Yüz Maskesi Kıtlığı Sonucu Ortaya Çıkan Yaratıcı Çözümler İşe Yarıyor mu?

COVID-19'un Amerika Birleşik Devletleri'ndeki hızlı ilerleyişi nedeniyle hastaneler maske, göz koruyucu ekipman ve koruyucu kıyafet kıtlığı yaşıyor. Üretimler talebi karşılayacak hızda gerçekleşmiyor ve stoklar yetersiz görünüyor. Kaliforniya'daki Kaiser Permanente Oakland Tıp Merkezi'nden bulaşıcı hastalıklar uzmanı ve epidemiyolog David Witt şöyle diyor:

Kurtarma paketi yok. Orduda stok yok. Yeterli miktarda ulusal stok yok. Diğer ülkelerden de yardım gelmeyecek.

Bu süreçte maske üreticisi 3M üretimini artırdı ve Ford gibi diğer şirketler de üretime başladı. Ancak, bunlar zaman alacak girişimler. Bu girişimlerin yanı sıra, marangozlar, tekstil şirketleri ve terziler yardıma yetişiyorlar. 100 Milyon Maske ve #getmePPE (#BanaKoruyucuEkipmanVer) gibi kitle kaynaklı girişimler maske, gözlük ve diğer kişisel koruyucu ekipmanların tedarik boşluklarını doldurmaya çalışıyor.

20 Mart'ta JAMA'da yayımlanan bir makalede yaratıcı fikirlere yönelik bir çağrıda bulunuldu. Kalın, yüzü saran ve küçük virüs partiküllerini engelleyebilen N95 maskelerin nasıl tekrar kullanılabileceğinden günlük kullanıma yönelik maskelere nasıl alternatif yaratılabileceğine dair birçok fikir havada uçuştu. Yazının eş yazarı ve JAMA editörü cerrah Ed Livingston'a göre bu, "biyomedikal mühendislik topluluğunun Apollo 13 ânı".

Bir acil durumda hangi ev yapımı yaklaşımın daha faydalı olacağı pek bilinmiyor. Burada, kişisel koruyucu ekipmanları (KKE) nasıl daha verimli kullanabileceğimiz ve daha fazlasını nasıl üretebileceğimize dair bildiğimiz ve bilmediğimiz her şeyden bahsedeceğiz.

Kaynakları Daha Uzun Sürdürün!

Hastaneler elinde KKE olabilecek herkesten, inşaat çalışanlarından, diş hekimlerinden ve spa çalışanlarından ellerindeki malzemeleri bağışlamalarını istiyor. Witt, aynı maskeyi birden fazla hastanın muayenesinde giymenin normalde asla yapmayacakları bir şey olduğunu belirtiyor.

Bu uygulama pek ideal olmasa da o kadar da kötü olmayabilir. Bir çalışmaya göre maskeler sanıldığı kadar kirlenmiyor. Singapurlu araştırmacılar, on beş COVID-19 hastasının bulunduğu odadan çıkan otuz sağlık çalışanının N95 maskeleri, gözlükleri ve ayakkabılarından örnekler aldı. Viral genetik materyale rastlamayan araştırmacılar 26 Mart'ta Infection Control & Hospital Epidemiology'de yayımlanan çalışmalarında, belirli koşullarda, maske ve gözlüklerin uzun süreli kullanılabileceğini belirtiyor.

Çalışma, araştırmacıların maskeleri sınırlı çeşitte teste tabi tutması nedeniyle maskelerdeki virüsleri gözden kaçırmış olabilir. Ayrıca, hastalar saatte on iki defa hava değişimi gerçekleştirilen izolasyon odalarında kalıyorlardı. Farklı sağlık kuruluşlarında farklı koşullar söz konusu olabilir.

Pixabay

Tekrar kullanılan maskelerin düşük ya da yüksek seviyelerde kontaminasyonunun mümkün olduğunu varsayan diğer araştırmacılar, maskeleri dezenfekte etmenin en iyi yolunu aramaya başladılar. Zaman, güçlü bir dezenfektan. Öyle ki, SARS-CoV-2'nin, yani COVID-19 hastalığına yol açan virüsün bulaşıcılığı katı yüzeylerde iki ila üç günün ardından azalıyor. Diğer yüzeylerde bu süre daha bile az. Bazı araştırmacılar kullanılan maskelerin birkaç gün bekletilerek dönüşümlü kullanılması durumunda tekrar virüssüz hale gelebileceklerini belirtiyor.

Diğer tavsiyeler ise, ısıya maruz bırakmayı, kimyasal dezenfektanlari ve ultraviyole ışığı içeriyor. Nebraska Üniversitesi Tıp Merkezi'nde sağlık çalışanları maskelerini içerisinde iki UV ışın kulesi bulunan bir odaya asıyorlar. Beş dakikanın ardından maskeler tekrar kullanılmaya hazır hale geliyor. Bu yaklaşım henüz deneysel boyutta ve UV ışınlarla birkaç defa dezenfekte edilen maskenin zarar görüp görmediği henüz bilinmiyor.

Evde Maske Yapın!

Amerika Birleşik Devletleri Hastalık Kontrol ve Korunma Merkezleri'nin sağlık çalışanları için yayımladığı yeni kriz rehberinde, maske yokluğunda bandana ya da atkılardan yapılmış ev yapımı maskelerin son çare olarak kullanılabileceğini belirtiliyor. Livingston'a göre bu durum çaresizliğin boyutunu gözler önüne seriyor.

Kumaştan maskelerin kullanılması pek ideal görülmüyor. 2015'te Hanoi, Vietnam'da binden fazla sağlık çalışanıyla yürütülen bir araştırmaya göre kumaş maske takmaları söylenen çalışanların solunum yolu virüsü kapma riski tıbbi maske takanlara kıyasla daha yüksek. Bu çalışma BMJ Open'da yayımlandı.

Evrim Ağacı'ndan Mesaj

Neden Desteğe İhtiyacımız Var?

Aslında maddi destek istememizin nedeni çok basit: Çünkü Evrim Ağacı, bizim tek mesleğimiz, tek gelir kaynağımız. Birçoklarının aksine bizler, sosyal medyada gördüğünüz makale ve videolarımızı hobi olarak, mesleğimizden arta kalan zamanlarda yapmıyoruz. Dolayısıyla bu işi sürdürebilmek için gelir elde etmemiz gerekiyor.

Bunda elbette ki hiçbir sakınca yok; kimin, ne şartlar altında yayın yapmayı seçtiği büyük oranda bir tercih meselesi. Ne var ki biz, eğer ana mesleklerimizi icra edecek olursak (yani kendi mesleğimiz doğrultusunda bir iş sahibi olursak) Evrim Ağacı'na zaman ayıramayacağımızı, ayakta tutamayacağımızı biliyoruz. Çünkü az sonra detaylarını vereceğimiz üzere, Evrim Ağacı sosyal medyada denk geldiğiniz makale ve videolardan çok daha büyük, kapsamlı ve aşırı zaman alan bir bilim platformu projesi. Bu nedenle bizler, meslek olarak Evrim Ağacı'nı seçtik.

Eğer hem Evrim Ağacı'ndan hayatımızı idame ettirecek, mesleklerimizi bırakmayı en azından kısmen meşrulaştıracak ve mantıklı kılacak kadar bir gelir kaynağı elde edemezsek, mecburen Evrim Ağacı'nı bırakıp, kendi mesleklerimize döneceğiz. Ama bunu istemiyoruz ve bu nedenle didiniyoruz.

Destek Ol

Yine de, ev yapımı maskeler hiç maske kullanmamaktan daha iyi. Witt şöyle diyor:

Tıbbi amaçla kullanılabilecek seviyede, kalite kontrolden geçen, saklama koşulları ideal depolarda muhafaza edilen maskeler kadar iyiler mi? Muhtemelen hayır. Peki yeterince iyiler mi? Kesinlikle.

Toplum arasında kumaş maske kullanımını baz alan 2008 tarihli bir araştırma bu fikri destekliyor. PLOS ONE'da yayımlanan çalışma, kusursuz olmasalar da ev yapımı maskelerin virüs partiküllerine karşı biraz koruma sağladıklarını söylüyor.

Japanese Creations

Maskelerin zararlı partikülleri filtrelemek ile nefes alınabilir olma koşullarını dengelemeleri gerekiyor. Disaster Medicine and Public Health Preparedness'ta 2013'te yayımlanan çalışmaya göre toz torbası gibi bazı materyaller filtreleme konusunda öne çıkıyor. Ancak, toz torbaları nefes alınabilirlik koşullarını karşılamıyor. Bu deneylerde pamuklu tişörtlerin hem nefes alınabilir bir doku sundukları hem de mikroorganizmaları cerrahi maskelerin yarısı kadar filtreleyebildiklerini görüldü.

Diğer çalışmalar üç boyutlu yazıcılara odaklanmış durumda. Üç boyutlu yazıcılarla sağlık çalışanları için gözlerini koruyup aynı zamanda maskelerinin dayanıklılığını artırabilecek sert ve temiz yüz koruyucuları üretilebiliyor. Kaliforniya Üniversitesi'ndeki Qualcomm Enstitüsü de bunu yapmayı hedefliyor. Enstitü yöneticisi Ramesh Rao şöyle diyor:

Bazı üç boyutlu parçalarla üretilen geliştirilmiş siperlikler en üretilebilir olanlar.

USA Today

Yaratıcı Olun!

JAMA'nın yazısına yanıt veren birkaç sağlık çalışanı scuba dalış maskelerini önerdi. Sterilize edilmeye dayanıklılar, gözleri, burnu ve ağzı koruyorlar ve daha da iyisi, ucuna bir filtre yerleştirmeye elverişli bir hava kanalları var. Livingston'a göre bu maskelerin kullanımı oldukça mantıklı.

Livingston ve meslektaşları çalışmalarına devam ediyor, uzmanlarla bilgi alışverişinde bulunuyor ve yakın zamanda bir rehber sunmayı umuyorlar. Ancak Livingston şu an için neyin doğru neyin yanlış olduğunun çok net olmadığını belirtiyor ve ekliyor: ''Herkes elinden geleni yapmalı.''