Unuttuğumuz Petrol Reklamları: Gerçekten İklim Değişikliği Önemsiz mi?

İklim krizinin önüne geçebilmek için etkili adımlar atılması neden bu kadar zor? Buna kısmen reklamlar neden oluyor. Fosil yakıt firmaları, 1980'lerden bu yana iklim değişikliğini ve etkilerini inkâr eden mesajlar içeren reklamlar yayınladılar. Şimdi ise bu reklamların çoğunu unutturmaya çalışıyorlar. Bu yazı, unutturulmaya çalışılan reklamlar için görsel bir rehber görevi görüyor.

Fosil yakıt sektöründe bulunan firmalar, iklim krizi ve çözüm yöntemleri konusunda halkın ve politikacıların kafasını karıştırarak iklim eylemini geciktirmek için on yıllardır süren, milyarlarca dolara mal olan bir dezenformasyon, propaganda ve lobi kampanyası yürütmektedir.^[1] Bu kampanyalar, iklim krizinin gerçek ve insan kaynaklı olmadığına ve çözülemeyeceği konusunda halkı ikna etmek amaçlıydı ve başlıkları "Çocuklarımıza Söyledikleri Yalanlar" veya "Petrol Yaşam Pompalar" şeklinde değişen bir dizi reklamdan oluşuyordu. Kampanya günümüzde de devam etmektedir.

Ekim 2021'de altı büyük petrol şirketi CEO'su, sektörün iklim bilimini kötüleyen ve itibarsızlaştıran geçmişi hakkında açıklama yapmak üzere ABD Kongresi'ne çağrıldı. Ancak kongrede yemin altında olmalarına rağmen yalan söylediler.^[2] Başka bir deyişle, fosil yakıt sektörü şimdi de geçmişte halkı nasıl yanılttıkları konusunda halkı yanıltıyor.

İklim dezenformasyonunun tarihi konusunda uzman kişilerce siyah beyaz ve renkli olarak, 1984'ten 2021'e kadar büyük petrol şirketleri tarafından hazırlanmış aldatıcı iklim reklamlarından bir seçki hazırlandı. Bu daha önce yayınlananlar gibi kapsamlı bir analiz değil, ancak fosil yakıt sektörünün propagandalarının 30 yılı aşkın evriminin kısa, resimli bir tarihçesi.^{[3], [4]}

İlk Günler: Kıvırmayı Öğrenmek

Günümüzde ExxonMobil adıyla bilinen Humble Oil şirketi, 1962 tarihli reklamlarında ürünlerinin çevreye olan potansiyel etkileri konusunda pek de bilinçli davranmayarak şunları söylüyordu:

Humble, her gün 7 milyon ton buzulu eritmeye yetecek enerji sağlıyor!

The Guardian

Bu reklamın ardındaki gerçek şu ki 1959'da, reklamın yayınlanmasından 3 yıl önce, Amerika'nın petrol şirketlerinin patronları; fosil yakıtların yakılmasının "buzulları eritmeye ve New York'u sular altında bırakmaya yetecek" küresel ısınmaya yol açabileceği konusunda uyarılmıştı.^[5]

Edindikleri bilgiler giderek arttı. Exxon'un 1979 yılında kendi içinde yaptığı bir çalışma, 2050 yılından önce karşılaşılabilecek ciddi ve dramatik sonuçları olabilecek çevresel etkiler konusunda uyarılarda bulunuyordu.^[6] Eskiden Exxon adına çalışmış bir bilim insanı şöyle diyor:^[7]

1970'lerin sonlarına gelindiğinde küresel ısınma artık bir varsayım olmaktan çıkmıştı.

Küresel Isınmayı Bir Gerçek Değilmiş Gibi Yeniden Ele Almak

1991 yılında kömür ve kamu yararına hizmet şirketlerinin paravan gruplarından biri olan Çevre Konusunda Bilgilendirilmiş Vatandaşlar (İng: "Informed Citizens for the Environment"), yaklaşmakta olan kıyametin iptal edildiğini duyurdu. Zayıf ve var olmayan kanıtlardan, yanlış iklim modellerinden şikâyet ettiler. Fiziğin "tartışmaya açık" olduğunu iddia ettiler ve şu soruyu yönelttiler:

Size Dünya'nın ısındığını kim söyledi?

The Guardian

Bu reklamın ardındaki gerçek şu ki, fosil yakıt şirketleri halkı küresel ısınma konusunda uyarmak ya da önlem amaçlı harekete geçmek yerine ellerinden geldiğince sessiz kaldılar. Ancak 1980'lerin sonunda tüm dünya iklim krizi ile karşı karşıya kaldı ve Exxon'un deyimiyle "kritik bir olay" yaşandı.^[8] Ardından fosil yakıt endüstrisinin halkla ilişkiler birimleri harekete geçti ve büyük tütün şirketlerinin oyun kitabından fırlamış gibi duran stratejilerinden birini uygulamaya başladı: bilimi kendi aleyhine silah olarak kullanmak. Çevre Konusunda Bilgilendirilmiş Vatandaşlar grubuna ait 1991 tarihli bir not bu stratejiyi açıkça ortaya koymuştur:^[9]

Küresel ısınmayı bir varsayım olarak (bir gerçek değilmiş gibi) yeniden ele alın.

Belirsizliği Vurgulamak

Mobil ve ExxonMobil 1980'lerde gerçekleşen bir atılımla başlayan, 1990'larda atağa geçen ve 2000'lerin sonlarına kadar süregelen mesajlarla tüm zamanların en kapsamlı iklim inkâr kampanyalarından birini yürüttü.^[10] Başyazı kılığına gizlenmiş iklim temalı reklam yazıları New York Times'ın köşe yazıları sayfasında ve diğer gazetelerde yayınlandı. Bunlar akademisyenlerin "çağdaş Amerika'da medyanın kamuoyu ve seçkin kesimlerin görüşlerini etkileme amacıyla en uzun süreli ve düzenli kullanımı" olarak adlandırdığı bir kampanyanın parçasıydı.

The Guardian

Örneğin 1996 ve 1998 yılları arasında ExxonMobil, 1997 Birleşmiş Milletler Kyoto müzakereleri ile eş zamanlı olarak iklim krizinin gerçekliğini ve insan kaynaklı olup olmadığını sorgulayan 12 tane ve iklim krizinin ciddiyetini küçümseyen 10 tane reklam yayınladı.^[11] Bir reklamda şu sözlere yer veriliyordu:

Evrim Ağacı'ndan Mesaj

Neden Desteğe İhtiyacımız Var?

Aslında maddi destek istememizin nedeni çok basit: Çünkü Evrim Ağacı, bizim tek mesleğimiz, tek gelir kaynağımız. Birçoklarının aksine bizler, sosyal medyada gördüğünüz makale ve videolarımızı hobi olarak, mesleğimizden arta kalan zamanlarda yapmıyoruz. Dolayısıyla bu işi sürdürebilmek için gelir elde etmemiz gerekiyor.

Bunda elbette ki hiçbir sakınca yok; kimin, ne şartlar altında yayın yapmayı seçtiği büyük oranda bir tercih meselesi. Ne var ki biz, eğer ana mesleklerimizi icra edecek olursak (yani kendi mesleğimiz doğrultusunda bir iş sahibi olursak) Evrim Ağacı'na zaman ayıramayacağımızı, ayakta tutamayacağımızı biliyoruz. Çünkü az sonra detaylarını vereceğimiz üzere, Evrim Ağacı sosyal medyada denk geldiğiniz makale ve videolardan çok daha büyük, kapsamlı ve aşırı zaman alan bir bilim platformu projesi. Bu nedenle bizler, meslek olarak Evrim Ağacı'nı seçtik.

Eğer hem Evrim Ağacı'ndan hayatımızı idame ettirecek, mesleklerimizi bırakmayı en azından kısmen meşrulaştıracak ve mantıklı kılacak kadar bir gelir kaynağı elde edemezsek, mecburen Evrim Ağacı'nı bırakıp, kendi mesleklerimize döneceğiz. Ama bunu istemiyoruz ve bu nedenle didiniyoruz.

Destek Ol

Alarmı geri çekin. Kyoto'da bir karara varmak için acele etmeyelim. İnsan kaynaklı sera gazlarının gezegenin ısınmasında nasıl bir rol oynadığını hâlâ bilmiyoruz.

The Guardian

1988-89 yıllarına ait içi strateji notlarına göre ExxonMobil'in tutumu, iklim krizine ilişkin bilimsel sonuçlardaki belirsizliği vurgulamak ve bilimi yaygınlaştırmak olarak tanımlanıyordu.^{[8], [12]} Exxon, Chevron, API, kamu hizmetleri kuruluşları ve diğerleri tarafından 1998 yılında hazırlanmış eylem planında bu daha açık ifade ediliyordu:^[13]

Zafer, sıradan vatandaşların ve medyanın iklim bilimi konusundaki belirsizlikleri anladığı (kabul ettiği) zaman kazanılmış olacaktır.

ExxonMobil, en az 2018 yılına kadar iklim inkârını finanse etmeye devam etti.^[11] Şirket 2004 tarihli reklamlarından birinde bilimsel belirsizliklerin, yakın dönemde meydana gelmiş iklim değişikliğinde insan rolüne dair sonuçlara varılmasını engellediğini iddia ediyordu. Ancak bu doğru değildi. Dokuz yıl önce Birleşmiş Milletler tarafından düzenlenen Hükümetlerarası İklim Değişikliği Paneli, küresel iklim üzerinde gözle görülür bir insan etkisi olduğunu açıklamıştı. ExxonMobil'in baş iklim bilimcisi bu rapora katkıda bulunan yazarlardan biriydi.^[14]

Ekonomik Korku Tellallığı

Enerji, petrol, kömür, madencilik, demiryolu ve otomotiv şirketlerinin paravan kuruluşu olan Küresel İklim Koalisyonu, "Ekonomik geleceğimizi riske atmayın!" diye yalvarıyordu. 13 milyon dolarlık bir kampanyanın parçası olan 1997 tarihli bu reklam aynı zamanda Kyoto'da gerçekleşen müzakereleri de hedef alıyordu. Kampanya o kadar etkili oldu ki Beyaz Saray, Küresel İklim Koalisyonuna şu mesajı iletti:^[15]

Başkan Bush, Kyoto'yu kısmen sizin katkılarınız doğrultusunda reddetti.

The Guardian

Exxon'un 1989 tarihli bir strateji notu "maliyetlere/siyasi gerekçelere vurgu yapın" talimatını içeriyordu.^[8] Fosil yakıt endüstrisi iklim bilimini inkâr etmek için karşıt görüşlü bilim insanlarını finanse ettiği gibi sektör tarafından finanse edilen ekonomistlerin hatalı ekonomik analizlerini de ön plana çıkardı.^{[16], [17]}

Fosil yakıt endüstrisinin reklam bütçesinin en iyi göstergesi medyanın ilgisi ve siyasi faaliyetlerdir.^[18] Günümüzde ekonomik korku tellallığı dijitalleşmiş durumda. İklim düzenlemeleri gündeme geldikçe petrol lobilerinin televizyon ve sosyal medyaya yönelik reklam harcamalarında büyük artışlar göze çarpıyor.^{[19], [20]} 2018-2020 ABD ara seçimleri ve başkanlık seçimleri öncesinde ExxonMobil, Facebook ve Instagram'da siyasi reklamlar için Facebook'un kendisi hariç dünyanın en fazla harcama yapan şirketi oldu.^[21]

Bu Bizim Suçumuz Değil, Sizin Suçunuz!

Kampanyadan sorumlu halkla ilişkiler ajansına göre 2004 ile 2006 yılları arasında BP, yılda 100 milyon doların üzerinde bir bütçeyle yürüttüğü bir pazarlama kampanyası sayesinde "karbon ayak izi" kavramını henüz yaygın bir terim olmadan önce tanıttı.^[22] Bu kampanyanın hedefinde bireylerin ve ortalama bir Amerikan hanesinin rutin insan faaliyetleri ve yaşam tarzı tercihleri bulunuyordu. 2019'da BP, sosyal medyada yeni bir "Karbon ayak izinizi bilin!" kampanyası başlattı.

The Guardian

Bu reklamların ardındaki gerçek şu ki büyük petrol şirketlerinin söylemi, sorumluluğu şirketlerden alıp tüketicilere yüklemek de dahil olmak üzere açık bir inkar yaklaşımından daha incelikli bir propagandaya evrildi.^[4] Bu strateji büyük tütün şirketlerinin eleştirilerle mücadele etmek, dava ve düzenlemelere karşı savunma yapmak için kullandığı, kendisini tüketici talebinin etkisi ile yönlendirilen bir tür tarafsız masum olarak gösterme çabasını taklit etmektedir.^[23]

Yeşil Aklama: Temiz Konuş, Kirli Davran!

Chevron 2007 yılında BP, ExxonMobil ve diğer şirketlerin de başlıca söylemlerinden biri olan şu sözleri söyledi:

Yeni nesil biyoyakıtları geliştirmek için büyük üniversitelerle ortaklık kuruyoruz.

The Guardian

ExxonMobil, on yılı aşkın süredir yani 2009'daki siyah-beyaz basılı reklamlardan 2018-2021 arasındaki dijital reklamlarına kadar, alglerden elde edilen biyoyakıt araştırmalarını ön plana çıkartıyor.

The Guardian

Yeşil aklama, şirketlerin çevresel bir itibar kazanmasına yardımcı olurken aynı zamanda bilime, temiz enerjiye karşı oluşturdukları dezenformasyon, yürüttükleri lobi faaliyetleri ve yatırımlardan dikkatleri uzaklaştırıyor. Amacın BP'nin "işletme lisansı" olarak adlandırdığı toplumsal kabulü korumak olduğu da söylenebilir.^[24]

Fosil yakıt şirketlerinin kendilerine çevreci bir imaj kazandırmasının yollarından biri, sağlam akademik kurumlarla 1998 tarihli bir API strateji notunda "işbirlikçi ilişkiler" olarak adlandırılmış ilişkileri kurmak ve bununla övünmektir.^[13] Büyük petrol şirketleri tarafından akademinin ele geçirilmeye çalışılması yaygın bir durumdur.^[25] Örneğin, Shell'in Londra Bilim Müzesinin iklim sergisine yaptığı devam eden sponsorluğunun bir şartı müze tarafından şirketin itibarını zedeleyecek herhangi bir açıklama yapmasını engelleyen bir gizlilik maddesidir.^[26]

Alglere geri dönecek olursak Amerika'nın en büyük beş petrol ve gaz şirketi 1986-2015 yılları arasında kurumsal itibar reklamları için 3,6 milyar dolar harcadı.^[18] Diğer bir deyişle ExxonMobil reklamlara, alg araştırmalarından daha fazla para harcadı.^[27]

Çözümün Bir Parçasıyız!

BP'nin halkla ilişkiler müdürüne göre BP, 2006 ile 2008 yılları arasında enerji pazarlaması için "her şeyi kapsayan" bir strateji geliştirdi. Bu strateji herhangi bir başkan adayı aynı şeyi dile getirmeden önce gerçekleşti.

Agora Bilim Pazarı

The Art of War (Sun Tzu)

The Art of War is an ancient Chinese military treatise dating from the Late Spring and Autumn Period (roughly 5th century BC). The work, which is attributed to the ancient Chinese military strategist Sun Tzu (“Master Sun”, also spelled Sunzi), is composed of 13 chapters. Each one is devoted to a different set of skills (or “art”) related to warfare and how it applies to military strategy and tactics. For almost 1,500 years it was the lead text in an anthology that was formalized as the Seven Military Classics by Emperor Shenzong of Song in 1080. The Art of War remains the most influential strategy text in East Asian warfare and has influenced both Far Eastern and Western military thinking, business tactics, legal strategy, lifestyles and beyond.

The book contains a detailed explanation and analysis of the 5th-century Chinese military, from weapons and strategy to rank and discipline. Sun also stressed the importance of intelligence operatives and espionage to the war effort. Considered one of history’s finest military tacticians and analysts, his teachings and strategies formed the basis of advanced military training for millennia to come.

Warning: Unlike most of the books in our store, this book is in English.
Uyarı: Agora Bilim Pazarı’ndaki diğer birçok kitabın aksine, bu kitap İngilizcedir.

Devamını Göster

₺120.00

Satın Al Tüm Ürünler

• Dış Sitelerde Paylaş

Büyük petrol şirketleri "fosil yakıt çözümcülüğü" söylemine "yukarıdakilerin hepsi" söylemini de dahil ederek bunları sosyal medyada, kongrelerde ve Washington Post'ta yayınlanan ücretli, sahte makalelerle desteklemeyi sürdürüyor.^{[28], [29]} Bu manipülatif söylemi pekiştirmek için fosil yakıt şirketleri, en az 1980'lerden beri metanı "temiz" olarak nitelendiriyor. API'nin bundan 4 yıl önceki Facebook reklamlarında ve reklam panolarında ise "Doğal gaz zaten temizdir." ifadesi yer alıyordu.

The Guardian

Bu reklamların ardındaki gerçek şu ki büyük petrol şirketleri, küresel ısınmayı durdurmaya yönelik bilimsel gerçeklere aykırı olarak fosil yakıtların öngörülebilir gelecekte vazgeçilmez olacağını ısrarla savunuyor.^[30] BP'nin reklam kampanyasında kullanılan "yukarıdakilerin hepsi" sloganı, 2008 yılında politikacıların eline geçerek Obama yönetiminin enerji politikalarının merkezi haline geldi.^[31] Kampanya aynı zamanda metanı temiz bir köprü (İng: "clean bridge") yakıtı olarak sundu.

Tıpkı "temiz kömür" gibi, metanın da "temiz", "en temiz", ya da "düşük karbonlu" olarak adlandırılması düzenleyiciler tarafından yanlış reklamcılık olarak değerlendirildi.^[32]

2020'lerde ve Sonrasında Gerçekliği Çarpıtmak

Shell'in geçtiğimiz yıllarda yayınlanan bir televizyon reklamında gökyüzünde kuşlar, rüzgar ve güneş enerjisi tarlaları yer alıyordu. Reklamda fosil yakıtlara dair tek bir referans bile yokken Shell'in yenilenebilir enerji iştirakinin CEO'su şu sözleri söylüyordu:

Geleceği çocuklarımız için çok daha temiz ve çok daha iyi bir hale getirdim.

Bu reklamın ardındaki gerçek şu ki 2010 ile 2018 yılları arasında Shell'in yatırımlarının %98,7'si petrol ve doğal gaza yöneldi. Bu tür yanlış beyanlar sektör genelinde oldukça yaygındır.^[33]

Bugün hepimiz fosil yakıt şirketlerini iklim kurtarıcıları olarak sunmayı amaçlayan ve yukarıda bir kısmı örnek olarak verilmiş olan reklamlara maruz kalıyoruz.^[4] Bu aldatmacayı fark etmenin ve buna karşı çıkmanın zamanı çoktan geldi.