Paylaşım Yap
Tüm Reklamları Kapat
Tüm Reklamları Kapat

Virüsler ve Daha Küçük Patojenler: Virüsler, Viroidler ve Prionlar ile Tanışın!

Virüsler ve Daha Küçük Patojenler:  Virüsler, Viroidler ve Prionlar ile Tanışın! Pixabay
4 dakika
12,992
Tüm Reklamları Kapat

Virüsler

Virüsler geçmişten bugüne insanlar, hayvanlar ve bitkiler için belalı patojenler olmuşlardır. Bugün hala başımıza bela olmaya devam eden HIV gibi virüsler bulunmakta. Günümüz teknolojisi çoğu viral hastalık için bir kere başladıktan sonra tamamen tedavi edip hastalığı yok etmede eksik kalmaktadır. Virüsler, bakteriler gibi antibiyotiklerden etkilenmedikleri gibi çok hızlı mutasyon geçirirler ve bu onları başa çıkılması zor hale getirir. Viroloji ile ilgili ayrıntılı yazımıza buradan erişebilirsiniz.

Beliren Virüsler

Siz de ortalıkta hiçbir belirti yokken aniden bir salgının başladığını görmüşsünüzdür. Bu tür salgınlara sebep olan yani aniden beliren virüslere beliren (emerging) virüsler denir. Örneğin ebola bu şekilde beliren bir virüs sayılabilir. Bir dönem tüm dünyayı alarma geçiren H1N1 (domuz gribi) de bir beliren virüstü.

Tüm Reklamları Kapat

Peki bu daha önce görülmemiş hastalıklar nasıl oluyor da aniden ortaya çıkıyor? Bunu 3 şekilde açıklayabiliriz. Birincisi var olan virüslerin muhteşem bir hızla mutasyona uğramalarıdır. Özellikle RNA virüslerinin mutasyonları çoğalmalarında kontrol aşamasından geçmemesi nedeniyle çok daha sık görülür. HIV gibi retrovirüsler, RNA'dan DNA sentezledikleri için hata payı oranı fazlasıyla artar. Bu da mutasyon hızını artırır. Öyle ki bu virüsler o kadar çok mutasyon geçirirler ki eski hallerine bağışıklık kazanmış bir bünyeyi tekrardan hasta edebilirler. Buna en iyi örnek mevsimsel grip salgınlarıdır. Bu yüzdendir ki sürekli yeni grip aşıları denenmek zorundadır.

Çeşitli virüs morfolojileri.
Çeşitli virüs morfolojileri.
Freepik

İkinci bir yöntem ise hastalığın izole bir insan topluluğundan kurtulup da gezegene yayılmasıdır. HIV başlarda farkına varılmadan özellikle Afrika kıtasında isimsiz bir salgın olarak varlığını sürdürüyordu. Teknolojinin gelişmesiyle ulaşımın kolaylaşması HIV'in yayılmasında büyük rol oynadı.

Tüm Reklamları Kapat

Üçüncü yöntem ise hayvanlarda zaten var olan bir virüsün insanlara geçmesidir. Bazı virüsler hayvan vücudunda varlığını sürdürür ancak bu hayvanda herhangi bir hastalık belirtisi veya rahatsızlık oluşturmayabilir. İnsanların vücuduna geçince asıl patojen özelliklerini gösterebilirler. Büyük olasılıkla insanlara domuzlardan geçtiği düşünülen H1N1 ve kümes hayvanlarından geçtiği düşünülen H5N1 virüsleri, domuz gribi ve kuş gribi olarak isimlendirilen salgınlara yol açmışlardır. Bilim insanlarının tahminlerine göre yeni hastalıkların dörtte üçü bu yolla oluşmaktadır.

Bunun gibi grip salgınları üç tipe ayrılır: A, B ve C. Tip B ve tip C sadece insanları enfekte eder ve şu ana kadar hiç salgın yapmamışlardır. Ancak tip A içerisinde insanların da olduğu geniş bir hayvan türü yelpazesi üzerinde bir etkiye sahiptir ve türler arası hareket edebilir.

A tipi virüslere sahip oldukları özelliklere göre H ve N harfleri kullanılarak standart isimler belirlenmiştir. Bu isimleri virüslerin yüzey proteinleri belirler. Hemaglutinin (H) virüsün konakçı hücreye tutunmasını sağlarken Nörominidinaz (N) yeni oluşan virüslerin konak hücreden dışarı çıkmasını sağlar. hemaglutininin 16 türü, nörominidinazın ise 9 türü vardır ve virüsler sahip oldukları bu protein türlerine göre sayılarla isimlendirilirler.

Evrim Ağacı'ndan Mesaj

Daha Küçük Patojenler

Viroidler ve Prionlar

Bazı intrasellüler (hücre içi) bakteriler hücrelerimizin içine girip orada çoğalıp onları hasta edecek kadar küçük olabilirler; diğer yandan virüsler de bakterilen içine girip orada çoğalıp onları hasta edecek kadar küçüktürler. Ancak virüslerden daha küçükleri de vardır. Bunlardan viroidler sadece birkaç yüz nükleotid uzunluğunda halkasal RNAlardır ve bitkileri enfekte ederler. Yani tek bir molekül hastalığı yayabilmektedir. Virüsler gibi protein sentezleyemezler ancak bitkideki denetçi sistemleri bozarak anormal büyümeler veya cücelikler oluşturabilirler. Bunlardan en ünlülerinden cadang-cadang viroidi, Filipinler'de 10 milyondan fazla hindistan cevizi ağacının ölmesine yol açmıştır.

Protein katlanması.
Protein katlanması.
CJD

Bir de hastalık oluşturan proteinler olan prionlar vardır. Bunlar çeşitli hayvan türlerini etkilerler. Nükleik asitlerden yoksundurlar. Hücrelerde doğal olarak üretilen proteinlerin değişmesiyle oluşurlar. Çoğunlukla beyin dejenerasyonlarına yol açarlar ve oldukça tehlikelidirler. Koyunların sinir sistemini etkileyen scrapie hastalığı, büyük baş hayvanlarda görülen deli dana ve son yıllarda Britanya'da 150 kadar insanın ölümüne sebep olan Creutzfeldt-Jakob, kuru hastalığı, ölümcül ailesel uyku hastalığı prion kökenli hastalıklardır. Prionların varlığı scrapie hastalığının bulaşma yöntemleri araştırılırken keşfedilmiştir.

Prionların kuluçka dönemleri de oldukça ilginçtir, zira bu patojenler yaklaşık 10 yıl süren kuluçka dönemleri geçirebilirler ve bu dönemde çeşitli enfeksiyonlara yol açarak erken tanı ihtimalini ortadan kaldırmaktadırlar. Ayrıca ortadan kaldırılmaları da çok zordur çünkü normal pişirme sıcaklıklarında parçalanmazlar.

Bu bozuk proteinler beyindeki diğer sağlam proteinlere bağlanarak onların da yapısını bozmakta ve beraber zincirler kurarak diğer sağlam protienlere saldırmaya devam etmektedirler. Bu görüşü ilk ortaya atan Stanley Prusiner 1997 yılında Nobel kazanmıştır ve bu görüş genel olarak kabul görmektedir.

Bu Makaleyi Alıntıla
Okundu Olarak İşaretle
65
0
  • Paylaş
  • Alıntıla
  • Alıntıları Göster
Paylaş
Sonra Oku
Notlarım
Yazdır / PDF Olarak Kaydet
Bize Ulaş
Yukarı Zıpla

İçeriklerimizin bilimsel gerçekleri doğru bir şekilde yansıtması için en üst düzey çabayı gösteriyoruz. Gözünüze doğru gelmeyen bir şey varsa, mümkünse güvenilir kaynaklarınızla birlikte bize ulaşın!

Bu içeriğimizle ilgili bir sorunuz mu var? Buraya tıklayarak sorabilirsiniz.

Soru & Cevap Platformuna Git
Bu İçerik Size Ne Hissettirdi?
  • Tebrikler! 21
  • Bilim Budur! 14
  • Merak Uyandırıcı! 8
  • Muhteşem! 4
  • Mmm... Çok sapyoseksüel! 4
  • İnanılmaz 4
  • Korkutucu! 4
  • Umut Verici! 2
  • Güldürdü 0
  • Üzücü! 0
  • Grrr... *@$# 0
  • İğrenç! 0
Kaynaklar ve İleri Okuma
  1. Türev İçerik Kaynağı: Campbell Biyoloji | Arşiv Bağlantısı
  • Wikipedia. Prions. (5 Ağustos 2019). Alındığı Tarih: 5 Ağustos 2019. Alındığı Yer: | Arşiv Bağlantısı
  • Jane B. Reece, et al. (2013). Virüsler. ISBN: 978-605-355-147-8. Yayınevi: Palme Yayıncılık.
Tüm Reklamları Kapat

Evrim Ağacı'na her ay sadece 1 kahve ısmarlayarak destek olmak ister misiniz?

Şu iki siteden birini kullanarak şimdi destek olabilirsiniz:

kreosus.com/evrimagaci | patreon.com/evrimagaci

Çıktı Bilgisi: Bu sayfa, Evrim Ağacı yazdırma aracı kullanılarak 19/03/2024 13:37:58 tarihinde oluşturulmuştur. Evrim Ağacı'ndaki içeriklerin tamamı, birden fazla editör tarafından, durmaksızın elden geçirilmekte, güncellenmekte ve geliştirilmektedir. Dolayısıyla bu çıktının alındığı tarihten sonra yapılan güncellemeleri görmek ve bu içeriğin en güncel halini okumak için lütfen şu adrese gidiniz: https://evrimagaci.org/s/7904

İçerik Kullanım İzinleri: Evrim Ağacı'ndaki yazılı içerikler orijinallerine hiçbir şekilde dokunulmadığı müddetçe izin alınmaksızın paylaşılabilir, kopyalanabilir, yapıştırılabilir, çoğaltılabilir, basılabilir, dağıtılabilir, yayılabilir, alıntılanabilir. Ancak bu içeriklerin hiçbiri izin alınmaksızın değiştirilemez ve değiştirilmiş halleri Evrim Ağacı'na aitmiş gibi sunulamaz. Benzer şekilde, içeriklerin hiçbiri, söz konusu içeriğin açıkça belirtilmiş yazarlarından ve Evrim Ağacı'ndan başkasına aitmiş gibi sunulamaz. Bu sayfa izin alınmaksızın düzenlenemez, Evrim Ağacı logosu, yazar/editör bilgileri ve içeriğin diğer kısımları izin alınmaksızın değiştirilemez veya kaldırılamaz.

Tüm Reklamları Kapat
Keşfet
Akış
İçerikler
Gündem
Bellek
Genel Görelilik
Maske Takmak
İklim Değişikliği
Bilim İnsanları
Kök Hücre
Antibiyotik
Mers
Araştırmacılar
Nükleer Enerji
Evrim Ağacı
Böcek Bilimi
Çekirdek
Siyah
Avcı
Temel
Gıda Güvenliği
Uterus
Çevre
Amerika Birleşik Devletleri
Çiçek
Film
Karar Verme
Kuş
Demir
Aklımdan Geçen
Komünite Seç
Aklımdan Geçen
Fark Ettim ki...
Bugün Öğrendim ki...
İşe Yarar İpucu
Bilim Haberleri
Hikaye Fikri
Video Konu Önerisi
Başlık
Gündem
Bugün Türkiye'de bilime ve bilim okuryazarlığına neler katacaksın?
Bağlantı
Kurallar
Komünite Kuralları
Bu komünite, aklınızdan geçen düşünceleri Evrim Ağacı ailesiyle paylaşabilmeniz içindir. Yapacağınız paylaşımlar Evrim Ağacı'nın kurallarına tabidir. Ayrıca bu komünitenin ek kurallarına da uymanız gerekmektedir.
1
Bilim kimliğinizi önceleyin.
Evrim Ağacı bir bilim platformudur. Dolayısıyla aklınızdan geçen her şeyden ziyade, bilim veya yaşamla ilgili olabilecek düşüncelerinizle ilgileniyoruz.
2
Propaganda ve baskı amaçlı kullanmayın.
Herkesin aklından her şey geçebilir; fakat bu platformun amacı, insanların belli ideolojiler için propaganda yapmaları veya başkaları üzerinde baskı kurma amacıyla geliştirilmemiştir. Paylaştığınız fikirlerin değer kattığından emin olun.
3
Gerilim yaratmayın.
Gerilim, tersleme, tahrik, taciz, alay, dedikodu, trollük, vurdumduymazlık, duyarsızlık, ırkçılık, bağnazlık, nefret söylemi, azınlıklara saldırı, fanatizm, holiganlık, sloganlar yasaktır.
4
Değer katın; hassas konulardan ve öznel yoruma açık alanlardan uzak durun.
Bu komünitenin amacı okurlara hayatla ilgili keyifli farkındalıklar yaşatabilmektir. Din, politika, spor, aktüel konular gibi anlık tepkilere neden olabilecek konulardaki tespitlerden kaçının. Ayrıca aklınızdan geçenlerin Türkiye’deki bilim komünitesine değer katması beklenmektedir.
5
Cevap hakkı doğurmayın.
Bu platformda cevap veya yorum sistemi bulunmamaktadır. Dolayısıyla aklınızdan geçenlerin, tespit edilebilir kişilere cevap hakkı doğurmadığından emin olun.
Ekle
Soru Sor
Sosyal
Yeniler
Daha Fazla İçerik Göster
Popüler Yazılar
30 gün
90 gün
1 yıl
Evrim Ağacı'na Destek Ol

Evrim Ağacı'nın %100 okur destekli bir bilim platformu olduğunu biliyor muydunuz? Evrim Ağacı'nın maddi destekçileri arasına katılarak Türkiye'de bilimin yayılmasına güç katın.

Evrim Ağacı'nı Takip Et!
Yazı Geçmişi
Okuma Geçmişi
Notlarım
İlerleme Durumunu Güncelle
Okudum
Sonra Oku
Not Ekle
Kaldığım Yeri İşaretle
Göz Attım

Evrim Ağacı tarafından otomatik olarak takip edilen işlemleri istediğin zaman durdurabilirsin.
[Site ayalarına git...]

Filtrele
Listele
Bu yazıdaki hareketlerin
Devamını Göster
Filtrele
Listele
Tüm Okuma Geçmişin
Devamını Göster
0/10000
Bu Makaleyi Alıntıla
Evrim Ağacı Formatı
APA7
MLA9
Chicago
J. Reece, et al. Virüsler ve Daha Küçük Patojenler: Virüsler, Viroidler ve Prionlar ile Tanışın!. (8 Ağustos 2019). Alındığı Tarih: 19 Mart 2024. Alındığı Yer: https://evrimagaci.org/s/7904
Reece, J., Kaçıra, G., Türkoğlu, P. (2019, August 08). Virüsler ve Daha Küçük Patojenler: Virüsler, Viroidler ve Prionlar ile Tanışın!. Evrim Ağacı. Retrieved March 19, 2024. from https://evrimagaci.org/s/7904
J. Reece, et al. “Virüsler ve Daha Küçük Patojenler: Virüsler, Viroidler ve Prionlar ile Tanışın!.” Edited by Pedram Türkoğlu. Evrim Ağacı, 08 Aug. 2019, https://evrimagaci.org/s/7904.
Reece, Jane. Kaçıra, Göktuğ. Türkoğlu, Pedram. “Virüsler ve Daha Küçük Patojenler: Virüsler, Viroidler ve Prionlar ile Tanışın!.” Edited by Pedram Türkoğlu. Evrim Ağacı, August 08, 2019. https://evrimagaci.org/s/7904.
ve seni takip ediyor

Göster

Şifrenizi mi unuttunuz? Lütfen e-posta adresinizi giriniz. E-posta adresinize şifrenizi sıfırlamak için bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Eğer aktivasyon kodunu almadıysanız lütfen e-posta adresinizi giriniz. Üyeliğinizi aktive etmek için e-posta adresinize bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Close