Üst Sınıftan Olan İnsanlar, Etik Dışı Davranışlara Daha Yatkınlar!

Berkeley'deki Kaliforniya Üniversitesi ile Kanada'daki Toronto Üniversitesi'nde yapılan bir dizi araştırma, durumu iyi olanların pek de duymak istemeyecekleri bir şeyi ortaya çıkardı: Toplumda daha üst katmanlarda bulunan bireyler çeşitli etik dışı davranışlarda bulunmaya daha yatkın. Bu, Proceedings of the National Academy of Sciences dergisinde yayınlanmış bir araştırmanın bulgusudur. Berkeley Kaliforniya Üniversitesi'nden baş araştırmacı Paul Piff şöyle diyor:

Çalışmalarımız üst sınıf insanlarda hırsa karşı olan olumlu tutumlar ile kişisel çıkar peşinde koşmanın kısmen etik dışı davranışlara doğru eğilimleri artırdığını öne sürüyor.

Araştırmanın ortaya koyduğuna göre daha alt sınıflara karşılık üst sınıftan bireyler araba kullanırken yasaları çiğnemeye, etik dışı karar alma eğilimine, başkalarının değerli eşyalarını almaya, yalan söylemeye, herhangi bir ödülü kazanma uğruna hile yapmaya, çalışma hayatında etik dışı davranışları onaylamaya daha yatkınlar. Araştırması, Ulusal Bilim Vakfı Lisansüstü Araştırma Bursu'nca desteklenen Paul Piff şöyle devam ediyor: 

Göreli ayrıcalık ile güvenliğin tadına varan üst sınıf bireylerde diğerlerinden bağımsız hissetmek, kendi iyliğini diğerlerininkinden daha fazla öncelik tanımak - bizim hırs dediğimiz durum - daha fazla görülüyor. Bu durum belli ki yasaları kendi lehine çiğnemeye, ya da kendilerini yasaların üstünde gibi algılamalarına neden oluyor. Bunun sonucunda da etik dışı davranışlar sergilemeye daha yatkın oluyorlar.

Piff ile meslektaşları hangi toplumsal sınıfın etik dışı yollara sapmaya- toplum için önemli sonuçlar doğuracak hile yapma, kandırma ya da yasaları çiğneme gibi- daha eğilimli olduğunu bulmak için saha ile laboratuvar çalışmaları olarak 7 tane araştırma yaptı. 

Araba kullanırkenki etik dışı davranışları incelemek üzere yapılan iki saha araştırmasının sonuçlarının ortaya çıkardığı üst ile alt sınıf bireyler arasındaki fark araştırmaları oldukça şaşırttı. Onlar üst sınıftan sürücülerin kendi işlerine geldiği gibi hareket etmeye, bu doğrultuda yasaları çiğnemeye alt sınıftakilere göre daha daha meyilliler.

Piff ile ekibinin bulduğuna göre lüks araba sürücüleri her yanında "DUR" uyarıları bulunan dörtyol ağzındaki kalabalıkta diğer araçlarının önünü kesmeye tam 4 kat daha eğilimli. Aynı şekilde, yayaların yaya geçidinden geçmesini beklemeye de diğer sınıf sürücülerine göre çok daha az tahammüllüler. Bu araştırmalar için, araştırmacılar toplumsal sınıfı doğrudan gözlenebilen bir kültürel işaret olarak kişinin kullandığı arabayı ölçüt aldılar. 

Hırs ile doğrudan ilişkili olan bir diğer laboratuvar çalışmasında üst sınıf bireylerin ödül kazanma şansını artırabileceğini düşündükleri bir oyunda hile yapmaya daha yatkın oldukları ortaya çıktı. Piff ile meslektaşları toplumsal sınıfı ölçmekte bu kez katılımcıların kendilerini iş prestijleri, eğitim, zenginlik alanında toplumda diğerlerine göre 10 basamaklı merdivenin bir basamağında konumlandırdığı MacArthur sosyoekonomik durum cetvelini kullandılar.

Daha sonra katılımcılar bilgisayarın kendilerine altı yüzlü zarın salt bir yüzünü gösterdikleri bir "şans oyunu" oynadılar. Araştırmacalar katılımcılara daha yüksek zarların onların para kazanma şanslarını artıracağını söyleyip onlardan, oyun bittiğinde topladıkları puanı söylemelerini istediler. Aslında zar atımları toplamda 12 edecek şekilde, önceden programlanmıştı. Bu sayıdan daha fazlasını söyleyen katılımcıların ise hile yaptığı anlaşılıyor.

Hırs, araştırmacılar tarafından "etik dışı davranışın oldukça önemli bir nedeni." şeklinde bildirildi. "Plato ile Aristoteles hırsın kişisel ahlaksızlığın kökünde olduğunu düşünüyorlar, bunun etik standartlarını çiğneme pahasına maddi kazançlara olan arzuyu tetiklediğini ileri sürüyorlardı." Bu çalışmayı araştırmacılar, "kısmen hırsla ilgili oldukça olumlu inançlarından dolayı üst sınıftan bireylerin kişisel kazanç için başkalarını kandırmaya, hile yapmaya istekli oldukları" şeklinde sonuçlandırdılar.

Piff'in söylediğine göre 4. çalışma da ilginç. Bu çalışma üst sınıfta olmayı deneyimlemenin etik dışı karar-alma ile davranışlara kapı açtığına deneysel kanıt sağlamayı amaçlıyordu. Salt bu çalışmada araştırmacılar katılımcıları toplumda daha üstte ya da altta bulundukları doğrultusunda geçici hisler uyandırmak için aldattılar, böylece daha fazla ya da az etik davranışın bu hisler ile ilişkisi olup olmadığına bakılabilinecekti.

Çalışmanın sonunda, deneyi yapan kişi bir diğer laboratuvardaki çocuklar için ayrılmış bir kavanız dolusu şekerleme gösterdi, ama eğer isterlerse biraz alabileceklerini de ekledi. Bu görev etik dışı davranışın bir ölçütü olarak iş görebilir çünkü alınacak her şeker diğer çocukların alabileceği şekerleri azaltmış olacak aynı zamanda. Bu çalışmada, kendilerini daha üst sınıftaymış gibi hissetmiş olan kişiler yaklaşık olarak daha düşük sınıfta hissedenlerin iki katı kadar şekerleme aldılar. Piff şöyle diyor:

7 araştırma boyunca genel olarak kişinin toplumsal sınıfı arttıkça etik dışı davranışa yönelmesinin de artmış olduğunu gözlemledik.