Yıldız Haritaları Nedir? Ne İşe Yararlar ve Nerelerde Kullanılırlar?

Eşsiz ve gizemli görünümleriyle yıldız haritaları, geceleri gökyüzü hakkında bildiklerimizi ve gördüklerimizi yansıtmaya çalışır. Yıldız haritalarının biçimleri, yüzyıllar öncesinin özenle dekore edilmiş haritalardan, günümüzün bilgisayarlarınca üretilen son derece net grafiklere kadar zaman içinde oldukça gelişti.

Yıldız Haritası Nasıl Kullanılır?

Bir dergi, gazete veya müzeden alınan aylık bir yıldız haritası, gökyüzünde göründükleri şekilde düzenlenmiş yıldızları temsil eden noktaların dağılımlarının gösterildiği, dairesel bir alan şekline sahiptir. Haritanın merkezi, doğrudan tepedeki yıldızları gösterir. Dış kenar; kuzey, güney, doğu ve batı yönleriyle etiketlenmiş ufku temsil eder.

Haritanın gökyüzüyle eşleşmesi için, kuzeyi gösteren işaretçi kuzeyi gösterecek şekilde tepede tutulmalıdır ve bu harita, içinde bulunduğunuz ay için yapılmış olmalıdır. Genellikle haritada gecenin en iyi eşleştiği zamanı açıklayan bir not da olacaktır. Örneğin, "ayın başında akşamın geç saatlerinde" ve "ayın sonunda akşamın erken saatlerinde" gibi... Buna bakarak doğru zamanda gökyüzüne bakarak haritanızı okuyabilirsiniz. Diğer günlerde okuyacak olursanız, bir miktar sapma görebilirsiniz.

Aynı zamanda, herhangi bir tarih ve saate göre ayarlanabilen yıldız bulucu tekerlekler veya düzlem küreler de popülerdir. Bunlar, oval pencereye sahip bir kapağın altında büyük bir tam daire grafiği bulunan iki katmanlı cihazlardır. Arka plan grafiği, yıl boyunca görülebilen tüm yıldızları içerir, ancak pencere yalnızca belirli bir tarih ve saatte ufkun üzerinde kalan yıldızları gösterir. Arka plan grafiğini bir pivot etrafında döndürerek güncel tarih, geçerli saatle aynı hizaya gelene kadar kenarlardaki sayıları izlersiniz. Ardından pencere, görmeyi beklediğiniz yıldızları gösterir.

Smithsonian Institute

Yıldız Haritasının Unsurları

Biçim nasıl olursa olsun, yıldız haritası oluşturucuların birçok seçeneği vardır:

Koyu arka plan mı yoksa beyaz arka plan mı?

Yıldızlar için beyaz noktalar içeren siyah veya koyu mavi bir arka plan daha doğal görünür. Ancak yıldızlar için siyah noktalı beyaz bir arka plan yazdırmak daha kolaydır ve kullanıcının kendi notlarını yazmasına olanak tanır.

Çizgili mi çizgisiz mi?

Kılavuz çizgiler yıldızları, gözü yıldızdan yıldıza götüren şekillere bağlayabilir. Büyük Ayı, Pegasus Takımyıldızı (Büyük Kare), Orion Kemeri'nin üç yıldızı ve diğer şekiller gelenekseldir ve sıklıkla kullanılır. Ancak yolunuzu bulmanıza yardımcı olacaklarsa farklı çubuk figürleri icat edebilirsiniz.

Yıldız noktaları ne kadar büyük ve ne kadar küçük yapılır?

Büyük noktalar daha parlak yıldızları, küçük noktalar daha soluk olanları gösterir. Gerçek gökyüzündeki parlaklık aralığı hakkında doğru bir izlenim veren kademeli yıldız noktaları kümesi bulmak bir sanattır.

Her takımyıldızı için figür oluşturulabilir mi?

Bazı yıldız haritaları, özellikle 1600'lerden 1800'lerin başlarına kadar olanlar arasından sanat kitaplarında veya vintage dekoratif öğeler olarak bulabilecekleriniz, Andromeda'dan Vulpecula'ya gökyüzünde yüzen mitolojik figürlerin vahşi bir partisini tasvir ediyor. Bazıları akılda kalıcı, ancak çoğu kafa karıştırıcı. Örneğin iki omuz yıldızı, üç kemer yıldızı ve ayaklar/dizler yerine geçebilecek iki yıldızdan oluşan takımyıldızı deseninde Orion formunu hayal etmek zor değil. Ancak Büyükayı'yı takımyıldızlarından ve çevresindeki yıldızlardan ayırt etmeye çalışmak sinir bozucu olabilir.

Yazar Thomas Dick, 1842'de yayınlanan "Yıldızlı Gökyüzü ve Gökbilimle Bağlantılı Diğer Konular" adlı popüler bir astronomi kitabında (Edward C. Biddle, 1842) mitolojik takımyıldız çizimlerini "grotesk (garip) ve uyumsuz figürler... değersiz, saçma ve hayali nesneler" olarak tanımlar. 20. yüzyıldan başlayarak yıldız haritaları, çubuk figürler veya 1930'da Uluslararası Astronomi Birliği tarafından kabul edilen takımyıldızlar arasındaki düz çizgi sınırları lehine olacak şekilde mitolojik figürleri genellikle ortadan kaldırdı.

All About Science

Gezegenler olsun mu, olmasın mı?

Merkür, Venüs, Mars, Jüpiter ve Satürn, Dünya'dan bakıldığında parlak yıldızlar gibi görünür. Zodyak adı verilen, gökyüzünü çevreleyen bir bantta herhangi bir yerde görünebilirler. Belirli bir yılda belirli bir ay için bir yıldız haritası yapılırsa, o ay için gezegenlerin konumlarını gösterebilir.

Tam daire biçimli haritalar, tıpkı Dünya haritalarının uzak kıtaları genişletmesi gibi, takımyıldızlarını kenarlara doğru uzatması kaçınılmazdır. (Örneğin, Mercator projeksiyonunu kullanan dikdörtgen dünya haritaları Antarktika ve Grönland'ı olduklarından çok daha büyük gösterir.)

Bozulmayı azaltmak için gök haritacıları, gökyüzünün bölümlerinin haritasını çıkarabilirler. 1910'dan bu yana 18 baskıdan geçen Norton Yıldız Atlası gökyüzünü, bir portakalın parçaları gibi her bir bölümü küçük bozulmalar içeren, gökyüzünün yaklaşık beşte birini kaplayan dilimlere böldü. Ciddi amatör gökbilimciler için yıldız atlasları, daha küçük gökyüzü parçalarını yakınlaştıran büyük haritalar içerir.

Navigasyon için Yıldız Haritaları

Yıldız haritaları denizde gemiciler tarafından kullanılan, önemli profesyonel aletlerden biridir. Küresel Konumlandırma Sistemi uydu altyapısı çökerse, eğitimli bir gemici, 58 parlak seyir yıldızını tanımlayan temel, ayrıntısız bir haritaya başvurarak geleneksel navigasyona dönebilir. Gemici, bu yıldızlardan birini seçecek, yıldızın yönünü ve ufkun üzerindeki yüksekliğini ölçecek, tam zamanı not edecek ve ardından bu sayıları geminin enlem ve boylamını veren bir hesaplamayla çalıştıracaktır.

Apollo Ay görevlerinde astronotlar, uzay aracının tutum kontrol sistemine ince ayar yapmak için parlak, yön bulmaya yarayan yıldızları tanımlayan haritalar taşıdılar. NASA, 2018'de Uluslararası Uzay İstasyonundaki astronotların gelecekteki görevler için bir yedekleme prosedürü olarak yıldız gözlem tekniklerini test ettiğini bildirdi.

Yüksek teknolojili sistemler başarısız olursa yıldızların, onları nasıl kullanacağını bilenler için hala orada olacağından emin olabilirsiniz.