Videoları Tekrar İzlemek, Eylemleri Daha Çok Kurgulanmış Olarak Görmenize Neden Oluyor!

İster bir TikTok videosunda ister polis kamerası görüntülerinde olsun, kaydedilmiş davranışları yeniden izlemek, en spontane eylemlerin bile daha kasıtlı bir şekilde yapılmış gibi algılanmasına neden oluyor. Psychological Science dergisinde yayınlanan bulgular, insanların izledikleri her şeyde verdikleri kararlarla ilgili yeni soruları gündeme getiriyor.^[1]

Chicago Üniversitesi Booth İşletme Fakültesi'nden Kristin Donnelly liderliğindeki araştırmacılar, modern dünyada kaydetme, paylaşma ve tekrar oynatmanın her zamankinden daha kolay ve yaygın olmasının insanların yargılarını etkilediğini belirtiyor.

Araştırmacılar, insanların bir video kaydındaki eylemleri tek bir olayın yeniden oynatılmasından ziyade yeniden canlandırmalar olarak gördüğünü belgelediler ve buna "tekrar önyargısı" adını verdiler. Donnelly şöyle anlatıyor:

Bulgularımız, kaydedilmiş bir olayı yeniden izlemenin, izleyiciye videodaki kişilerin eylemlerini veya davranışlarını tam olarak aynı şekilde tekrarladıkları yönünde sezgisel bir izlenim verdiğini gösteriyor. Gerçek dünyada, bir davranışı tam olarak tekrarlamak tipik olarak çok fazla bedensel kontrol gerektirir ve bu da genellikle pratik veya prova ile gelir.

Araştırma, 10.000'den fazla çevrimiçi katılımcıyı içeren dokuz deneyi içeriyor. Deneyler birden fazla kez izlendiğinde davranışın daha prova edilmiş ve daha az spontane göründüğünü gösterdi. Videoları tekrar izlemek, videodaki ani tepkilerin izleyenler tarafından daha az gerçekçi bulunmasına neden oldu.

Dokuz deneyin birinde katılımcılara aktörleri değil "gerçek insanları" gösterdiği iddia edilen reklamlar izletildi. Klipler, denedikleri yüksek kaliteli görünen bir ürünün aslında düşük maliyetli bir markaya ait olduğunu anlayan müşterilerin şaşkın tepkilerini içeriyordu. Katılımcılar, videolardaki kişilerin aktör mü yoksa gerçek tüketici mi olduğunu değerlendirmek üzere rastgele atandı. Bir reklamı bir yerine üç kez izlediklerinde, katılımcılar reklamda yer alan kişilerin aktör olma ihtimalinin daha yüksek, "gerçek insan" olma ihtimalinin ise daha düşük olduğunu düşündü.

Bir başka çalışmada katılımcılar, polis memurunun bir kadına kocasının öldürüldüğünü söylediği, kadının acı bir şekilde tepki verdiği hıçkırarak ağladığı ve polis memuruna sarıldığı TV programından 3 saniyelik bir klip izlediler. Katılımcılara polisin yalan söylediği söylenmedi. Programda, kadının kocası suikast girişiminden sağ kurtulmuştu ve polis, karısının onu öldürmeye çalışan tetikçiyi tuttuğundan şüpheleniyordu.

Katılımcılar gruplara ayrıldı ve klibi bir ya da üç kez izledikten sonra kadının suçlu mu yoksa masum mu olduğunu düşündüklerini belirtti. Videoyu bir kez değil de üç kez izleyenlerin kadını suçlu bulma olasılığı daha yüksekti.

Ceza davalarında önemli kanıtlar sağlayan vücut kameraları, güvenlik kamerası görüntüleri ve cep telefonu kayıtlarını tekrar tekrar izlemenin bir zanlının suçluluğuna ilişkin yargıları etkileyebileceğini gösterdiğini vurgulayan yazarlar, bu etkilerin başka durum ve kültürlerde nasıl ortaya çıkabileceğine ilişkin çalışmalar yapılması gerektiğini belirtiyor.

Tekrar önyargısının etkileri oldukça geniş olabilir. Mahkemede bir sanığın davranışını gösteren bir video klibin tekrar oynatılmasın karar veren makamın suça yönelik algısını değiştirebilir. İnsanlar kamuya mal olmuş bir kişinin kaydedilmiş bir gafını tekrar izlediklerinde bunu önceden kurgulanmış bir davranış olarak görebilir. Reklam verenler, tekrar izlenen reklamların kurgu görünmesinden endişelendiği için "gerçek insanların" ürüne tepki verdiği reklamlardan kaçınabilir. Yazarlar şöyle bitiriyor:

Bir videonun izleyicisini nasıl etkileyeceğini anlamak için, sadece izlenip izlenmediği değil, tekrar izlenip izlenmediği de dikkate alınmalıdır.