takmak
İklim Değişikliği
Bilim İnsanları
Kök Hücre
Antibiyotik
Mers
Araştırmacılar
Nükleer Enerji
Evrim Ağacı
Böcek Bilimi
Çekirdek
Siyah
Avcı
Temel
Gıda Güvenliği
Uterus
Çevre
Amerika Birleşik Devletleri
Çiçek
Film
Karar Verme
Kuş
Demir
Aklımdan Geçen
Komünite Seç
Aklımdan Geçen
Fark Ettim ki...
Bugün Öğrendim ki...
İşe Yarar İpucu
Bilim Haberleri
Hikaye Fikri
Video Konu Önerisi
Başlık
Gündem
Bugün bilimseverlerle ne paylaşmak istersin?
Bağlantı
Kurallar
Komünite Kuralları
Bu komünite, aklınızdan geçen düşünceleri Evrim Ağacı ailesiyle paylaşabilmeniz içindir. Yapacağınız paylaşımlar Evrim Ağacı'nın kurallarına tabidir. Ayrıca bu komünitenin ek kurallarına da uymanız gerekmektedir.
1
Bilim kimliğinizi önceleyin.
Evrim Ağacı bir bilim platformudur. Dolayısıyla aklınızdan geçen her şeyden ziyade, bilim veya yaşamla ilgili olabilecek düşüncelerinizle ilgileniyoruz.
2
Propaganda ve baskı amaçlı kullanmayın.
Herkesin aklından her şey geçebilir; fakat bu platformun amacı, insanların belli ideolojiler için propaganda yapmaları veya başkaları üzerinde baskı kurma amacıyla geliştirilmemiştir. Paylaştığınız fikirlerin değer kattığından emin olun.
3
Gerilim yaratmayın.
Gerilim, tersleme, tahrik, taciz, alay, dedikodu, trollük, vurdumduymazlık, duyarsızlık, ırkçılık, bağnazlık, nefret söylemi, azınlıklara saldırı, fanatizm, holiganlık, sloganlar yasaktır.
4
Değer katın; hassas konulardan ve öznel yoruma açık alanlardan uzak durun.
Bu komünitenin amacı okurlara hayatla ilgili keyifli farkındalıklar yaşatabilmektir. Din, politika, spor, aktüel konular gibi anlık tepkilere neden olabilecek konulardaki tespitlerden kaçının. Ayrıca aklınızdan geçenlerin Türkiye’deki bilim komünitesine değer katması beklenmektedir.
5
Cevap hakkı doğurmayın.
Bu platformda cevap veya yorum sistemi bulunmamaktadır. Dolayısıyla aklınızdan geçenlerin, tespit edilebilir kişilere cevap hakkı doğurmadığından emin olun.
Ekle
Soru Sor
Sosyal
Yeniler
Daha Fazla İçerik Göster
Popüler Yazılar
30 gün
90 gün
1 yıl
Evrim Ağacı'na Destek Ol

Evrim Ağacı'nın %100 okur destekli bir bilim platformu olduğunu biliyor muydunuz? Evrim Ağacı'nın maddi destekçileri arasına katılarak Türkiye'de bilimin yayılmasına güç katın.

Evrim Ağacı'nı Takip Et!
Yazı Geçmişi
Okuma Geçmişi
Notlarım
İlerleme Durumunu Güncelle
Okudum
Sonra Oku
Not Ekle
Kaldığım Yeri İşaretle
Göz Attım

Evrim Ağacı tarafından otomatik olarak takip edilen işlemleri istediğin zaman durdurabilirsin.
[Site ayalarına git...]

Filtrele
Listele
Bu yazıdaki hareketlerin
Devamını Göster
Filtrele
Listele
Tüm Okuma Geçmişin
Devamını Göster
0/10000
Bu Makaleyi Alıntıla
Evrim Ağacı Formatı
APA7
MLA9
Chicago
C. Çolak, et al. Zeytinyağı Nasıl Elde Edilir, Nasıl Sınıflandırılır ve Neden Sağlıklıdır?. (21 Mayıs 2019). Alındığı Tarih: 19 Mart 2024. Alındığı Yer: https://evrimagaci.org/s/7804
Çolak, C., Sever, M. Ç. (2019, May 21). Zeytinyağı Nasıl Elde Edilir, Nasıl Sınıflandırılır ve Neden Sağlıklıdır?. Evrim Ağacı. Retrieved March 19, 2024. from https://evrimagaci.org/s/7804
C. Çolak, et al. “Zeytinyağı Nasıl Elde Edilir, Nasıl Sınıflandırılır ve Neden Sağlıklıdır?.” Edited by Meltem Çetin Sever. Evrim Ağacı, 21 May. 2019, https://evrimagaci.org/s/7804.
Çolak, Canberk. Sever, Meltem Çetin. “Zeytinyağı Nasıl Elde Edilir, Nasıl Sınıflandırılır ve Neden Sağlıklıdır?.” Edited by Meltem Çetin Sever. Evrim Ağacı, May 21, 2019. https://evrimagaci.org/s/7804.
ve seni takip ediyor

Göster

Şifrenizi mi unuttunuz? Lütfen e-posta adresinizi giriniz. E-posta adresinize şifrenizi sıfırlamak için bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Eğer aktivasyon kodunu almadıysanız lütfen e-posta adresinizi giriniz. Üyeliğinizi aktive etmek için e-posta adresinize bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Close