Paylaşım Yap
Tüm Reklamları Kapat
Tüm Reklamları Kapat

"Zeki ama Çalışmıyor!": Zeki İnsanlar Başarısız Olabilir mi?

"Zeki ama Çalışmıyor!": Zeki İnsanlar Başarısız Olabilir mi? Unsplash (@diggittymarketing)
Cama yazı yazan bir genç
5 dakika
12,303
Podcast
8:51
İrem Öznur Kılıç
Seslendiren
Bionluk Logo sponsorluğunda seslendirildi.
37
  • İndir
Özet
Tüm Reklamları Kapat

Beklenmedik Düşük Başarı (İng: "Underachievement") genellikle, "beklenen" ile "gözlenen" performans arasındaki fark olarak tanımlanmaktadır. Beklenen performans, kişinin zihinsel kapasitesi gereği sergilenmesi mümkün olabileceği başarı düzeyidir. Gözlenen performans ise, kişinin gerçekte ortaya koyduğu performansların ölçülebilir birimleridir. Bu iki düzey arasında görülen fark, kişinin hayat kalitesini etkilemeye başladığında beklenmedik düşük başarı kavramından söz etmeye başlayabiliriz. Bu, çoğu insanda karşılaşılabilecek bir durumdur. Bu yazının odağı ise farklı bir grubun, üstün zekalıların beklenmedik düşük başarılı olması ile ilgili olacaktır.

Üstün Zeka Nedir?

Öncelikle, "üstün zeka" ve hatta "zeka" tanımını yapmak oldukça zordur. 1921 yılında 17 psikoloğun tartışması sonucunda zekanın bir tanımı olmadığı üzerinde hemfikir olundu. Ardından Thorndike şunları söyledi, "’zeka ... olmaktır’ şeklindeki bütün cümleler anlamsızdır" Wesman ise 1968 yılında, bu tartışmaya değinerek, "50 yıl önce fikir birliği yoktu, bugün hala yok" diyordu. 2021 yılındayız, bugün de hala yok. Hatta bu yüzden etoloji (hayvan davranışları bilimi) alanında "zeka" yerine "bilişsel yetenek" tanımı kullanılabilir. Zira henüz zekanın ne olduğunu bilimsel olarak kesin bir şekilde tanımlayamıyoruz. Dolayısıyla bu yazıda kullanılan "zeka" tanımını daha çok psikolojik açıdan düşünebilirsiniz.

Tüm Reklamları Kapat

Beklenmedik düşük başarı üzerine uzun yıllardır araştırmalar yapılmaktadır ve bu durumun nedenleri üzerine önemli bir araştırma literatürü vardır. Buna rağmen, bu bireyleri etkili şekilde tespit edebilmek ve başarılı olmalarına yardımcı olabilmek adına biriken araştırma miktarı hâlen kısıtlıdır.

Beyin anatomisi.
Beyin anatomisi.
Doktor Fizik

Tanımı ve Bileşenleri

Üstün zekalı birinin beklenmedik düşük başarıya sahip olduğunu söyleyebilmek için, öncelikle zekayı tanımlamak, ardından başarı ölçütlerini belirlemek ve bu ikisinin kompozit olarak kullanıldığı bir beklenmedik düşük başarı tanımı yapmak gereklidir. Bu oldukça zordur, çünkü zeka ve başarı üzerine çok sayıda tanım vardır. Aynı zamanda, bireyin başarısızlığa doğru ilerlediği yollar oldukça farklı olabilir. Beklenmedik düşük başarı hakkındaki bazı tanımlar şu şekildedir:[1], [2], [3], [4], [5]

Tüm Reklamları Kapat

  1. Potansiyel ile okul performansı arasında fark olması,
  2. Yüksek yetenek (İng: "aptitude") puanlarına rağmen, düşük akademik notlar,
  3. Yüksek başarı testi puanlarına rağmen düşük akademik notlar,
  4. Yetenek testinde üst %95'lik dilimde yer almaya rağmen akademik ortalamanın 2.25'in altında olması,
  5. Üst yüzde %96'lık IQ diliminde bulunmaya rağmen akademik ortalamanın %50'lik bölüm veya altında olması.

Üstün zekalı beklenmedik düşük başarılılar, eğitim sistemi içinde çok farklı görülebilirler. Yaşadıkları başarısızlık, durumluk (kısa süre önce gelişmiş veya kısa süredir devam eden) veya kronik olabilir. Aynı şekilde, ebeveynleri, akranları veya öğretmenleri tarafından farklı nitelendirilebilirler. Yaramaz, haylaz, mızmız veya inatçı gibi anılabilirler. Çok farklı tiplerde semptomlar gösterdikleri için, üstün zekalı beklenmedik düşük başarılıları fark etmesi zordur. Eğitim sisteminin bir noktasında bu durumu anladığınızda artık iş işten geçmiş olabilir. Bunun olması, kişinin yeteneğinin fark edilmeden kaybolması demektir. Böyle bir durum sadece bireye değil, ailesine, çevresine, ülkesine ve dünyaya zarar vermektedir. Çünkü kaybolan yetenekler, belki bir hastalığın çözümünün, belki de harika bir binanın yapımının veya mükemmel bir şiirin yazılmasının engellenmesi demektir. Gelin, Young Sheldon dizisinde gösterilen küçük Sheldon'un, beklenmedik düşük başarı yaşadığını düşünelim. Hepimizin bildiği o popüler The Big Bang Theory dizisi, önemli bir karakterden yoksun olacaktı. Ya da Çoğumuzun tanıdığı Ivan Pavlov’un (klasik koşullanmayı keşfeden ünlü bilim insanı) babası Petr Dimitriyeviç Pavlov, oğlunun yeteneğinin bilim alanında olduğuna inanmayıp onun eğitimine destek olmasaydı, belki de hayvanlar hatta bizim gibi diğer memeli türler ile ilgili bilgilerimiz gecikmeli olarak bulunacaktı.

Additude

Görülme Sıklığı

"Üstün zeka"nın tanımı ve başarının tanımının birleşiminden yola çıkan beklenmedik düşük başarı tanımları, onu oluşturan iki tanımda olduğu gibi stabil olmadığından dolayı, üstün zekalıların ne kadarının beklenmedik düşük başarılı olduğuna ilişkin net bir görüş yoktur. Fakat araştırmalar, üstün zekalı bireylerin %15'i ile %50'si arasındaki bir oranının beklenmedik düşük başarılı olabileceğine işaret etmektedir. Bu, çok önemli bir orandır. Çünkü en kötüsünü düşündüğümüzde, üstün zekalı bireyinin yarısının potansiyellerinin altında kalması ihtimali, büyük bir kayıptır. Hatta eğer beklenmedik düşük başarıya eğer müdahale edilmezse, bu bireylerin %5'i ile %25'i arasındaki bir oranının okul terki yaşadığı bildirilmiştir. Dolayısıyla, "Üstün zekalı bireyler her konuda başarılıdır." şeklinde görüşün bir mit olduğunu söyleyebiliriz. Ancak ve ancak bunun bir mit olduğunu kabul ettikten sonra, daha bilinçli gözlemler yaparak, üstün zekalı olup da beklenmedik düşük başarıdan mustarip bireyleri fark edebiliriz. Böylelikle potansiyellerin performansa dönüşmesindeki engelleri kaldırarak hem bireyin mutluluğunu sağlayabiliriz hem de toplumun ilerlemesi için yapacağı katkıların önünü açabiliriz.

Etken Faktörler

Beklenmedik düşük başarıya birçok faktör etki edebilir. Bu faktörler coğrafi, ekonomik, psikolojik veya sosyal olabilir. Fakat bunları genel olarak 3 başlık altında toplamak mümkündür:[6]

Evrim Ağacı'ndan Mesaj

  • Ailesel Faktörler: Ebeveynlerin cesaretlendirmeyici tutumu, kültürel yapı, aile içi çatışmalar, aile işleyişi, eğitime yapılan yatırımlar, eğitsel değerlerin yoksunluğu gibi durumlar beklenmedik düşük başarıda etkili olabilir.
  • Okul ile İlgili Faktörler: Okulu sevmeme, akranlarla anlaşamama, öğretmen(ler)i sevmeme, dersleri sıkıcı bulma, seviyesinin altında derslere girmek zorunda kalma gibi faktörler söz konusu olabilir.
  • Bireysel Faktörler: Motivasyon düşüklüğü, öz-düzenleme düşüklüğü, akademik öz-benlik düşüklüğü, düşük benlik saygısı, düşük öz-yeterlilik inancı gibi faktörler karşımıza çıkmaktadır.
Additude

Beklenmedik Düşük Başarılıları Nasıl Fark edebiliriz?

Üstün zekalı beklenmedik düşük başarılı bir birey:[7], [8]

  1. Akademik erteleme yapabilir (İng: "procrastination").
  2. Organizasyonsuzluk sergileyebilir.
  3. Sorumlu oldukları dersin kitaplarını satın almayabilir.
  4. Derslere az katılım, okuldan kaçma, derste uyuma, dersleri bozucu eylemlerde bulunma gibi davranışlar gösterebilir.
  5. Akademik normları reddedebilir, okulun alakasız ve düzensiz olduğunu iddia edebilir.
  6. Başarısızlıktan korkabilir, ilgileri dışındaki görevleri yerine getirmede zorluk yaşayabilir.

Burada yazılan belirtiler beklenmedik düşük başarıya ilişkin çok sayıda belirtiden sadece bazılarıdır. Bu özellikler bir bireyde görüldüğünde, her durumda beklenmedik düşük başarı anlamına gelmeyebilir. Çünkü beklenmedik düşük başarı, her bireyde kendini farklı gösterebilir.

Sonuç

Sonuç olarak, üstün zekalı bireyler de akademik olarak başarısız olabilirler. Potansiyellerini sergileyemeyebilirler. Bunun birçok nedeni olabilir. Birçok belirtisi olabilir. Başarısızlıklarına sebep olan faktörler temizlendikten sonra veya başarılı olmalarında eksik olan etmenlerin eksikliği giderildikten sonra bu bireyler başarılı olabilirler.

Bu Makaleyi Alıntıla
Okundu Olarak İşaretle
43
Paylaş
Sonra Oku
Notlarım
Yazdır / PDF Olarak Kaydet
Bize Ulaş
Yukarı Zıpla

İçeriklerimizin bilimsel gerçekleri doğru bir şekilde yansıtması için en üst düzey çabayı gösteriyoruz. Gözünüze doğru gelmeyen bir şey varsa, mümkünse güvenilir kaynaklarınızla birlikte bize ulaşın!

Bu içeriğimizle ilgili bir sorunuz mu var? Buraya tıklayarak sorabilirsiniz.

Soru & Cevap Platformuna Git
Bu İçerik Size Ne Hissettirdi?
  • Tebrikler! 46
  • Mmm... Çok sapyoseksüel! 27
  • Merak Uyandırıcı! 17
  • Muhteşem! 15
  • Umut Verici! 9
  • İnanılmaz 7
  • Üzücü! 7
  • Korkutucu! 5
  • Bilim Budur! 4
  • Grrr... *@$# 4
  • Güldürdü 1
  • İğrenç! 1
Kaynaklar ve İleri Okuma
  • ^ N. Butler-Por. (1987). Underachievers In School: Issues And Intervention. Yayınevi: John Wiley & Sons.
  • ^ C. B. Dowdall, et al. (2016). Underachieving Gifted Students: Review And Implications:. Gifted Child Quarterly, sf: 179-184. doi: 10.1177/001698628202600406. | Arşiv Bağlantısı
  • ^ J. R. Whitmore. (1980). Giftedness, Conflict And Underachievement. Yayınevi: Allyn and Bacon.
  • ^ A. Ziegler, et al. (2012). Shortcomings Of The Iq-Based Construct Of Underachievement. Roeper Review, sf: 123-132. doi: 10.1080/02783193.2012.660726. | Arşiv Bağlantısı
  • ^ N. Colangelo, et al. (2016). A Comparison Of Gifted Underachievers And Gifted High Achievers:. Gifted Child Quarterly, sf: 155-160. doi: 10.1177/001698629303700404. | Arşiv Bağlantısı
  • ^ M. Bıçakçı, et al. (2021). Üstün Zekâlılarda Beklenmedik Düşük Başarı (Bdb): Özellikler, Etken Faktörler Ve Müdahale. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Özel Eğitim Dergisi, sf: 771-798. doi: 10.21565/ozelegitimdergisi.607979. | Arşiv Bağlantısı
  • ^ S. B. Rimm. (2008). Why Bright Kids Get Poor Grades And What You Can Do About It. Yayınevi: Great Potential Press.
  • ^ J. C. Gowan. (2016). The Underachieving Gifted Child—A Problem For Everyone. Exceptional Children, sf: 247-271. doi: 10.1177/001440295502100702. | Arşiv Bağlantısı
Tüm Reklamları Kapat

Evrim Ağacı'na her ay sadece 1 kahve ısmarlayarak destek olmak ister misiniz?

Şu iki siteden birini kullanarak şimdi destek olabilirsiniz:

kreosus.com/evrimagaci | patreon.com/evrimagaci

Çıktı Bilgisi: Bu sayfa, Evrim Ağacı yazdırma aracı kullanılarak 23/09/2023 10:04:18 tarihinde oluşturulmuştur. Evrim Ağacı'ndaki içeriklerin tamamı, birden fazla editör tarafından, durmaksızın elden geçirilmekte, güncellenmekte ve geliştirilmektedir. Dolayısıyla bu çıktının alındığı tarihten sonra yapılan güncellemeleri görmek ve bu içeriğin en güncel halini okumak için lütfen şu adrese gidiniz: https://evrimagaci.org/s/11097

İçerik Kullanım İzinleri: Evrim Ağacı'ndaki yazılı içerikler orijinallerine hiçbir şekilde dokunulmadığı müddetçe izin alınmaksızın paylaşılabilir, kopyalanabilir, yapıştırılabilir, çoğaltılabilir, basılabilir, dağıtılabilir, yayılabilir, alıntılanabilir. Ancak bu içeriklerin hiçbiri izin alınmaksızın değiştirilemez ve değiştirilmiş halleri Evrim Ağacı'na aitmiş gibi sunulamaz. Benzer şekilde, içeriklerin hiçbiri, söz konusu içeriğin açıkça belirtilmiş yazarlarından ve Evrim Ağacı'ndan başkasına aitmiş gibi sunulamaz. Bu sayfa izin alınmaksızın düzenlenemez, Evrim Ağacı logosu, yazar/editör bilgileri ve içeriğin diğer kısımları izin alınmaksızın değiştirilemez veya kaldırılamaz.

Tüm Reklamları Kapat
Keşfet
Akış
İçerikler
Gündem
Tehlike
Enzim
Çocuklar İçin Bilim
Diyet
Sinirbilim
Basınç
Şehir Hastanesi
Periyodik Cetvel
Ölçüm
Coğrafya
Büyük
Ecza
Genetik Mühendisliği
Semptom
Mitler
Astrobiyoloji
Rna
Sinir
Vaka
Venüs
Yanlış
Mers
Alkol
Yayılım
Epigenetik
Aklımdan Geçen
Komünite Seç
Aklımdan Geçen
Fark Ettim ki...
Bugün Öğrendim ki...
İşe Yarar İpucu
Bilim Haberleri
Hikaye Fikri
Video Konu Önerisi
Başlık
Gündem
Bugün bilimseverlerle ne paylaşmak istersin?
Bağlantı
Kurallar
Komünite Kuralları
Bu komünite, aklınızdan geçen düşünceleri Evrim Ağacı ailesiyle paylaşabilmeniz içindir. Yapacağınız paylaşımlar Evrim Ağacı'nın kurallarına tabidir. Ayrıca bu komünitenin ek kurallarına da uymanız gerekmektedir.
1
Bilim kimliğinizi önceleyin.
Evrim Ağacı bir bilim platformudur. Dolayısıyla aklınızdan geçen her şeyden ziyade, bilim veya yaşamla ilgili olabilecek düşüncelerinizle ilgileniyoruz.
2
Propaganda ve baskı amaçlı kullanmayın.
Herkesin aklından her şey geçebilir; fakat bu platformun amacı, insanların belli ideolojiler için propaganda yapmaları veya başkaları üzerinde baskı kurma amacıyla geliştirilmemiştir. Paylaştığınız fikirlerin değer kattığından emin olun.
3
Gerilim yaratmayın.
Gerilim, tersleme, tahrik, taciz, alay, dedikodu, trollük, vurdumduymazlık, duyarsızlık, ırkçılık, bağnazlık, nefret söylemi, azınlıklara saldırı, fanatizm, holiganlık, sloganlar yasaktır.
4
Değer katın; hassas konulardan ve öznel yoruma açık alanlardan uzak durun.
Bu komünitenin amacı okurlara hayatla ilgili keyifli farkındalıklar yaşatabilmektir. Din, politika, spor, aktüel konular gibi anlık tepkilere neden olabilecek konulardaki tespitlerden kaçının. Ayrıca aklınızdan geçenlerin Türkiye’deki bilim komünitesine değer katması beklenmektedir.
5
Cevap hakkı doğurmayın.
Bu platformda cevap veya yorum sistemi bulunmamaktadır. Dolayısıyla aklınızdan geçenlerin, tespit edilebilir kişilere cevap hakkı doğurmadığından emin olun.
Gönder
Ekle
Soru Sor
Sosyal
Yeniler
Daha Fazla İçerik Göster
Evrim Ağacı'na Destek Ol
Evrim Ağacı'nın %100 okur destekli bir bilim platformu olduğunu biliyor muydunuz? Evrim Ağacı'nın maddi destekçileri arasına katılarak Türkiye'de bilimin yayılmasına güç katmak için hemen buraya tıklayın.
Popüler Yazılar
30 gün
90 gün
1 yıl
EA Akademi
Evrim Ağacı Akademi (ya da kısaca EA Akademi), 2010 yılından beri ürettiğimiz makalelerden oluşan ve kendi kendinizi bilimin çeşitli dallarında eğitebileceğiniz bir çevirim içi eğitim girişimi! Evrim Ağacı Akademi'yi buraya tıklayarak görebilirsiniz. Daha fazla bilgi için buraya tıklayın.
Etkinlik & İlan
Bilim ile ilgili bir etkinlik mi düzenliyorsunuz? Yoksa bilim insanlarını veya bilimseverleri ilgilendiren bir iş, staj, çalıştay, makale çağrısı vb. bir duyurunuz mu var? Etkinlik & İlan Platformumuzda paylaşın, milyonlarca bilimsevere ulaşsın.
Youtube
Freni Patlamış Bir Arabada Hayatta Kalabilir misiniz?
Freni Patlamış Bir Arabada Hayatta Kalabilir misiniz?
"Kütle" Diye Bir Şey Gerçekten Var mı?
Yılanlar Avlarını Çiğnemeden Nasıl Yutabiliyor?
Yılanlar Avlarını Çiğnemeden Nasıl Yutabiliyor?
Satranç Oyuncuları Günde 6000 Kalori Yakıyor Olabilir mi?
Satranç Oyuncuları Günde 6000 Kalori Yakıyor Olabilir mi?
Depreme Hazırlıklı Olsak Sonucunu Değiştirebilir miydik?
Depreme Hazırlıklı Olsak Sonucunu Değiştirebilir miydik?
Podcast
Evrim Ağacı'nın birçok içeriğinin profesyonel ses sanatçıları tarafından seslendirildiğini biliyor muydunuz? Bunların hepsini Podcast Platformumuzda dinleyebilirsiniz. Ayrıca Spotify, iTunes, Google Podcast ve YouTube bağlantılarını da bir arada bulabilirsiniz.
Yazı Geçmişi
Okuma Geçmişi
Notlarım
İlerleme Durumunu Güncelle
Okudum
Sonra Oku
Not Ekle
Kaldığım Yeri İşaretle
Göz Attım

Evrim Ağacı tarafından otomatik olarak takip edilen işlemleri istediğin zaman durdurabilirsin.
[Site ayalarına git...]

Filtrele
Listele
Bu yazıdaki hareketlerin
Devamını Göster
Filtrele
Listele
Tüm Okuma Geçmişin
Devamını Göster
0/10000
Bu Makaleyi Alıntıla
Evrim Ağacı Formatı
APA7
MLA9
Chicago
M. Bıçakçı, et al. "Zeki ama Çalışmıyor!": Zeki İnsanlar Başarısız Olabilir mi?. (21 Ekim 2021). Alındığı Tarih: 23 Eylül 2023. Alındığı Yer: https://evrimagaci.org/s/11097
Bıçakçı, M., Türkoğlu, P. (2021, October 21). "Zeki ama Çalışmıyor!": Zeki İnsanlar Başarısız Olabilir mi?. Evrim Ağacı. Retrieved September 23, 2023. from https://evrimagaci.org/s/11097
M. Bıçakçı, et al. “"Zeki ama Çalışmıyor!": Zeki İnsanlar Başarısız Olabilir mi?.” Edited by Pedram Türkoğlu. Evrim Ağacı, 21 Oct. 2021, https://evrimagaci.org/s/11097.
Bıçakçı, Mehmet. Türkoğlu, Pedram. “"Zeki ama Çalışmıyor!": Zeki İnsanlar Başarısız Olabilir mi?.” Edited by Pedram Türkoğlu. Evrim Ağacı, October 21, 2021. https://evrimagaci.org/s/11097.
Geri Bildirim Gönder
ve seni takip ediyor
Evrim Ağacı Uygulamasını
İndir
Chromium Tabanlı Mobil Tarayıcılar (Chrome, Edge, Brave vb.)
İlk birkaç girişinizde zaten tarayıcınız size uygulamamızı indirmeyi önerecek. Önerideki tuşa tıklayarak uygulamamızı kurabilirsiniz. Bu öneriyi, yukarıdaki videoda görebilirsiniz. Eğer bu öneri artık gözükmüyorsa, Ayarlar/Seçenekler (⋮) ikonuna tıklayıp, Uygulamayı Yükle seçeneğini kullanabilirsiniz.
Chromium Tabanlı Masaüstü Tarayıcılar (Chrome, Edge, Brave vb.)
Yeni uygulamamızı kurmak için tarayıcı çubuğundaki kurulum tuşuna tıklayın. "Yükle" (Install) tuşuna basarak kurulumu tamamlayın. Dilerseniz, Evrim Ağacı İleri Web Uygulaması'nı görev çubuğunuza sabitleyin. Uygulama logosuna sağ tıklayıp, "Görev Çubuğuna Sabitle" seçeneğine tıklayabilirsiniz. Eğer bu seçenek gözükmüyorsa, tarayıcının Ayarlar/Seçenekler (⋮) ikonuna tıklayıp, Uygulamayı Yükle seçeneğini kullanabilirsiniz.
Safari Mobil Uygulama
Sırasıyla Paylaş -> Ana Ekrana Ekle -> Ekle tuşlarına basarak yeni mobil uygulamamızı kurabilirsiniz. Bu basamakları görmek için yukarıdaki videoyu izleyebilirsiniz.

Daha fazla bilgi almak için tıklayın

Göster

Şifrenizi mi unuttunuz? Lütfen e-posta adresinizi giriniz. E-posta adresinize şifrenizi sıfırlamak için bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Eğer aktivasyon kodunu almadıysanız lütfen e-posta adresinizi giriniz. Üyeliğinizi aktive etmek için e-posta adresinize bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Close