Volkanik Patlamaların Dinozorların Yok Oluşu Üzerindeki Rolünün Oldukça Kısıtlı Olduğu Ortaya Çıktı!

Hint yarımadasındaki büyük volkanik patlamalar, uzun süredir dinozorların (neredeyse hepsinin) yok oluşu için bir alternatif neden olarak öne sürülmektedir. Volkanizma, 66 milyon yıl önce Dünya'ya göktaşı çarpmadan kısa bir süre önce oldukça aktifti. Volkanik patlamaların Dünya'nın iklimi üzerindeki etkisi, onlarca yıldır yoğun bilimsel tartışmalara konu olmuştur. Şimdi ise Utrecht Üniversitesi ve Manchester Üniversitesi'nden iklim bilimciler, volkanik faaliyet geçici bir soğuma etkisine neden olsa da bu etkilerin göktaşı çarpmasından binlerce yıl önce ortadan kalktığını ortaya koyuyor. Bilim insanları bu nedenle, dinozorların yok oluşunun ana nedeninin göktaşı çarpması olduğunu düşünüyor.

Dinozorların yok olmasının ana sebebinin Chicxulub göktaşı mı olduğu, volkanizmanın bunda bir parmağı olup olmadığı gibi sorular dinozorları tarihini anlatan birçok modern çocuk kitabında bile tartışılmaya devam ediliyor.

Yaklaşık 66 milyon yıl önce Meksika Körfezi'ne çarpan göktaşının dinozor çağını bitiren etkileri oldukça iyi araştırılmış yaygın bir biçimde kabul görmüş olsa da yer bilimciler, Hint alt kıtasında göktaşı çarpmasından önce ve sonra gerçekleşen büyük lav püskürtmelerinin Dinozor popülasyonlarının yok oluşuna katkıda bulunup bulunmadığını onlarca yıldır hararetli bir şekilde tartışmaktadır. Bu volkanik patlamalar, atmosfere bol miktarda karbondioksit, toz ve kükürt salınmasına neden olarak Dünya'nın iklimini önemli ölçüde değiştirmiştir. Ancak bu değişim, göktaşı çarpmasına kıyasla farklı şekillerde ve zaman dilimlerinde yaşanmıştır.

Utrecht Üniversitesi ve Manchester Üniversitesi'nden iklim bilimcilerin Science Advances dergisinde yayınladığı yeni çalışmada araştırmacılar Hindistan'daki volkanik patlamaların küresel iklim üzerinde net bir etkiye sahip olduğunu ancak dinozorların kitlesel yok oluşu üzerinde etkisinin çok kısıtlı olduğunu ortaya koyuyor.^[1]

ABD'den alınan toprak örneklerindeki molekülleri inceleyen bilim insanları, hem volkanik patlamaları hem de göktaşı çarpması dönemini kapsayan bir hava sıcaklığı kaydı oluşturdu. Araştırmacılar, bu yöntemi kullanarak büyük volkanik patlamaların göktaşı çarpmasından yaklaşık 30.000 yıl önce meydana geldiğini tespit etti. Patlamalar, en az 5°C’lik bir soğuma ile aynı döneme denk geliyor. Ekip, soğumanın büyük olasılıkla volkanik kükürdün güneş ışığını Dünya yüzeyine ulaşmasını engellemesinden kaynaklandığını düşünüyor.

Daha da önemlisi, bilim insanları göktaşı çarpmasından yaklaşık 20.000 yıl önce Dünya'daki sıcaklıkların belli bir denge hâline ulaştığını ve volkanik patlamalar başlamadan önceki seviyelere geri döndüğünü keşfetti. Utrecht Üniversitesi'nden Lauren O’Connor, bu küresel ısınma döneminin büyük olasılıkla volkanik karbondioksit emisyonlarıyla desteklendiğini belirtiyor:

Volkanik patlamalar ve bunun sonucunda atmosfere salınan karbondioksit ve kükürt, Dünya üzerindeki yaşam için ağır sonuçlara yol açabilirdi. Ancak bu olaylar, göktaşı çarpmasından binlerce yıl önce gerçekleştiği için muhtemelen dinozorların yok oluşunda oldukça küçük bir role sahip.

Volkanizmanın etkileri neredeyse tamamen göz ardı edilebilir ise dinozorların kitlesel yok oluşunun ana suçu Chicxulub göktaşı çarpmasına kalıyor. Manchester Üniversitesi'nden Rhodri Jerrett, şöyle anlatıyor:

Göktaşının çarpması bir dizi felaketi tetikledi. Buna orman yangınları, depremler, tsunamiler ve ekosistemleri mahveden bir soğuma etkisi de dahil. Sonuç olarak dinozorlara son darbeyi göktaşının vurmuş olduğunu düşünüyoruz.

Araştırmacıların analiz ettiği fosil toprak örnekleri, bakteriler tarafından üretilen ve çevre sıcaklığına bağlı olarak yapıları değişen özel membran moleküllerini de içeriyor. Bilim insanları bu moleküllerin bileşimini analiz ederek geçmişteki sıcaklıkları hesaplayabiliyor. O'Connor, şöyle ekliyor:

Bu şekilde dinozorların yok oluşuna giden zamanın ayrıntılı "sıcaklık zaman çizelgesi"ni oluşturabildik. Bu zaman çizelgesini fosil kayıtlarıyla karşılaştırarak olayların ne zaman yaşandığını daha iyi anlayabiliyoruz.

Utrecht Üniversitesi, Manchester Üniversitesi, Plymouth Üniversitesi ve Denver Doğa ve Bilim Müzesi'nden araştırmacılar, şimdi ise aynı yöntemi Dünya tarihi için oldukça önemli olan dönemlerdeki geçmiş iklimleri yeniden oluşturmak için kullanıyor.