Zehirli Kuş Türleri: Kuşlar, Kendilerini Zehirli Yapan Kimyasalları Nereden Buluyor?

Zehirli ve zehirci birçok hayvan olduğunu biliyoruz. Ancak kuşlarda bu özelli,k diğer hayvanlara göre çok daha nadir görülüyor gibi duruyor. Buna rağmen, Kuşlar Alemi'nde de zehirli (İng: "poisonous") bazı türler bulmak mümkün. Bu yazımızda, bu türlere ve özelliklerine genel bir bakış atacağız.

Zehirli kuşların en ünlüsü Kukuleteli Pitohui'dir. 1992 yılında bu ilginç türün zehirli olduğunun keşfi, uzun bir süre boyunca zehirli hiçbir üyeyi barındırmadığı düşünülen Kuşlar Sınıfı'nda da zehirli türler olabileceğini göstermiştir.

Cins adı Pitohui olan bu kuşa ait günümüzde 6 farklı tür bulunmaktadır. Aslında bildiğimiz toksik kuşların cins sayısı da artık daha fazladır. Örneğin İfrit olarak bilinen Ifrita kowaldi türü ve Küçük Cırlak Ardıç olarak bilinen Colluricincla megarhyncha türü de benzer bir yapıdadır. Hatta kuşların ilk atalarından olan Sinornithosaurus'un zehirli bir ısırığı olduğundan şüphelenilmektedir. Ancak Pithoui ilk keşfedildiğinde, araştırmacılarda şok etkisi yaratmıştı.

Zehir Barındıran Bazı Kuş Türleri

Kukuleteli Pitohui

Tüylerinde ve derisinde taşıdığı toksik kimyasal, bir fareyi ve böcekleri öldürebilecek kuvvettedir. Derisini özenle parlatır, kavuniçi rengi ve siyah tüyleriyle "Sev beni!" edasıyla size yaklaşmaktadır. Bu davranışı aşağıda görebilirsiniz:

Aslında şüphelenmek gerekir. Çoğu kuş kaçma yoluna girerken niye bu kuşta bir korku emaresi yoktur? Tabii ki batrakotoksin içerikli toksik yapısıyla değdiği yeri uyuşturduğu, solunum yollarında yanma hissi uyandırdığı için olabilir. Bu kuşu elleyen elin sahibi, fotoğraf çekiminin birkaç saniye sonrasında toksinin acısını hissetmiştir. Ayrıca eğer toksin bulaşmış elinizi yalayacak olursanız, dilinizin de kısa bir süre içinde hissizleştiğini deneyimleyebilirsiniz.

Çok güçlü bir nörotoksin olan batrakotoksin, ölümcül zehirleri ile bilinen ünlü Zehirli Ok Kurbağası'nın (Dendrobatidae) zehri ile aynı kimyasaldır. Sinir hücrelerinin sodyum kanallarına bağlanır ve kapanmasını engeller, felce ve hatta kısa sürede ölüme yol açabilir. Bilinen bir panzehiri yoktur.

Wikipedia

Ancak bu kuşlar, bu ünlü zehri kendileri üretmezler. Çeşitli kaynaklardan vücutlarına alarak bir pasif savunma mekanizması olarak kullanırlar. Araştırmacılar, bahsedilen kuşlardan bazılarının bu zehri tükettikleri böceklerden aldığını doğrulamıştır. Bu kuşların gagalarında, tüylerinde ve derilerinde bulunan bu zehir, temas edilmesi halinde deride hissizlik ve uyuşukluğa yol açıyor. Öyle ki Pitohui dichrous, yaşam alanı olan Papua Yeni Gine'de kötü bir üne sahip olmuştu. Yerliler bu kuşu yediklerinde ağızlarına gelen kötü tattan ayrıca dilleri ve ağızlarında oluşan uyuşukluktan dolayı bu kuşa "çöp kuş" lakabını takmışlardı.

eBird

Afrika Mahmuzlu Kazı

Afrika Mahmuzlu Kazı (Plectropterus gambensis) ise zehirli başka bir kuş türü. Tabii ki bu kuş da aktif bir şekilde zehir üretip kullanmıyor. Meloidae üyesi böceklerle beslenen bu kazlar, böceklerin savunma mekanizması olan zehirlerini kendilerine almanın bir yolunu bulmuş gibi görünüyorlar. Bu özel diyetleri onların derilerini kantaridin adı verilen özel bir yağsı madde ile dolmasını sağlıyor. Böylece bu kazların etlerini tüketenler zehirli maddeyi de vücutlarına almış oluyorlar. Kantaridinin 10 mg'ı bir insanı öldürmeye yetiyor. Bayağı Bıldırcın (Coturnix coturnix) da benzer bir durumda karşımıza çıkıyor.

Bıldırcın

Bıldırcın, henüz hangi bitki olduğu konusu tartışmalı olsa da, belli bitki veya bitkileri tükettiğinde eti aynı Afrika Mahmuzlu Kazı'nınki gibi zehirli oluyor. Bıldırcının zehirli olabileceğini bilmeyen insanlar tarafından tüketilip zehirlenmelere yol açtığı biliniyor. Öyle ki 2007 yılında Türkiye'de akşam yemeğinde bıldırcın yiyen 10 kişiden 4'ünün zehirlendiği rapor edilmiştir. Bıldırcının zehri, kas ağrısıyla beraber ortaya çıkan ve böbrek yetmezliğine yol açabilen ve toplu hücre yıkımlarına sebep olan Coturnism hastalığına yol açabilir. Hastalık, ismini bayağı bıldırcının Latince ismi olan Coturnix coturnix'den alır.

Wikipedia

Bu şekilde bilinen zehirli kuş türlerinin sayısı diğer canlı gruplarına göre çok az olsa da yapılan araştırmalar sonucunda bilgilerimiz güncellenmeye devam edecektir.