"Türkiye" ile "Turks & Caicos Adaları" Arasındaki İlişki Nedir? Adaların, Türkler ile Ne Alakası Var?

Eğer Dünya'daki ülkeleri incelediyseniz, bir Türkiye vatandaşı olarak Turks & Caicos isimli ülkenin ismi dikkatinizi çekmiş olabilir. Elbette Türkmenistan gibi, Türkiye haricinde "Türk" ismini taşıyan diğer ülkeler var; ancak Atlas Okyanusu'nun batısında; Küba, Haiti ve Dominik Cumhuriyeti gibi ada ülkelerinin komşusu olan bir ülkenin isminde neden "Türk" geçtiğini ilk etapta anlamak zor olabilir. Gelin bu ufak ada ülkesini ve ismini biraz daha yakından tanıyalım.

Turks & Caicos Hakkında Temel Bilgiler

Turks & Caicos, Birleşik Krallık altında bulunan, daha iri Caicos Adaları ile daha ufak olan Turk Adaları'ndan ismini alan, başkenti Cockburn, en büyük şehri ise Providenciales olan, 35.000 civarında nüfusa sahip, ufak bir ada grubudur. Ülkenin yüzey alanı ile ilgili olarak farklı kaynaklarda farklı veriler bulunsa da (adaların toplam yüzey alanını ölçmek zordur), ülkenin toplamda yaklaşık 616 kilometre karelik yüzey alanı olduğu söylenebilir. Kıyas olması bakımından, Yalova ilimizin yüzey alanı 847 kilometre karedir.

İsimdeki "Turks" ve "Caicos" Ne Anlama Geliyor?

İsmindeki Caicos, Karayipler'deki Lucayan halklarının konuştuğu Taíno dilinde "ada sırası" anlamına gelmektedir ve ülkeyi oluşturan birden fazla adaya işaret etmektedir.

Turks isminin ise tam olarak nereden geldiği tartışmalıdır. En yaygın anlatıya göre bu isim, adaların meşhur "fesli kaktüs" bitkisinden (Melocactus intortus) gelmektedir. Bu kaktüslerin tepesinde sefalyum (İng: "cephalium") adı verilen bir yapı bulunur. Bu yapı çinde areyoller bulunur. Bunlar, yeni kaktüs boğumlarının üretildiği bölgedir. Bu sefalyum, Melocactus intortus bitkisinde (ve birçok yakın kuzeninde) bir fese benzediği için, bu adalara Türk Adaları adı verilmiştir.

Wikimedia

Bu kaktüs öylesine meşhurdur ki, ülkenin bayrağında da yer alır:

Bu anlatımla ilgili bir sıkıntı, fes kullanımının 1829 yılı öncesinde Osmanlı İmparatorluğu'nda pek yaygın olmaması, dolayısıyla Türklerin bu şapka ile ilişkilendirilmiyor olmasıdır. Hatta fesin tarihine baktığımızda, yine oldukça karmaşık ve tartışmalı bir tarih karşımıza çıkıyor olsa da, ilk olarak Antik Yunan veya Balkanlar'da doğduğuna dair izler bulmak mümkündür. Bu Antik Yunan geleneği, özellikle de Kıbrıs adasında asırlar boyu sürdürülmüştür. Belki bu bölgelerin büyük bir kısmı Osmanlı İmparatorluğu (ve dolayısıyla Türkler) ile ilişkilendiriliyor olduğu için, bu tarz bir ilişki (zorlama da olsa) kurulabilir.

Öte yandan adaların 1968 yılı öncesi bayraklarında söz konusu kaktüse de yer verilmemektedir. Bunun yerine, adalar için müthiş büyük önemi olan bir gemiye yer verilmiştir:

CRW Flags

Bu durumda Türk ismi nereden geliyor olabilir? Malumatfuruş, adaların Türk ismiyle ilgili bir diğer iddiaya yer vermektedir:

Adaların “Türk” şeklinde adlandırılmasına dair bir diğer iddia da, 17. ve 18. yüzyıllarda bu adalara sığınan Osmanlı’ya bağlı korsanlar nedeniyle “korsan adaları” çağrışımıyla “Türk adaları” olarak adlandırıldığı yönündedir. Osmanlı İmparatorluğu’nun özellikle Akdeniz’deki hakimiyetinin ardından Türk korsanların Avrupa ile Amerika kıtaları arasında seyahat eden gemileri avlayarak ganimet elde etmek için bu ada takımına sığınan ya da adaları üs olarak kullanan korsanlar hakkında uyarıda bulunmak için bu yönde bir adlandırma yapılmış olması daha olasıdır. Kaktüs üzerinden bir adaya “Büyük Türk”, ada takımına da “Türk” adaları isimlendirmesinin yapılmış olma ihtimaline göre, korsanların etkisiyle böyle bir isimlendirme yapılmış olması daha makul görünmektedir.

Fakat her ne sebeple olursa olsun, adaların fes kullanımından bağımsız olarak Türk isminden etkilendiği açıktır. 1870 yılında (ve sonrasında 1875 yılında), adaların hükümet temsilcisi, ülkenin bayrağını ay-yıldızlı şekilde değiştirme fikrini ileri sürmüştü.

CRW Flags

Buradaki ay, Sefevi ve Osmanlılar gibi devletler tarafından kullanılan hilali, üç yıldız ise Grand Turk, Salt Cay ve Caicos Grubu'nu temsil edecekti. Ne yazık ki bu öneri, 7 Ağustos 1869 tarihli Birleşik Krallık Konsey Emri ile çeliştiği için reddedildi. Emre göre, bayrak üzerinde Birleşik Krallık'a ait deniz ötesi arazilerinin hanedan arması bulunmak zorundaydı ve bu bayrakta bu arma bulunmuyordu.

Sonuç olarak, bu isim ya fes kullanımından ya da Türk korsanlardan kaynaklanıyor; fakat her halükarda etimolojik olarak bir tesadüften söz etmediğimiz, gerçekten de Türkler ile ilişkili sebeplerle adalara bu ismin verildiği söylenebilir.

Adalara Ait Ek Bilgiler

Ülke, 8 ana/büyük ve 22'den fazla ufak adadan oluşmaktadır. Türk Adaları ile Caicos Adaları, "Türk Adası Geçidi" adı verilen 2.200 metre derinliğe sahip bir geçit ile birbirinden ayrılmaktadır. Adalar, kuzey-güney doğrultusunda uzanmaktadır ve popülasyonun büyük bir kısmı Büyük Türk ("Grand Turk") ve Salt Cay adalarında yaşar.

Ülkede aslen İngilizce konuşulmaktadır; ancak Turks & Caicos kreolü baskındır. Ayrıca Küba ve Haiti gibi Latin Amerika ülkelerine yakınlığı dolayısıyla dikkate değer bir Hispanik popülasyonu da bulunmaktadır.

Turks & Caicos Adaları, biyoçeşitlilik açısından büyük öneme sahiptir. Adalarda birçok yılan, kertenkele, böcek ve bitki endemik türü yaşamaktadır. Ayrıca 1950-1981 yılları arasında ABD tarafından ülkede bir roket takip sistemi kurulmuş, sonrasında NASA'nın 1962 yılındaki erken dönem roket denemeleri sırasında bu merkez kullanılarak astronot John Glenn, Dünya yörüngesinde 3 tur attıktan sonra Turks & Caicos Adası açıklarına iniş yapmış ve Grand Turk adasına getirilmiştir.