Zehirli Türleri Bulunan Sivri Faregiller!

İngilizce "shrew" olarak bilinen Sivri Faregiller (Soricidae), Böcekçiller (Eulipotyphla) takımına ait evrimsel olarak başarılı bir ailedir. Bu takım Türkçe'de "Böcekçiller" olarak nitelendirilse de kelime olarak "şişman ve kör" anlamını taşır. Çünkü filogenetik olarak kemirgen değillerdir. Köstebekler (Talpinae) ve kirpiler (Erinaceinae) gibi memelilerle bu takımda sınıflandırılırlar. Başarılı olduklarını özellikle belirttik, çünkü bu aile 350’den fazla türü ile tropikal iklim kuşakları başta olmak üzere neredeyse bütün Dünya'ya yayılmıştır. Öyle ki suyun altında, toprağın derinliklerinde hatta arka bahçenizde avlanan türleri bile mevcuttur. Bu muazzam adaptasyon yeteneği doğada bir canlı grubunun sahip olabileceği en iyi özelliktir. Zira evrimin kendisi, canlıların çevrelerindeki değişime ne kadar adapte olabileceklerinin sonucudur.

Değişimlere bu denli uyum sağlayabilen bu küçük canlılar haliyle geniş alanlara yayılmışlardır. Ayrıca non-avian dinozorların hüküm sürdüğü Mezozoik Zaman’da (66 milyon yıl önce) yaşayan memeliler sivri farelere benzer hayvanlardı. Fakat sivri farelerden farklı olarak günün tümünde aktif değil geceleri avlanan noktürnal canlılardı. Gündüzleri dışarıda bulunmak devasa dinozor megafaunası yüzünden çok zordu. Her ne kadar kuşların ataları olan sıcakkanlı theropod dinozorlar gündüzleri ortalıkta dolansa da, birçok türün sürüngenler gibi soğukkanlı olduğu düşünülüyor. Soğukkanlı avcı dinozor grubu ise geceleri hava soğuduğundan dolayı ilkin memelilerin başlarına çok bela açamıyordu. Yani geceleri avlanmak ilkin memeliler için iyi bir fikirdi ve işe yarıyordu. Aksi halde bizler böyle yazıları yazmak ve okumak için buralarda olamazdık. Ayrıca "sıcakkanlı" yerine "sabitsıcaklı" ve "soğukkanlı" yerine "değişkensıcaklı" terimlerini kullanmak daha doğru olacaktır. Bu konuyu açıkladığımız yazımıza buradan ulaşabilirsiniz.

Movie Web

Konuyu çok fazla dağıtmadan sivri farelere dönelim. Sivri fareler neredeyse kördürler. Fakat doğa bir özellikten alıp başka bir özelliğe verme konusunda ustadır. Bunun nedeni evrim ekonomisidir. Konu hakkında ayrıntılı açıklama için buradan. Avlarını bulmak için en ufak titreşimleri dahi algılayabilecek olan bıyıklarını, güçlü koku duyularını ve tüm bu özelliklerden aşağı kalmayacak işitme duyularını kullanırlar. Avları genellikle böcekler, omurgasızlar, tohumlar ve mantarlardan oluşur. Sivri fareler inanılmaz hızlı metabolizmalara sahiplerdir. Metabolizmaları o kadar hızlıdır ki kalpleri dakikada ortalama olarak 1300 defa atar. Bu kadar hızlı bir metabolizmaya sahip olmak büyük sorumlulukları da beraberinde getirir. Beş saat boyunca aç kalan bir sivri fare açlıktan ölebilir. Yani sivri farelerin 12-30 ay süren kısa hayatı sürekli bir koşturma ve telaş içerisinde geçer. Her geçen saatin sivri fareler için hayati bir önemi vardır. Öyle ki sivri fareler kesintisiz bir uyku bile uyuyamazlar. Genellikle günlerini bir saat uyu bir saat avlan döngüsü içerisinde geçirirler. Avın bulunamaması durumunda fedakarlık edilen taraf uyku olur. Bazı türler 15 cm uzunluğunda ve 100 gram ağırlığında olabiliyorken, bazıları ise sadece 3.5 cm uzunluğunda olup yalnızca 1.8 gram olabiliyorlar. Fakat türler arası çok fazla değişiklik göstermeyen bir şey varsa o da her gün neredeyse kendi vücut ağırlıkları kadar yemek yemeleri gerektiğidir. Avlanma sivri fareler için bu kadar önemli ise bazı özel adaptasyonları da gerektirir.

Sivri farelerin bazı türleri, örneğin kısa kuyruklu sivri fare (Blarina brevicauda) zehirlidir. Kısa kuyruklu sivri farelerde yılanlar gibi zehir bezleri bulunmaz. Bu zehrin kaynağı salyalarındaki patojenik bakterilerdir. Aslına bakılırsa burada kısa kuyruklu sivri fare ile ağzındaki bakteriler arasında mutual bir ilişkinin var olduğunu söyleyebiliriz. Bakteriler barınacak yer ve bedava yiyecek karşılığında kısa kuyruklu sivri fareye, ısırdığı avlarda yüzde yüze yakın bir başarı şansı verir. Zehir, insanlar gibi sivri farelere kıyasla dev canlılar için alerjik reaksiyonlar dışında ölümcül değildir. Fakat can yakıcı olduğu bir gerçektir. Kısa kuyruklu sivri farelerin zehri bir kedi veya küçük bir köpeği öldürebilecek güçtedir. Bitti mi? Tabii ki hayır. Kısa kuyruklu sivri fareler dahil olmak üzere bazı türler avlarını bulmak için tıpkı yarasalar ve balinalar gibi ekolokasyon yöntemini de kullanırlar. Bu verdiğimiz örnek, güzel bir yakınsak evrim örneği olabilir.

Zoo Galaxy

“Hızlı yaşa genç öl” felsefesini benimsemiş olan sivri fareler, aynı yaşam tarzlarını üremede de sürdürürler. Avlanma alanları konusunda anlaşılabilir bir şekilde oldukça bölgeci olan sivri fareler. Söz konusu dişiler olduğunda pek de bölgeci davranmazlar. Dişiler her zaman hoş karşılanır. Çiftleşmeden iki hafta sonra yavru sivri fareler dünyaya gelir. Anne karnında geçen bu kısa süreye kıyasla oldukça gelişmiş olarak doğarlar. Dişi sivri farenin sütü o kadar besleyicidir ki yavrular neredeyse iki haftada annelerinin boyutuna gelirler. İki haftanın sonunda sütten kesilen sivri fare yavruları anneleri tarafından doğaya salınır. Fakat annelerini bırakma konusunda o kadar da istekli değillerdir. Avlanmayı öğrenip çevrelerini görene kadar annelerinin ve birbirlerinin kuyruklarına yapışıp bir tren oluştururlar. Fakat bu sevimli ve kürklü trenin hızlı yolculuğunda her bir vagonun ayrı rotası vardır. Yani zamanı geldiğinde kaynak arayışı ve çiftleşmek için etrafa dağılırlar.