Paylaşım Yap
Tüm Reklamları Kapat
Tüm Reklamları Kapat

Uzaya Giden Astronotlar Nasıl Değişiyor? Uzay Görevleri ve Sonrasında Yaşanan Fizyolojik Değişimler...

Uzaya Giden Astronotlar Nasıl Değişiyor? Uzay Görevleri ve Sonrasında Yaşanan Fizyolojik Değişimler... Lighthouse News Daily
6 dakika
25,859
Tüm Reklamları Kapat

Uzun soluklu uzay uçuşları, görevi olsun ya da olmasın, hemen hemen herkesin içinde ufak da olsa bir heyecan yaratır. Uzay aracının penceresinden mavi topumuz Dünya'mıza bakıp da oranın geçmişte yaşamış ve halen yaşamakta olan tüm canlı türlerinin yegane evi olduğunu bilmek şüphesiz ki bizleri tarifi imkansız düşüncelere ve hislere sevk eder. Ancak bir uzay istasyonunda yaşamak aynı zamanda pek çok sıkıntı da demektir. Düşük oksijen koşullarının verdiği stres, artan iltihaplanmalar ve gen ifadesini değiştirecek tarzda beslenme alışkanlığındaki büyük değişimler bunlardan sadece birkaçıdır.

Peki astronotların uzay görevi esnasında yaşadıkları bu biyolojik değişimlerin kaçı Dünya'ya döndüklerinde devam etmektedir?

Tüm Reklamları Kapat

Mikrokütleçekimi Koşulları Altında Kaslar ve Kemikler

Astronotların Uluslararası Uzay İstasyonunda (ISS) 6 ay ya da 1 sene gibi geçirdiği uzun süreler boyunca vücutları yerçekimi neredeyse yok denecek kadar az olan ortama (microgravity, mikrokütleçekimi) uyum sağlamaya çalışır. Örneğin, Dünya'dakine göre daha az kullanılan bacaklarda kas kütlesi kaybı yoğun olmaktadır. Astronotlar bu kaybı azaltmak için ISS'te her ne kadar kardiovasküler egzersiz ya da ağırlık kaldırma egzersizleri yapmaya devam etseler de kas kaybı belli miktarlarda yine de yaşanmaktadır. Ayrıca, kemiklerdeki kalsiyum idrarla dışarı atıldığından kemikler zayıflamaya başlar ve en ufak bir tökezlemede ya da düşmede kırılmaya daha yatkın olur. 2015-2016 yılları arasında ISS'te 340 gün kaldıktan sonra Dünya'daki evine dönen Scott Kelly vücudunun kütleçekimine tekrar adapte olmaya çalışmasını şu sözlerle anlatmaktadır:

Bir sene uzayda kaldıktan sonra 2016 yılının Mart ayında Dünya'ya döndüm. Dönüşümün üzerinden 48 saat geçmişti. Masadan güç bela kalkarken ayakta durmaya çabalıyordum. Kendimi televizyon koltuğundan kalkmaya çalışan çok yaşlı biri gibi hissediyordum.
Kütleçekimin çok az olduğu ISS'te astronotlar, geldikleri ilk günlerde yön kavramı kaybını yoğun olarak yaşarlar.
Kütleçekimin çok az olduğu ISS'te astronotlar, geldikleri ilk günlerde yön kavramı kaybını yoğun olarak yaşarlar.
Destination Space

Yön Duygusu Kaybı

Kulaklarımızın içinde denge kurmamızı sağlayan kulak kristalleri mikrokütleçekiminin olduğu bir uzay ortamında yerinden oynayarak astronotlara zorlu anlar yaşatabilir. Denge kaybı yaşayan ve uzayda yön duygusunu yitiren astronotlar uzaydaki ilk birkaç gün boyunca baş dönmesi ve mide bulantısı ile başa çıkmak durumundadırlar. Ayrıca, bazıları ilk saatlerde kol ve bacaklarını hissetmediklerini de belirtmişlerdir. Elbette uçuş görevi sonrasında vücutlarının Dünya ortamına tekrar adapte olması biraz zaman almaktadır. Örneğin Scott, Dünya'ya dönmesinin üzerinden 2 ay geçmesine rağmen yere basarken hala ayaklarının acıdığını söylemiştir.

Tüm Reklamları Kapat

Scott Kelly İkiz Kardeşine Göre Daha Genç!

NASA astronotu Scott Kelly, Mark Kelly adında tıpkı kendisi gibi önceden NASA'da astronot olarak çalışmış tek yumurta ikizine sahiptir. Mark normalde 6 dakika erken doğduğu için Scott'un "ağabeyi" olduğunu söyleyerek ona takılmaktadır. Scott uzayda 1 sene geçirip Dünya'ya döndükten sonra, bir kez daha "ağabeycilik" taslamak için, tabiri yerindeyse, Mark'a adeta "gün doğmuştur". Nasıl mı?

Dünya'da kalan kardeş Mark, ISS'te bir sene geçirdikten sonra evine dönen ikiz kardeşine göre, biraz daha yaşlandığını ve aradaki 6 dakikalık farkın artık 6 dakika 3 milisaniye olduğunu söylemiştir. Peki gerçeklik payı barındıran bu şaka nasıl mümkün olmaktadır?

Mark Kelly (solda) ve Scott Kelly (sağda) NASA'nın mikro kütleçekimin insan vücudu üzerine olan etkileri konusundaki bir araştırmaya katılmışlardır.
Mark Kelly (solda) ve Scott Kelly (sağda) NASA'nın mikro kütleçekimin insan vücudu üzerine olan etkileri konusundaki bir araştırmaya katılmışlardır.
NASA
Dünya'nın yaratmış olduğu uzay-zaman kıvrılması ve ISS. Dünya'nın kütleçekim gücü Dünya'nın merkezinden uzaklaştıkça azalmaktadır.
Dünya'nın yaratmış olduğu uzay-zaman kıvrılması ve ISS. Dünya'nın kütleçekim gücü Dünya'nın merkezinden uzaklaştıkça azalmaktadır.
Business Insider

Şimdi burada durup Einstein'ın Özel Görelilik teorisinin bir sonucu olan hıza bağlı zaman genişlemesinden kısaca bahsedelim. Bu kavram, kabaca, şunu söylemektedir: Uzayda ne kadar hızlı giderseniz sizin için zaman o kadar yavaş akar. ISS'in durumuna dönersek, Dünya'nın kütleçekim gücünün Dünya'nın merkezinden uzaklaştıkça azaldığını ve ISS'in Dünya'dan yaklaşık 418 km uzakta olduğunu göz önünde tutarsak, astronotlar için zaman, Dünya'daki insanlara göre, daha hızlı akmalıdır. Ancak uzay istasyonu Dünya'nın çevresinde saniyede yaklaşık 8.046 km yol kat etmektedir, yani Dünya'nın kendi etrafındaki dönüş hızından (ekvatorda saniyede 460 metre) çok daha hızlı hareket etmektedir. Bu durum, onların Dünya'dakilere göre göz ardı edilebilir miktarda daha yavaş yaşlanmalarına yol açmaktadır. Yani onlara göre zaman, Dünya'dakilere kıyasla, daha yavaş akmaktadır. Bu durumda da Scott, uçuştan önce, Mark'tan sadece 6 dakika daha genç iken bir sene sonra Dünya'ya döndüğünde artık 6 dakika 3 milisaniye daha gençtir!

Evrim Ağacı'ndan Mesaj

Yaş Aldıkça Kısalan Telomerler, Uzayda Uzuyor!

Telomer dediğimiz yapı insanlar yaşlandıkça kısalan kromozom uçlarıdır. Her bir hücre yenilenmesinde kısalırlar ve kritik bir kısalığa eriştiklerinde ise hücre bölünmesi gerçekleşmez, yani hücre ölür. Bu durum tek bir hücre söz konusu olduğunda sorun teşkil etmeyebilir ancak zaman ilerledikçe vücudumuzdaki diğer trilyonlarca telomeri kısa olan hücre sayısı artmaktadır. Bu da organizmanın giderek yaşlanması anlamına gelmektedir.

Yaş aldıkça kısalan telomerlerimiz ...
Yaş aldıkça kısalan telomerlerimiz ...
Scientifique De La Vie

Gelin görün ki, telomer kısalması dediğimiz bu durum uzayda uzun süreler kalan astronotlar için geçerli gibi görünmemektedir! Kısalması bir yana, uçuş sonrası yapılan deneylerde, astronotların telomerlerinin uzadığı kaydedilmiştir. Yani bir bakıma, uzaydayken hücre yaşlanması durmuştur! "Gençlik iksiri" gibi görünen hayret verici bu değişim, hemen söyleyelim ki, kalıcı olmamıştır. Nitekim, uzayan telomerlerin çoğu astronotların yeryüzüne inmelerinden yaklaşık 2 gün sonra tekrar uçuş öncesi uzunluğuna geri dönmüştür.

Uzayda telomer uzamasının sebepleri üzerine yapılan çalışmalar ise halen devam etmektedir.

Göz Problemleri

Uzun süreli uzay görevlerinde yaşanan bir diğer sorun da görme problemleridir. Bunun sebebi beyin-omurilik sıvısının (cerebrospinal fluid) mikrokütleçekimi ortamında değişmeyerek sürekli aynı yerde kalmasıdır.

Beyin-omurilik sıvısı, adından da anlaşılacağı üzere, beyin ve omurilik arasında yer alan bir renksiz bir sıvıdır. Yatıp uzanmak veya ayağa kalkmak gibi günlük aktivitelerimiz esnasında meydana gelen basınç değişimleri ile başa çıkmamızı sağlar. Bundan dolayı da gün içerisinde sürekli yer değiştirmektedir.

Tüm Reklamları Kapat

Uzun soluklu uçuş sonrası yapılan tetkiklerde, mikrokütleçekiminden ötürü beyin-omurilik sıvısının dağılamayıp göz sinirlerinin etrafında toplanarak astronotların göz küresinin arka kısmını belirgin ölçüde düzleştirdiği ve göz sinirini şişirdiği görülmüştür. Bu durum bazılarında kalıcı hipermetropiye (yakını görememe) yol açmıştır.

2012'de gerçekleşen uzun uzay uçuşu öncesi bir astronotun göz yuvarının arka tarafı 'normal' halde görülüyor.
2012'de gerçekleşen uzun uzay uçuşu öncesi bir astronotun göz yuvarının arka tarafı 'normal' halde görülüyor.
Daily Mail
Uzay uçuşundan sonra yapılan ölçümlerde, mikrokütleçekimine uzun süre maruz kalmaktan ötürü göz yuvarının arka tarafının düzleştiği görülmektedir.
Uzay uçuşundan sonra yapılan ölçümlerde, mikrokütleçekimine uzun süre maruz kalmaktan ötürü göz yuvarının arka tarafının düzleştiği görülmektedir.
Daily Mail

Gelecekte Mars'a gitmek gibi çok daha uzun süreli uzay uçuşları bizi beklediğinden, uzun süreler boyunca mikrokütleçekimine (ve ayrıca radyasyona) maruz kalmanın bedenimize getireceği etkilerin net bir şekilde anlaşılması gerekmektedir. 1960'lı yıllardan beri astronotlar üzerine yürütülen bu tarz çalışmalar bu sebeple oldukça değerlidir.

Bu Makaleyi Alıntıla
Okundu Olarak İşaretle
143
Paylaş
Sonra Oku
Notlarım
Yazdır / PDF Olarak Kaydet
Bize Ulaş
Yukarı Zıpla

İçeriklerimizin bilimsel gerçekleri doğru bir şekilde yansıtması için en üst düzey çabayı gösteriyoruz. Gözünüze doğru gelmeyen bir şey varsa, mümkünse güvenilir kaynaklarınızla birlikte bize ulaşın!

Bu içeriğimizle ilgili bir sorunuz mu var? Buraya tıklayarak sorabilirsiniz.

Soru & Cevap Platformuna Git
Bu İçerik Size Ne Hissettirdi?
  • Tebrikler! 32
  • Muhteşem! 8
  • Bilim Budur! 7
  • Merak Uyandırıcı! 7
  • Korkutucu! 3
  • Mmm... Çok sapyoseksüel! 2
  • İnanılmaz 2
  • Umut Verici! 2
  • Üzücü! 1
  • Güldürdü 0
  • Grrr... *@$# 0
  • İğrenç! 0
Kaynaklar ve İleri Okuma
  • NASA. Nasa Twins Study Confirms Preliminary Findings. (17 Ocak 2019). Alındığı Tarih: 17 Ocak 2019. Alındığı Yer: NASA | Arşiv Bağlantısı
  • Kelly Dickerson. Here's Why Astronauts Age Slower Than The Rest Of Us Here On Earth. (17 Ocak 2019). Alındığı Tarih: 17 Ocak 2019. Alındığı Yer: Business Insider | Arşiv Bağlantısı
  • Scott Kelly. Astronaut Scott Kelly On The Devastating Effects Of A Year In Space. (17 Ocak 2019). Alındığı Tarih: 17 Ocak 2019. Alındığı Yer: The Sydney Morning Herald | Arşiv Bağlantısı
  • Libby Plummer. Why Mars Astronauts Risk Going Blind: Scientists Finally Solve The Mystery Behind Bizarre Eye Problems In Space. (17 Ocak 2019). Alındığı Tarih: 17 Ocak 2019. Alındığı Yer: Daily Mail | Arşiv Bağlantısı
Tüm Reklamları Kapat

Evrim Ağacı'na her ay sadece 1 kahve ısmarlayarak destek olmak ister misiniz?

Şu iki siteden birini kullanarak şimdi destek olabilirsiniz:

kreosus.com/evrimagaci | patreon.com/evrimagaci

Çıktı Bilgisi: Bu sayfa, Evrim Ağacı yazdırma aracı kullanılarak 04/10/2023 00:20:31 tarihinde oluşturulmuştur. Evrim Ağacı'ndaki içeriklerin tamamı, birden fazla editör tarafından, durmaksızın elden geçirilmekte, güncellenmekte ve geliştirilmektedir. Dolayısıyla bu çıktının alındığı tarihten sonra yapılan güncellemeleri görmek ve bu içeriğin en güncel halini okumak için lütfen şu adrese gidiniz: https://evrimagaci.org/s/7560

İçerik Kullanım İzinleri: Evrim Ağacı'ndaki yazılı içerikler orijinallerine hiçbir şekilde dokunulmadığı müddetçe izin alınmaksızın paylaşılabilir, kopyalanabilir, yapıştırılabilir, çoğaltılabilir, basılabilir, dağıtılabilir, yayılabilir, alıntılanabilir. Ancak bu içeriklerin hiçbiri izin alınmaksızın değiştirilemez ve değiştirilmiş halleri Evrim Ağacı'na aitmiş gibi sunulamaz. Benzer şekilde, içeriklerin hiçbiri, söz konusu içeriğin açıkça belirtilmiş yazarlarından ve Evrim Ağacı'ndan başkasına aitmiş gibi sunulamaz. Bu sayfa izin alınmaksızın düzenlenemez, Evrim Ağacı logosu, yazar/editör bilgileri ve içeriğin diğer kısımları izin alınmaksızın değiştirilemez veya kaldırılamaz.

Tüm Reklamları Kapat
Keşfet
Akış
İçerikler
Gündem
Göğüs
Bilgi
Patlama
Öğrenme
Genetik Müdahale
Homo Sapiens
Elektron
Hayatta Kalma
Hastalık Yayılımı
Hematoloji
Sanat
Irk
Nadir
Jinekoloji
Sinirbilim
Biyografi
Epistemik
Uzay
Galaksi
Tercih
Kimyasal Bağ
Bilgisayar
Ribozim
Önyargı
Atom
Aklımdan Geçen
Komünite Seç
Aklımdan Geçen
Fark Ettim ki...
Bugün Öğrendim ki...
İşe Yarar İpucu
Bilim Haberleri
Hikaye Fikri
Video Konu Önerisi
Başlık
Gündem
Bugün bilimseverlerle ne paylaşmak istersin?
Bağlantı
Kurallar
Komünite Kuralları
Bu komünite, aklınızdan geçen düşünceleri Evrim Ağacı ailesiyle paylaşabilmeniz içindir. Yapacağınız paylaşımlar Evrim Ağacı'nın kurallarına tabidir. Ayrıca bu komünitenin ek kurallarına da uymanız gerekmektedir.
1
Bilim kimliğinizi önceleyin.
Evrim Ağacı bir bilim platformudur. Dolayısıyla aklınızdan geçen her şeyden ziyade, bilim veya yaşamla ilgili olabilecek düşüncelerinizle ilgileniyoruz.
2
Propaganda ve baskı amaçlı kullanmayın.
Herkesin aklından her şey geçebilir; fakat bu platformun amacı, insanların belli ideolojiler için propaganda yapmaları veya başkaları üzerinde baskı kurma amacıyla geliştirilmemiştir. Paylaştığınız fikirlerin değer kattığından emin olun.
3
Gerilim yaratmayın.
Gerilim, tersleme, tahrik, taciz, alay, dedikodu, trollük, vurdumduymazlık, duyarsızlık, ırkçılık, bağnazlık, nefret söylemi, azınlıklara saldırı, fanatizm, holiganlık, sloganlar yasaktır.
4
Değer katın; hassas konulardan ve öznel yoruma açık alanlardan uzak durun.
Bu komünitenin amacı okurlara hayatla ilgili keyifli farkındalıklar yaşatabilmektir. Din, politika, spor, aktüel konular gibi anlık tepkilere neden olabilecek konulardaki tespitlerden kaçının. Ayrıca aklınızdan geçenlerin Türkiye’deki bilim komünitesine değer katması beklenmektedir.
5
Cevap hakkı doğurmayın.
Bu platformda cevap veya yorum sistemi bulunmamaktadır. Dolayısıyla aklınızdan geçenlerin, tespit edilebilir kişilere cevap hakkı doğurmadığından emin olun.
Ekle
Soru Sor
Sosyal
Yeniler
Daha Fazla İçerik Göster
Evrim Ağacı'na Destek Ol
Evrim Ağacı'nın %100 okur destekli bir bilim platformu olduğunu biliyor muydunuz? Evrim Ağacı'nın maddi destekçileri arasına katılarak Türkiye'de bilimin yayılmasına güç katmak için hemen buraya tıklayın.
Popüler Yazılar
30 gün
90 gün
1 yıl
EA Akademi
Evrim Ağacı Akademi (ya da kısaca EA Akademi), 2010 yılından beri ürettiğimiz makalelerden oluşan ve kendi kendinizi bilimin çeşitli dallarında eğitebileceğiniz bir çevirim içi eğitim girişimi! Evrim Ağacı Akademi'yi buraya tıklayarak görebilirsiniz. Daha fazla bilgi için buraya tıklayın.
Etkinlik & İlan
Bilim ile ilgili bir etkinlik mi düzenliyorsunuz? Yoksa bilim insanlarını veya bilimseverleri ilgilendiren bir iş, staj, çalıştay, makale çağrısı vb. bir duyurunuz mu var? Etkinlik & İlan Platformumuzda paylaşın, milyonlarca bilimsevere ulaşsın.
Youtube
Büyük Elmas Yalanı: Aşıkları Nasıl Kandırıyorlar?
Büyük Elmas Yalanı: Aşıkları Nasıl Kandırıyorlar?
Oppenheimer Kumarı: Tek Bir Atom Bombası Dünyayı Yok Edebilir mi?
Oppenheimer Kumarı: Tek Bir Atom Bombası Dünyayı Yok Edebilir mi?
Evrendeki En Sıcak Şey, Ne Kadar Sıcak Olabilir?
Evrendeki En Sıcak Şey, Ne Kadar Sıcak Olabilir?
Büyük Deprem Nerede, Ne Zaman ve Ne Büyüklükte Olacak? | Deprem Tahmini!
Büyük Deprem Nerede, Ne Zaman ve Ne Büyüklükte Olacak? | Deprem Tahmini!
Karadeliğin İçinden Kurtulabilir miydiniz?
Karadeliğin İçinden Kurtulabilir miydiniz?
Podcast
Evrim Ağacı'nın birçok içeriğinin profesyonel ses sanatçıları tarafından seslendirildiğini biliyor muydunuz? Bunların hepsini Podcast Platformumuzda dinleyebilirsiniz. Ayrıca Spotify, iTunes, Google Podcast ve YouTube bağlantılarını da bir arada bulabilirsiniz.
Yazı Geçmişi
Okuma Geçmişi
Notlarım
İlerleme Durumunu Güncelle
Okudum
Sonra Oku
Not Ekle
Kaldığım Yeri İşaretle
Göz Attım

Evrim Ağacı tarafından otomatik olarak takip edilen işlemleri istediğin zaman durdurabilirsin.
[Site ayalarına git...]

Filtrele
Listele
Bu yazıdaki hareketlerin
Devamını Göster
Filtrele
Listele
Tüm Okuma Geçmişin
Devamını Göster
0/10000
Bu Makaleyi Alıntıla
Evrim Ağacı Formatı
APA7
MLA9
Chicago
A. Ş. Özdil. Uzaya Giden Astronotlar Nasıl Değişiyor? Uzay Görevleri ve Sonrasında Yaşanan Fizyolojik Değişimler.... (18 Ocak 2019). Alındığı Tarih: 4 Ekim 2023. Alındığı Yer: https://evrimagaci.org/s/7560
Özdil, A. Ş. (2019, January 18). Uzaya Giden Astronotlar Nasıl Değişiyor? Uzay Görevleri ve Sonrasında Yaşanan Fizyolojik Değişimler.... Evrim Ağacı. Retrieved October 04, 2023. from https://evrimagaci.org/s/7560
A. Ş. Özdil. “Uzaya Giden Astronotlar Nasıl Değişiyor? Uzay Görevleri ve Sonrasında Yaşanan Fizyolojik Değişimler....” Edited by Ayşegül Şenyiğit Özdil. Evrim Ağacı, 18 Jan. 2019, https://evrimagaci.org/s/7560.
Özdil, Ayşegül Şenyiğit. “Uzaya Giden Astronotlar Nasıl Değişiyor? Uzay Görevleri ve Sonrasında Yaşanan Fizyolojik Değişimler....” Edited by Ayşegül Şenyiğit Özdil. Evrim Ağacı, January 18, 2019. https://evrimagaci.org/s/7560.
Geri Bildirim Gönder
ve seni takip ediyor
Evrim Ağacı Uygulamasını
İndir
Chromium Tabanlı Mobil Tarayıcılar (Chrome, Edge, Brave vb.)
İlk birkaç girişinizde zaten tarayıcınız size uygulamamızı indirmeyi önerecek. Önerideki tuşa tıklayarak uygulamamızı kurabilirsiniz. Bu öneriyi, yukarıdaki videoda görebilirsiniz. Eğer bu öneri artık gözükmüyorsa, Ayarlar/Seçenekler (⋮) ikonuna tıklayıp, Uygulamayı Yükle seçeneğini kullanabilirsiniz.
Chromium Tabanlı Masaüstü Tarayıcılar (Chrome, Edge, Brave vb.)
Yeni uygulamamızı kurmak için tarayıcı çubuğundaki kurulum tuşuna tıklayın. "Yükle" (Install) tuşuna basarak kurulumu tamamlayın. Dilerseniz, Evrim Ağacı İleri Web Uygulaması'nı görev çubuğunuza sabitleyin. Uygulama logosuna sağ tıklayıp, "Görev Çubuğuna Sabitle" seçeneğine tıklayabilirsiniz. Eğer bu seçenek gözükmüyorsa, tarayıcının Ayarlar/Seçenekler (⋮) ikonuna tıklayıp, Uygulamayı Yükle seçeneğini kullanabilirsiniz.
Safari Mobil Uygulama
Sırasıyla Paylaş -> Ana Ekrana Ekle -> Ekle tuşlarına basarak yeni mobil uygulamamızı kurabilirsiniz. Bu basamakları görmek için yukarıdaki videoyu izleyebilirsiniz.

Daha fazla bilgi almak için tıklayın

Göster

Şifrenizi mi unuttunuz? Lütfen e-posta adresinizi giriniz. E-posta adresinize şifrenizi sıfırlamak için bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Eğer aktivasyon kodunu almadıysanız lütfen e-posta adresinizi giriniz. Üyeliğinizi aktive etmek için e-posta adresinize bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Close