Yarık Dudak ve Yarık Damak: Semptomları Nelerdir? Neden Oluşurlar?

Yarık dudak ve yarık damak; üst dudakta, ağzın tavanında (yani damakta) ya da her ikisinde birden gözlenen açıklık veya ayrılıklara verilen adlardır. Bu iki durum da henüz doğmamış bir bebeğin gelişmekte olan yüz yapısı tamamen kapanamadığında ortaya çıkarlar.

Yarık dudak ile yarık damak, doğuştan gelen kusurların en yaygınları arasındadır. Çoğu zaman izole edilmiş kusurlar olarak ortaya çıkmalarına rağmen, kalıtımsal olan birçok genetik durum ve sendromlarla da ilişkilendirilebilirler.

Yarıkla birlikte doğan bir bebek sahibi olmak endişe verici olabilir; ancak yarık dudak ile yarık damak düzeltilebilir. Bebeklerin çoğunda bir dizi ameliyat, normal işlevi geri kazandırıp, olabilecek en küçük yara izi ile daha sıradan bir görünümü sağlayabilir.

Belirti ve Semptomlar

Dudak ya da damakta gözlenen bir ayrılık (yarık), genellikle hemen doğumda teşhis edilebilir. Yarık dudak ve yarık damak şu biçimlerde ortaya çıkabilir:

• Yüzün bir ya da iki tarafını etkileyen, dudakta veya ağzın tavanında (damakta) bulunan bir ayrılma.
• Dudak üzerinde küçük bir çentik olarak gözüken ya da dudaktan başlayıp üst taraflardaki dişeti ve damağın içinden burnun altına kadar uzanan bir ayrılma.
• Yüzün görünüşünü etkilemeyen, ağzın tavanında bulunan bir ayrılma.

Daha az yaygın olarak yarıklar, ağzın arkalarında kalıp ağzın kendi tabakası tarafından örtülen yumuşak damağın kaslarında da ortaya çıkabilirler. Buna "submükoz yarık damak" adı verilir. Bu tarz yarıklar sıklıkla doğumda fark edilmez ve sonradan belirtiler başlayıncaya kadar teşhis edilemeyebilir. Submükoz yarık damağın belirti ve semptomlarına aşağıdakiler dahil olabilir:

• Beslenmede zorlanma,
• Yutkunmada zorlanma (sıvı veya yemeklerin burundan çıkma potansiyeli vardır),
• Genizden gelen konuşma sesi,
• Kronik kulak enfeksiyonları.

Ne Zaman Doktora Gidilmeli?

Yarık dudak ve yarık damaklar çoğu zaman doğumda fark edilir ve doktorunuz bakımı fark edildiği anda ayarlamaya başlayabilir. Eğer bebeğinizde submükoz yarık damağın belirti ve semptomları bulunuyorsa çocuk doktorunuzdan bir randevu almalısınız.

Hastalıkla İlişkili Genler, Etken Faktörler ve Risk Faktörleri

Yarık dudak ile yarık damak bebeğin yüzündeki dokularla ağzındaki dokular düzgün bir biçimde birleşemediğinde ortaya çıkar. Normalde dudakla damağı oluşturacak olan dokular hamileliğin iki ve üçüncü aylarında birleşirler. Ama yarık dudak ile yarık damağı olan bebeklerde birleşme ya gerçekleşmez ya da kısmen gerçekleşip bir açıklık (yarık) bırakır.

Araştırmacılar, yarık dudak ile yarık damak vakalarının büyük bir çoğunluğunun sebebinin genetik ve çevresel faktörlerin etkileşimi olduğuna inanıyor. Bir sürü bebekte bunun kesin bir sebebi bulunmuyor.

Anne veya baba, yarık oluşumuna sebebiyet verecek genler aktarabilir; bu ya bağımsızdır ya da belirtilerinden biri yarık dudak veya yarık damak olan bir genetik sendromun sonucudur. Bazı vakalarda bebekler, onları bir yarık oluşturmaya yatkın yapan bir geni kalıtım yoluyla alır ve sonra asıl olarak çevresel bir tetikleyici unsur yarığın oluşumuna sebep olur.

Risk Faktörleri Nelerdir?

Birkaç faktör, bir bebekte yarık dudak ve yarık damağın şekillenmesi olasılığını artırabilir. Bunlardan bazıları şunlardır:

• Aile geçmişi. Aile geçmişinde yarık dudak ya da yarık damak bulunan ebeveynlerin yarığı olan bir bebeğe sahip olma şansları daha yüksektir.
• Hamilelik sırasında bazı maddelere maruz kalmak. Yarık dudak ile yarık damağın sigara içen, alkol tüketen veya bazı ilaçları kullanan hamile kadınlarda ortaya çıkması daha olası olabilir.
• Diyabet olmak. Hamilelikleri öncesinde şeker hastalığı tanısı konmuş hamile kadınların, yarık damağı olmadan yarık dudaklı bebeklere sahip olmalarının olasılığının artmış olabileceğini gösteren kanıtlar bulunuyor.
• Hamilelik sırasında obez olmak. Obez kadınların çocuklarının yarık dudak ve damak oluşturma risklerinin fazla olabileceğine işaret eden kanıtlar bulunuyor.

Yarık damağın dahil olduğu veya olmadığı yarık dudağın erkeklerde görülme ihtimali daha yüksektir. Aynı zamanda yarık dudak olmadan yarık damağın olması da dişilerde daha yaygındır. Amerika'da yarık dudak ile damağın en çok yerli Amerikalılarda, en az da Afrikalı-Amerikalılarda görüldüğü bildirilmektedir.

Evrim Ağacı'ndan Mesaj

Neden Desteğe İhtiyacımız Var?

Aslında maddi destek istememizin nedeni çok basit: Çünkü Evrim Ağacı, bizim tek mesleğimiz, tek gelir kaynağımız. Birçoklarının aksine bizler, sosyal medyada gördüğünüz makale ve videolarımızı hobi olarak, mesleğimizden arta kalan zamanlarda yapmıyoruz. Dolayısıyla bu işi sürdürebilmek için gelir elde etmemiz gerekiyor.

Bunda elbette ki hiçbir sakınca yok; kimin, ne şartlar altında yayın yapmayı seçtiği büyük oranda bir tercih meselesi. Ne var ki biz, eğer ana mesleklerimizi icra edecek olursak (yani kendi mesleğimiz doğrultusunda bir iş sahibi olursak) Evrim Ağacı'na zaman ayıramayacağımızı, ayakta tutamayacağımızı biliyoruz. Çünkü az sonra detaylarını vereceğimiz üzere, Evrim Ağacı sosyal medyada denk geldiğiniz makale ve videolardan çok daha büyük, kapsamlı ve aşırı zaman alan bir bilim platformu projesi. Bu nedenle bizler, meslek olarak Evrim Ağacı'nı seçtik.

Eğer hem Evrim Ağacı'ndan hayatımızı idame ettirecek, mesleklerimizi bırakmayı en azından kısmen meşrulaştıracak ve mantıklı kılacak kadar bir gelir kaynağı elde edemezsek, mecburen Evrim Ağacı'nı bırakıp, kendi mesleklerimize döneceğiz. Ama bunu istemiyoruz ve bu nedenle didiniyoruz.

Destek Ol

Komplikasyonlar

Yarık damağın dahil olduğu veya olmadığı yarık dudaklı çocuklar, yarığın türü ve ciddiyetine göre oldukça çeşitli zorluklarla karşılaşır.

• Beslenmede zorlanma. Doğumdan sonra en çabuk karşılaşılan sorunlardan biri beslenmedir. Yarık dudağı olan çoğu bebek memeyle beslenebilse de yarık damak emmeyi zorlaştırabilir.
• Kulak enfeksiyonları ve işitme kaybı. Yarık damağı olan bebekler, özellikle orta kulakta sıvı bulundurma ve işitme kaybı riskindedir.
• Dişle ilgili sorunlar. Eğer ki yarık, üstteki dişetinin içinden geçerse diş gelişimini etkileyebilir.
• Konuşma zorlukları. Damak ses çıkarmakta bir rol oynadığı için normal konuşmanın gelişimi yarık damaktan etkilenebilir. Konuşma, kulağa genizden geliyormuş gibi gelebilir.
• Bir sağlık durumuyla baş etmenin zorlukları. Yarığa sahip çocuklar farklı görünmenin ve yoğun tıbbi bakımın sonucu olarak sosyal, duygusal ve davranışsal sorunlarla yüzleşebilir.

Teşhis Yöntemleri

Birçok yarık dudak vakası doğum anında hemen fark edilir ve özel bir teste gerek olmaksızın teşhis edilebilir. Giderek artan bir isabetle, artık çocuklar doğmadan bile, ultrason sayesinde yarık dudak veya yarık damak durumları teşhis edilebilmektedir.

Doğum Öncesi Ultrason

Doğum öncesi ultrason, gelişmekte olan fetüsün resimlerini oluşturmak için ses dalgalarını kullanan bir testtir. Resimleri analiz ederken, bir doktor yüz yapılarında bir farklılık tespit edebilir.

Yarık dudak, gebeliğin 13. haftasından itibaren ultrason ile tespit edilebilir. Fetüs gelişmeye devam ettikçe, yarık dudağı doğru bir şekilde teşhis etmek daha kolay olabilir. Tek başına oluşan yarık damak ultrason ile görülmesi daha zordur.

Doğum öncesi ultrasonda bir yarık varsa, doktorunuz rahminizden bir amniyotik sıvı örneği almak için bir prosedür önerebilir (buna amniyosentez denir). Sıvı testi, fetüsün başka doğum kusurlarına neden olabilecek bir genetik sendromu miras aldığını gösterebilir. Bununla birlikte, çoğu zaman dudak ve yarık damak yarığının nedeni bilinmemektedir.

Önlem Yöntemleri

Bir bebek yarıkla doğduktan sonra ebeveynler doğal olarak başka bir çocuklarının da aynı halle doğma olasılığından endişelenebilirler. Yarık dudak ve yarık damağın pek çok vakası önlenemez olsa da durumu anlayışınızı artırmak ya da riskinizi azaltmak için şu adımları takip edebilirsiniz:

• Genetik danışmanlığı göz önünde bulundurun. Eğer aile geçmişinizde yarık dudak ve yarık damak vakaları bulunuyorsa hamile kalmadan önce doktorunuza bildirin. Doktorunuz sizi yarık dudak ve yarık damağa sahip çocuklarınız olma riskinizi hesaplamanıza yardım edebilecek bir genetik danışmana yönlendirebilir.
• Doğum öncesi vitaminleri kullanın. Yakın zamanda hamile kalmayı planlıyorsanız doktorunuza ''Doğum öncesi vitaminleri kullanmalı mıyız?'' diye sorun.
• Tütün veya alkol tüketmeyin. Hamilelik sırasında alkol veya tütün tüketimi doğuştan bir kusura sahip çocuk doğurmanın riskini artırır.