Uzay Kalemi: NASA, Uzay Görevlerinde Neden Kurşun Kalem Kullanmadı da Milyon Dolarlık Özel Bir Kalem Üretti?

İddia

NASA, tükenmez kalemlerin uzayda çalışmadığını fark etti. Astronotların yazı yazabilmeleri için yeni bir araç gerekiyordu. Bu nedenle, uzun yıllar ve milyon dolarlar harcayıp yerçekimsiz ortamda çalışan bir kalem geliştirdiler. Sovyet dostlarıysa çok daha basit bir yol bulmuştu: kurşun kalem...

Gerçek mi?

Karışık

Gerçek Taraflar

NASA'nın uzay görevleri için kurşun kalem kullanmadığı, bunun yerine yerçekimine karşı çalışan, özel olarak üretilmiş kalemler satın aldığı doğrudur.

Sahte Taraflar

NASA, uzay görevlerinin ilk dönemlerinde mekanik uçlu kurşun kalemler kullanmıştır. Ayrıca NASA, hikayenin iddia ettiği gibi Rus kozmonotların kurşun kalem kullandığını gördükten sonra kurşun kalem kullanmayı akıl etmemiştir. Kurşun kalem kullanımı, uzay görevlerinde yarattığı tehlikelerinden ötürü, kasten yasaklanmıştır. Sovyetler Birliği de NASA gibi özel uzay kalemleri kullanmıştır.

İddianın Kökeni

Uzay yarışı ve Soğuk Savaş döneminde bol miktarda propaganda içerikli fıkra ve anekdotal anlatı yayılmıştır. Bu da ilk etapta kulağa komik gelen doğası ve gerçek olaylardan bir miktar ödünç alan içeriği dolayısıyla internet üzerinde bol bol paylaşılan bir halk efsanesidir.

Bilgiler

NASA tarihçilerine göre geçmişte hem NASA astronotları hem de Sovyet kozmonotları zaten kurşun kalem kullanıyordu. Hatta NASA, 1965 yılında Houston'da bir mühendislik firmasından (Tycam Engineering Manufacturing, Inc.) 34 adet mekanik kalem sipariş etti ve bunlara toplamda $4,382.50 veya kalem başına $128.89 ödedi. Tabii bu fiyatlar halk tarafından duyulunca büyük bir öfkeyle karşılandı; çünkü Amerika'da halk, ödedikleri verginin neye harcandığına karşı sıkı bir tutuma sahiptir. Haliyle bu durum NASA'yı astronotlar için daha ucuz bir yol bulmaya sevk etti.

Bariz bir çözüm olan kurşun kalemle ilgili sorun, ucu kırıldığında ya da ezildiğinde yer çekimsiz ortamda bu partiküllerin etrafa saçılarak hem astronotlar hem de ekipmanlar için tehlike arz etmesiydi. Aynı zamanda kurşun kalemlerle yazılan notlar kolayca silinebildiği için, görev kayıtları için risk teşkil ediyordu. Son olarak, kurşun kalemlerin bağlı olduğu tahtadan gövdeler, alev alabilir materyallerdir. Özellikle Apollo 1 yangınında astronotların hayatını kaybetmesinden sonra, NASA, böyle nesnelerden olabildiğince uzak durmak istiyordu.

NASA

Uzay Kaleminin Geliştirilmesi ve Özellikleri

Paul C. Fisher ve şirketi (Fisher Pen Company) şu anda "uzay kalemi" olarak da bildiğimiz kalemin geliştirilmesi için 1 milyon dolarlık yatırımda bulundu. Bu yatırımda hiçbir şekilde NASA'nın (dolayısıyla devlet yatırımının veya halkın vergilerinin) bir payı yoktu, hatta NASA yalnızca kalem geliştirildikten sonra olaya dahil oldu. 1965 yılında Fisher baş aşağı bir şekilde ve aşırı sıcaklıklarda (-45°C ila 200°C arası) çalışabilen, hatta su altında ya da diğer sıvıların içerisinde bile yazabilen bir kalemi patentledi. Eğer ortam çok sıcaksa, mürekkep normal mavi rengi yerine yeşile dönüşüyordu.

Aynı yıl Fisher, NASA'ya AG-7 uzay kalemini teklif etti (AG: Anti-Gravity kelimesinden geliyor). Önceki mekanik kalem fiyaskolarından dolayı NASA başlarda biraz çekimserdi. Fakat kalemi çeşitli durumlarda test ettikten sonra NASA, 1967'den itibaren bu uzay kalemini uzay uçuşlarında kullanmaya karar kıldı.

Çoğu tükenmez kalemin aksine, Fisher'ın kalemi mürekkebin akması için yerçekimine ihtiyaç duymuyor. Bunun yerine azotla doldurulmuş bir kartuştaki basıncı kullanarak mürekkebi kalemin ucuna itiyor.

Aynı zamanda mürekkep de diğer kalemlerden farklı. Normalde jelimsi bir kıvamda olan mürekkep, kalem kullanılmaya başlanınca, kalemin ucundaki topun dönmesiyle akışkan bir sıvı haline geliyor. Aynı zamanda basınçlı azot, havanın mürekkeple temasını engelleyerek buharlaşmasını veya oksitlenmesini de engelliyor.

Associated Press'in (AP) Şubat 1968 raporuna göre, NASA Apollo programı için Fisher'ın uzay kalemlerinden 400 adet sipariş etti. United Press International'ın aktardıklarına göre, bir yıl sonra Sovyetler Birliği de 100 kalem ve 1,000 mürekkep kartuşunu Soyuz uzay programları için sipariş etti. AP'nin sonraki açıklamalarına göre hem NASA hem de Sovyetler birliği uzay kaleminin fiyatı olan $3.98 yerine %40 indirimle kalem başına $2.39 ödedi. Aşağıdaki videoda, bir kozmonotun uzayda kullandıkları özel kalemleri anlatışını izleyebilirsiniz:

1960'ların sonundan beri Amerikan astronotları ve Rus kozmotları Fisher'ın kalemlerini kullandı. Hatta Fisher, sadece bir kalem değil, çok sayıda farklı kalem geliştirdi. "Mekik kalemi" olarak anılan yeni kalem, NASA'nın fırlatmalarında ve Rusların uzay istasyonı Mir'de kullanıldı.

Elbette bu kalemi elinize alıp kullanmak için uzaya çıkmanıza gerek yok. Yaklaşık 50 dolar gibi bir fiyata bu kalemi siz de temin edip, kullanabilirsiniz.

Sonuç

Bu tür bir hikaye duyduğunuzda hemen şüphecilik kaslarını çalıştırmanız ve sormanız gerekiyor: Gerçekten de dünyanın en büyük teknolojik atılımlarını yaparak, hiç yapılmamışı başaran bir ekip, bu kadar basit bir çözümü görememiş olabilir mi?

Bu basit soruyu soramamanın birçok sahtebilim inancına da yol açtığını görüyoruz. Günümüzde birçok kişi, daha temel fizik bilgisine dahi sahip değilken, ömrünü bu işe adamış çok yetenekli ve zeki binlerce kişinin çözemediği problemi, bir iki kağıt karalamasıyla çözebileceği yanılgısına düşebiliyor. Ne yazık ki bilim bu kadar basit bir şey değil; olsaydı, zaten yine aynı yetenekli insanlar tarafından bu sorular çözülmüş olacaktı. Bu nedenle ne zaman böyle bir hikaye duyarsak, bu basit sorgulamayı yapabilmek gerek...