Vitamin Nedir? Vitaminler, Savunma Sistemimizi Nasıl Güçlendirir?

Vitamin, vücudumuzdaki birçok biyokimyasal aktivitenin gerçekleşmesi için önem taşıyan kimyasal maddelerin ortak adıdır. Vitaminlerin etki ettiği biyokimyasal aktiviteler arasında normal hücre büyümesi, hücresel yanıt mekanizması, kan dolaşımının düzenli sağlanması gibi hayati fonksiyonlar da olduğu ve vücudumuz vitaminleri üretemediği için vitaminleri önerilen düzeylerde günlük diyetimizle almamız gerekir. Ulusal Sağlık Enstitüsü'nün (National Institutes of Health) vitaminler için önerdiği günlük alım miktarlarına şuraya tıklayarak ulaşabilirsiniz.

Eğer vitaminleri diyetimizle uzun süre boyunca almazsak, vücudumuzdaki biyokimyasal aktiviteler aksar ve çeşitli sağlık sorunları ile karşı karşıya kalabiliriz. Bu sağlık sorunlarından biri de vücudumuzun bağışıklık sisteminin düşmesidir. Çünkü vitaminler, aktif olarak bağışıklık sistemimizin güçlenmesinde de rol oynar.

Aslında her vitamin çeşitli biyokimyasal aktivitelere katılarak dolaylı yoldan immün sistemimize etki etse de bu yazımızda öne immün sisteme etkisi ile bir adım öne çıkan vitaminleri inceleyeceğiz. Gelin hangi vitaminin bağışıklık (immün) sistemimizde nasıl bir rol oynadığına birlikte bakalım.

A Vitamini

A vitamini görme yetisinin oluşabilmesinde kilit bir rol oynayan, ancak bunun yanında büyüme ve gelişmeyi destekleyen ve epitel ile mukus dokularının bütünlüğünün bozulmasını engelleyen bir mikro besin ögesidir. A vitamini ayrıca bir inflamasyon önleyici vitamin olarak da bilinir. Çünkü immün sistemin gelişmesine katkı sağlar ve hümoral ve hücresel düzeyde immün yanıtı düzenleyici rol oynar. Bu konu üzerinde yürütülen çalışmalarda, immün sistem üzerinde etkili organların ve dokuların sabit bir konsantrasyonda A vitamini alımına ihtiyaç duyduğu gösterilmiştir.

A vitaminin diyetimizde iki formu bulunur; hayvansal gıdalarda bulunan "preformed" A vitamini ve bitki bazlı besinlerde bulunan "provitamin A". A vitaminin en çok bulunduğu kaynaklar ise şöyle sıralanabilir;

• Dana Ciğeri
• Tatlı Patates
• Ispanak
• Havuç
• Kırmızı Biber

Pixabay

B6 Vitamini

B6 vitamini ayrıca piridoksin olarak da bilinir; çünkü içeriğinde 3 tane piridin molekülü türevi içerir ve bu yüzden piridoksin ismini alır. Vücudumuzda birçok enzimin kofaktörü olarak rol oynar ve koruyucu etkileri bu rolünden kaynaklanır.

B6 vitaminin çok önemli bir etkisi de kandaki homosistein seviyesini kontrol etmesidir. Homosistein, çok yaygın bir amino asittir. Tüketilen proteinin sindirimi sonucu ortaya çıkar ve kan dolaşımına katılır. Kandaki yüksek miktarda homosistein seviyesi (hiperhomosisteinemi), akut koroner sendrom (AKS) gibi kalp rahatsızlıkları ile ilişkilendirilmiştir.

Vücudumuzun B6 vitaminine ihtiyaç duymasının bir diğer nedeni ise B12 vitaminin emilimidir. B6 vitamininin varlığı B12 vitamininin emilimini arttırmaktadır. Yazının ilerleyen kısmında B12 vitaminini inceleyeceğiz ancak B12 vitamininin kırmızı kan hücrelerini ve çeşitli immün hücrelerini ürettiğini söylemekte yarar var. B6 vitamininin eksikliğinde lenfositlerin (lenfatik sistem hücreleri) büyümesi ve lenfositlerin bir alt kümesi olan T hücrelerinin aktivitesinin azaldığı gözlemlenmiştir. Vitaminin kaynakları ise şöyle sıralanır:

• Dana ciğeri
• Nohut
• Ton Balığı
• Somon Balığı
• Patates
• Tavuk Göğüs Eti

B9 Vitamini

B9 vitamini, folat ya da folik asit olarak da bilinir. B9 vitamini nükleik asitlerin, çeşitli proteinlerin ve sinir dokularının yapımında kilit bir role sahiptir. Bu yüzden immün sistem üzerinde dolaylı ama çok önemli bir etkisi vardır. B9 vitamininin immün sistem üzerindeki bir diğer etkisi de beyin sayesinde gerçekleşir.

B9 vitamini mental ve duygusal sağlık açısından çok önemlidir. Varlığında, sinirler arası iletimi sağlayan nörotransmiter maddeler daha çok üretilir ve daha güçlü bir bağışıklığınız olur. Yokluğunda veya eksikliğinde ise anksiyete, depresyon, dil ülserleri, megaloblastik anemi gibi durumlar ortaya çıkabilir. Besin kaynakları ise şöyledir;

• Marul
• Ispanak
• Avokado
• Somon Balığı
• Kabuklu Deniz Ürünleri

B12 Vitamini

B12 vitamini "kobalamin" olarak da bilinir çünkü içeriğinde kobalt bulunur. B12 vitamini insan vücudundaki her hücrede metabolizmaya katılır. Özellikle DNA sentezinde, yağ asitleri ve amino asit metabolizmalarında yer alır. Vücudumuzda yaygın olarak bulunan lenfositlerden olan B hücrelerinin sentezinde ve T hücrelerinin çoğalmasında rol oynar.

Hayvanlar üzerinde yapılan bir çalışmada, B12 vitamininin eksikliğinde model hayvanların immün sistemlerinin düştüğü ve viral ya da bakteriyel enfeksiyonlara açık hale geldikleri gösterilmiştir. B12 vitamini insan ya da bitki hücrelerinde doğal olarak sentezlenemez. Bu yüzden hayvansal gıdalarla ya da besin takviyeleri ile almak durumundayızdır. Hayvansal kaynakları arasında:

• Kırmızı Et
• Deniz Tarağı
• Dana Ciğeri
• Süt ve Süt Ürünleri
• Somon ve Ton Balığı

C Vitamini

C vitamini, ya da diğer adıyla askorbik asit, immün sistemimiz üzerinde en etkili vitaminlerden birisidir. Çünkü C vitamini bir antioksidandır. Vücudumuzun serbest radikallerin zararlı etkilerinden korunmasını sağlarken aynı zamanda patojenlere karşı da savaşır. İmmün sistemimizde yer alan birçok hücre C vitaminine ihtiyaç duyar. Özellikle fagositoz yapan fagositik hücreler ve T hücreleri C vitamininin toplanmasına ihtiyaç duyar. Bu yüzden C vitamini yokluğunda enfeksiyonlar daha hızlı yayılabilmektedir.

C vitamininin bir diğer özelliği de demir mineralinin emilimini arttırmasıdır. Demir minerali kırmızı kan hücrelerinin üretiminde rol oynar ve yapısına katılır. Kan hücrelerinin artması demek lenfosit hücrelerinin dahil bütün hücrelerin daha iyi beslenmesi demek olduğundan immün sistemin daha da güçleneğini söylemek mümkündür. C vitamininin kaynakları:

• Kırmızı Biber
• Turunçgiller
• Patates
• Domates
• Ispanak
• Bezelye

Pixabay

D Vitamini

D vitamini temel olarak iki formda bulunur; D2 vitamini ve D3 vitamini. D2 vitamini "ergokalsiferol" olarak da bilinirken D3 vitamini "kolekalsiferol" olarak bilinir. Bu vitaminler daha çok kemiklerde ve dişlerde bulunarak dayanıklılıklarını arttırır. D2 vitamini bitkiler tarafından sentezlenebilir ama insanlar tarafından sentezlenemez. D2 vitaminini bitkisel kaynaklardan ya da bitkileri tüketen hayvanların ürünlerinden almamız gereklidir. Ancak insan vücudu D2 vitaminini aktifleştirerek D3 (1,25-dihidroksi vitamin D) üretebilir. Yalnız bu aktifleşme süreci için Güneş ışığına ihtiyacımız vardır.

D3 vitamininin immün sisteme büyük bir katkısı vardır. Çünkü D3 vitamini, bazı patojen mikroorganizmalar için toksik olan proteinleri üreten genlere etki ederler ve o proteinlerin üretilmesini sağlarlar. Bu proteinler sayesinde vücudumuz patojenlerden korunmuş olur. Vücudumuzda D vitaminin eksikliği enfeksiyon oranını arttırdığı gibi kanser ya da kalp rahatsızlıkları gibi kronik rahatsızlıklardan ölüm oranını da arttırmaktadır. Bu vitaminin besin kaynakları:

• Süt
• Yoğurt
• Yumurta
• Peynir
• Morina Balığı Yağı
• Somon Balığı

Pixabay

E Vitamini

Tıpkı C vitamini gibi E vitamini de bir antioksidandır ve hücreleri oksidatif stresten korur. İmmün sistemde görevli hücrelerin membranlarında E vitamini konsantrasyonları daha fazladır; çünkü o hücreler daha fazla risk altındadır. E vitamininin en çok bilinen formu, insan sağlığındaki temel görevlerinden dolayı alfa-tokoferoldür. E vitamini ayrıca protein kinaz C (PKC) enziminin aktivitesini de durdurarak nitrik oksit gibi ''süperoksit'' maddelerin oluşumunu ve hücrelerin zarar görmesini engeller. E vitamini kaynakları şöyledir:

• Ayçekirdeği
• Aspir Çiçeği
• Buğday Ruşeymi
• Yer Fıstığı
• Domates
• Brokoli