Zehirli Kuş Türleri: Kuşlar, Kendilerini Zehirli Yapan Kimyasalları Nereden Buluyor?
Flickr / Nick Borrow
- Özgün
- Kuş Anatomisi
- Ornitoloji
Zehirli ve zehirci birçok hayvan olduğunu biliyoruz. Ancak kuşlarda bu özelli,k diğer hayvanlara göre çok daha nadir görülüyor gibi duruyor. Buna rağmen, Kuşlar Alemi'nde de zehirli (İng: "poisonous") bazı türler bulmak mümkün. Bu yazımızda, bu türlere ve özelliklerine genel bir bakış atacağız.
Zehirli kuşların en ünlüsü Kukuleteli Pitohui'dir. 1992 yılında bu ilginç türün zehirli olduğunun keşfi, uzun bir süre boyunca zehirli hiçbir üyeyi barındırmadığı düşünülen Kuşlar Sınıfı'nda da zehirli türler olabileceğini göstermiştir.
Cins adı Pitohui olan bu kuşa ait günümüzde 6 farklı tür bulunmaktadır. Aslında bildiğimiz toksik kuşların cins sayısı da artık daha fazladır. Örneğin İfrit olarak bilinen Ifrita kowaldi türü ve Küçük Cırlak Ardıç olarak bilinen Colluricincla megarhyncha türü de benzer bir yapıdadır. Hatta kuşların ilk atalarından olan Sinornithosaurus'un zehirli bir ısırığı olduğundan şüphelenilmektedir. Ancak Pithoui ilk keşfedildiğinde, araştırmacılarda şok etkisi yaratmıştı.
Zehir Barındıran Bazı Kuş Türleri
Kukuleteli Pitohui
Tüylerinde ve derisinde taşıdığı toksik kimyasal, bir fareyi ve böcekleri öldürebilecek kuvvettedir. Derisini özenle parlatır, kavuniçi rengi ve siyah tüyleriyle "Sev beni!" edasıyla size yaklaşmaktadır. Bu davranışı aşağıda görebilirsiniz:
Aslında şüphelenmek gerekir. Çoğu kuş kaçma yoluna girerken niye bu kuşta bir korku emaresi yoktur? Tabii ki batrakotoksin içerikli toksik yapısıyla değdiği yeri uyuşturduğu, solunum yollarında yanma hissi uyandırdığı için olabilir. Bu kuşu elleyen elin sahibi, fotoğraf çekiminin birkaç saniye sonrasında toksinin acısını hissetmiştir. Ayrıca eğer toksin bulaşmış elinizi yalayacak olursanız, dilinizin de kısa bir süre içinde hissizleştiğini deneyimleyebilirsiniz.
Çok güçlü bir nörotoksin olan batrakotoksin, ölümcül zehirleri ile bilinen ünlü Zehirli Ok Kurbağası'nın (Dendrobatidae) zehri ile aynı kimyasaldır. Sinir hücrelerinin sodyum kanallarına bağlanır ve kapanmasını engeller, felce ve hatta kısa sürede ölüme yol açabilir. Bilinen bir panzehiri yoktur.
Ancak bu kuşlar, bu ünlü zehri kendileri üretmezler. Çeşitli kaynaklardan vücutlarına alarak bir pasif savunma mekanizması olarak kullanırlar. Araştırmacılar, bahsedilen kuşlardan bazılarının bu zehri tükettikleri böceklerden aldığını doğrulamıştır. Bu kuşların gagalarında, tüylerinde ve derilerinde bulunan bu zehir, temas edilmesi halinde deride hissizlik ve uyuşukluğa yol açıyor. Öyle ki Pitohui dichrous, yaşam alanı olan Papua Yeni Gine'de kötü bir üne sahip olmuştu. Yerliler bu kuşu yediklerinde ağızlarına gelen kötü tattan ayrıca dilleri ve ağızlarında oluşan uyuşukluktan dolayı bu kuşa "çöp kuş" lakabını takmışlardı.
Afrika Mahmuzlu Kazı
Afrika Mahmuzlu Kazı (Plectropterus gambensis) ise zehirli başka bir kuş türü. Tabii ki bu kuş da aktif bir şekilde zehir üretip kullanmıyor. Meloidae üyesi böceklerle beslenen bu kazlar, böceklerin savunma mekanizması olan zehirlerini kendilerine almanın bir yolunu bulmuş gibi görünüyorlar. Bu özel diyetleri onların derilerini kantaridin adı verilen özel bir yağsı madde ile dolmasını sağlıyor. Böylece bu kazların etlerini tüketenler zehirli maddeyi de vücutlarına almış oluyorlar. Kantaridinin 10 mg'ı bir insanı öldürmeye yetiyor. Bayağı Bıldırcın (Coturnix coturnix) da benzer bir durumda karşımıza çıkıyor.
Bıldırcın
Bıldırcın, henüz hangi bitki olduğu konusu tartışmalı olsa da, belli bitki veya bitkileri tükettiğinde eti aynı Afrika Mahmuzlu Kazı'nınki gibi zehirli oluyor. Bıldırcının zehirli olabileceğini bilmeyen insanlar tarafından tüketilip zehirlenmelere yol açtığı biliniyor. Öyle ki 2007 yılında Türkiye'de akşam yemeğinde bıldırcın yiyen 10 kişiden 4'ünün zehirlendiği rapor edilmiştir. Bıldırcının zehri, kas ağrısıyla beraber ortaya çıkan ve böbrek yetmezliğine yol açabilen ve toplu hücre yıkımlarına sebep olan Coturnism hastalığına yol açabilir. Hastalık, ismini bayağı bıldırcının Latince ismi olan Coturnix coturnix'den alır.
Bu şekilde bilinen zehirli kuş türlerinin sayısı diğer canlı gruplarına göre çok az olsa da yapılan araştırmalar sonucunda bilgilerimiz güncellenmeye devam edecektir.
Evrim Ağacı'nda tek bir hedefimiz var: Bilimsel gerçekleri en doğru, tarafsız ve kolay anlaşılır şekilde Türkiye'ye ulaştırmak. Ancak tahmin edebileceğiniz gibi Türkiye'de bilim anlatmak hiç kolay bir iş değil; hele ki bir yandan ekonomik bir hayatta kalma mücadelesi verirken...
O nedenle sizin desteklerinize ihtiyacımız var. Eğer yazılarımızı okuyanların %1'i bize bütçesinin elverdiği kadar destek olmayı seçseydi, bir daha tek bir reklam göstermeden Evrim Ağacı'nın bütün bilim iletişimi faaliyetlerini sürdürebilirdik. Bir düşünün: sadece %1'i...
O %1'i inşa etmemize yardım eder misiniz? Evrim Ağacı Premium üyesi olarak, ekibimizin size ve Türkiye'ye bilimi daha etkili ve profesyonel bir şekilde ulaştırmamızı mümkün kılmış olacaksınız. Ayrıca size olan minnetimizin bir ifadesi olarak, çok sayıda ayrıcalığa erişim sağlayacaksınız.
Makalelerimizin bilimsel gerçekleri doğru bir şekilde yansıtması için en üst düzey çabayı gösteriyoruz. Gözünüze doğru gelmeyen bir şey varsa, mümkünse güvenilir kaynaklarınızla birlikte bize ulaşın!
Bu makalemizle ilgili merak ettiğin bir şey mi var? Buraya tıklayarak sorabilirsin.
Soru & Cevap Platformuna Git-
25
-
10
-
7
-
6
-
4
-
3
-
3
-
1
-
1
-
0
-
0
-
0
- A. Demirsoy. (2007). Yaşamın Temel Kuralları Omurgalılar / Amniyota (Sürüngenler Kuşlar Ve Memeliler) Cilt Iii / Kısım Ii. ISBN: 9757746029. Yayınevi: METEKSAN A.Ş..
- R. Ligabue-Braun, et al. (2015). Poisonous Birds: A Timely Review. Toxicon, sf: 102-108. doi: 10.1016/j.toxicon.2015.03.020. | Arşiv Bağlantısı
- M. Cartwright. Poisonous Birds Prove That Nature Wants You Dead. (24 Haziran 2015). Alındığı Tarih: 29 Eylül 2021. Alındığı Yer: Slate Magazine | Arşiv Bağlantısı
- H. Arıkan. (2013). Zehirli Ve Tehlikeli Hayvanlar. Yayınevi: Konak Belediyesi.
Evrim Ağacı'na her ay sadece 1 kahve ısmarlayarak destek olmak ister misiniz?
Şu iki siteden birini kullanarak şimdi destek olabilirsiniz:
kreosus.com/evrimagaci | patreon.com/evrimagaci
Çıktı Bilgisi: Bu sayfa, Evrim Ağacı yazdırma aracı kullanılarak 11/07/2025 10:10:03 tarihinde oluşturulmuştur. Evrim Ağacı'ndaki içeriklerin tamamı, birden fazla editör tarafından, durmaksızın elden geçirilmekte, güncellenmekte ve geliştirilmektedir. Dolayısıyla bu çıktının alındığı tarihten sonra yapılan güncellemeleri görmek ve bu içeriğin en güncel halini okumak için lütfen şu adrese gidiniz: https://evrimagaci.org/s/11035
İçerik Kullanım İzinleri: Evrim Ağacı'ndaki yazılı içerikler orijinallerine hiçbir şekilde dokunulmadığı müddetçe izin alınmaksızın paylaşılabilir, kopyalanabilir, yapıştırılabilir, çoğaltılabilir, basılabilir, dağıtılabilir, yayılabilir, alıntılanabilir. Ancak bu içeriklerin hiçbiri izin alınmaksızın değiştirilemez ve değiştirilmiş halleri Evrim Ağacı'na aitmiş gibi sunulamaz. Benzer şekilde, içeriklerin hiçbiri, söz konusu içeriğin açıkça belirtilmiş yazarlarından ve Evrim Ağacı'ndan başkasına aitmiş gibi sunulamaz. Bu sayfa izin alınmaksızın düzenlenemez, Evrim Ağacı logosu, yazar/editör bilgileri ve içeriğin diğer kısımları izin alınmaksızın değiştirilemez veya kaldırılamaz.
