Paylaşım Yap

Türk Dil Kurumu ve "Primat" Sözcüğünün Hatalı Tanımı Hakkında

Türk Dil Kurumu ve "Primat" Sözcüğünün Hatalı Tanımı Hakkında
3 dakika
11,152
Tarihi Geçmiş Haber

Bu haber 12 yıl öncesine aittir. Haber güncelliğini yitirmiş olabilir; ancak arşivsel değeri ve bilimsel gelişme/ilerleme anlamındaki önemi dolayısıyla yayında tutulmaktadır. Ayrıca konuyla ilgili gelişmeler yaşandıkça bu içerik de güncellenebilir.

Türk Dil Kurumu tarafından hazırlanan Güncel Türkçe Sözlük'te primat sözcüğü şu şekilde tanımlanmaktadır: "Maymun."

Türk Dil Kurumu Güncel Türkçe Sözlük'e göre "primat" sözcüğünün tanımı
Türk Dil Kurumu Güncel Türkçe Sözlük'e göre "primat" sözcüğünün tanımı
TDK

Kısa, basit, net... ve bir o kadar da hatalı! Primat ile maymun eş anlamlı değildir! Primatlar, maymunları kapsayan bir taksonomik gruptur. Basitçe ifade etmek gerekirse: Her maymun bir primattır; ancak her primat bir maymun olmak zorunda değildir. Örneğin, Oxford Sözlüğü tarafından aynı sözcük şu şekilde tanımlanmaktadır:

Lemurları, çalıbebeklerini, tersiyerleri, marmosetleri, maymunları, kuyruksuz maymunları ve insanları kapsayan takımdan olan bir memeli. Elleri, ayaklara benzeyen elleri, öne bakan yüzleri ve insanlar hariç genelde ağaçlarda yaşamalarıyla ayırt edilirler.

Hoş, bu tanım da hatalı; çünkü kuyruksuz maymunlar ile insanlar ayrı canlı grupları değiller; insanlar (Hominidae) da bir kuyruksuz maymun ailesi. Bunun detaylarını aşağıdaki videomuzda anlatmıştık:

Biz modern insanlar (Homo sapiens) de bir kuyruksuz maymun türüyüz. Bunların detaylarını ise aşağıdaki videomuzda anlatmıştık:

Ama yine de Oxford Sözlüğü'nün tanımı çok daha isabetli! Dictionary.com, primat sözcüğünü şöyle tanımlamakta:

Anthropoidea (insanlar, büyük kuyruksuz maymunlar, gibonlar, Eski Dünya Maymunları ve Yeni Dünya Maymunları), Prosimii (lemurlar, lorisler ve benzerleri) ve Tarsioidea (tarsiyeler) olmak üzere üç alt takımı barındıran Primates takımı altında olan herhangi bir hepçil tür. Bunlar, özellikle ellerin kullanımı, geniş hareket becerileri ve yüksek sosyal etkileşimler ile kültürel uyumlanabilirliği içeren karmaşık ve esnek davranışlarla ayırt edilirler.

Her ne kadar insanlar da bir büyük kuyruksuz maymun ailesi olsa da ve Tarsioidea artık ayrı bir alt takım olarak görülmese de, bu tanım gerçeğe daha da yakın!

%100 isabetli ve doğru tanımı, en güncel içerikleri ve birçok sözlükten çok daha güvenilir olan Wikipedia'da bulabilmekteyiz:

Primates taksonomik takımına ait, plasentalı memelilerin genel adıdır. (...) İki ayrı alt takımı barındırır. İlki strepsirhiniler (Yunancada "ıslak-burunlu" demektir), yani lemurlar, galagolar, lorisidler. İkincisi ise haplorhiniler (Yunancada "basit-burunlu" veya "kuru-burunlu"), yani tarsiyerler, maymunlar ve kuyruksuz maymunlar; ki bunlardan sonuncusu insanları da kapsar.

TDK'ye Gönderdiğimiz E-posta

Evrim Ağacı olarak 7 Ağustos 2011 tarihinde Türk Dil Kurumu'na şu e-postayı gönderdik:

Sayın ilgili,

TDK'nin çevirimiçi sözlüğünde "primat" kelimesinin "maymun" olarak çevrildiğini gördük. Bu, bilimsel olarak çok ciddi bir hatadır. Primat, "maymun" demek değildir, çünkü biyolojik bir terim olarak maymun ayrı bir canlı grubunu işaret eder. Her maymun bir primattır ama her primat bir maymun olmak zorunda değildir. 

Primat'ın tam kelime karşılığı "İri Beyinli Yüksek Memeliler" demektir. Ancak her ne isim verirseniz verin, "maymun" olarak tanımlamak doğru olmayacaktır.

Konuyla ilgili buradaki yazımızı okuyabilirsiniz.

En içten saygılarımızla.

TDK'den Gelen E-posta

Türk Dil Kurumu Başkanı Prof. Dr. Şükrü Haluk Akalın tarafından şu cevabı aldık:

Türk Dil Kurumu'ndan, Evrim Ağacı'na Yanıt
Türk Dil Kurumu'ndan, Evrim Ağacı'na Yanıt

25 Kasım 2021, yani aradan geçen 10 sene itibariyle, TDK Güncel Sözlük çerçevesinde "primat" sözcüğü halen hatalı bir şekilde "maymun" olarak tanımlanmaktadır.

Katkıya Hazırız!

Bu konuya ek olarak, 4 Kasım 2011 tarihinde ODTÜ Biyoloji ve Genetik Topluluğu (ve o zaman itibariyle, dolayısıyla Evrim Ağacı) olarak, Türk Dil Kurumu arasında bu tarz temel bilimsel kavramların isabetli ve gerçekçi bir şekilde tanımlanabilmesine yönelik tamamen gönüllü, hiçbir maddi çıkar amacı gütmeyen öğrenciler olarak, ODTÜ-TDK işbirliğine yönelik destek sunma talebimizle ilgili de bir e-posta gönderdik.

25 Kasım 2021 itibariyle, henüz Türk Dil Kurumu'ndan bu konuyla ilgili herhangi bir haber alamadık.

Bizim teklifimiz halen geçerlidir.

Tabii onları beklemekle kalmadık, bu süreçte kendimiz bir Bilim Sözlüğü geliştirdik. Örneğin primat tanımımızı buradan okuyabilirsiniz.

Bu Makaleyi Alıntıla
Okundu Olarak İşaretle
22
0
  • Paylaş
  • Alıntıla
  • Alıntıları Göster
Paylaş
Sonra Oku
Notlarım
Yazdır / PDF Olarak Kaydet
Bize Ulaş
Yukarı Zıpla

İçeriklerimizin bilimsel gerçekleri doğru bir şekilde yansıtması için en üst düzey çabayı gösteriyoruz. Gözünüze doğru gelmeyen bir şey varsa, mümkünse güvenilir kaynaklarınızla birlikte bize ulaşın!

Bu içeriğimizle ilgili bir sorunuz mu var? Buraya tıklayarak sorabilirsiniz.

Soru & Cevap Platformuna Git
Bu İçerik Size Ne Hissettirdi?
  • Tebrikler! 26
  • Güldürdü 6
  • Merak Uyandırıcı! 6
  • Bilim Budur! 5
  • Muhteşem! 4
  • Mmm... Çok sapyoseksüel! 4
  • Umut Verici! 4
  • Üzücü! 3
  • İnanılmaz 2
  • Grrr... *@$# 2
  • Korkutucu! 2
  • İğrenç! 1

Evrim Ağacı'na her ay sadece 1 kahve ısmarlayarak destek olmak ister misiniz?

Şu iki siteden birini kullanarak şimdi destek olabilirsiniz:

kreosus.com/evrimagaci | patreon.com/evrimagaci

Çıktı Bilgisi: Bu sayfa, Evrim Ağacı yazdırma aracı kullanılarak 19/03/2024 07:33:57 tarihinde oluşturulmuştur. Evrim Ağacı'ndaki içeriklerin tamamı, birden fazla editör tarafından, durmaksızın elden geçirilmekte, güncellenmekte ve geliştirilmektedir. Dolayısıyla bu çıktının alındığı tarihten sonra yapılan güncellemeleri görmek ve bu içeriğin en güncel halini okumak için lütfen şu adrese gidiniz: https://evrimagaci.org/s/696

İçerik Kullanım İzinleri: Evrim Ağacı'ndaki yazılı içerikler orijinallerine hiçbir şekilde dokunulmadığı müddetçe izin alınmaksızın paylaşılabilir, kopyalanabilir, yapıştırılabilir, çoğaltılabilir, basılabilir, dağıtılabilir, yayılabilir, alıntılanabilir. Ancak bu içeriklerin hiçbiri izin alınmaksızın değiştirilemez ve değiştirilmiş halleri Evrim Ağacı'na aitmiş gibi sunulamaz. Benzer şekilde, içeriklerin hiçbiri, söz konusu içeriğin açıkça belirtilmiş yazarlarından ve Evrim Ağacı'ndan başkasına aitmiş gibi sunulamaz. Bu sayfa izin alınmaksızın düzenlenemez, Evrim Ağacı logosu, yazar/editör bilgileri ve içeriğin diğer kısımları izin alınmaksızın değiştirilemez veya kaldırılamaz.

Keşfet
Akış
İçerikler
Gündem
Bellek
Genel Görelilik
Maske Takmak
İklim Değişikliği
Bilim İnsanları
Kök Hücre
Antibiyotik
Mers
Araştırmacılar
Nükleer Enerji
Evrim Ağacı
Böcek Bilimi
Çekirdek
Siyah
Avcı
Temel
Gıda Güvenliği
Uterus
Çevre
Amerika Birleşik Devletleri
Çiçek
Film
Karar Verme
Kuş
Demir
Aklımdan Geçen
Komünite Seç
Aklımdan Geçen
Fark Ettim ki...
Bugün Öğrendim ki...
İşe Yarar İpucu
Bilim Haberleri
Hikaye Fikri
Video Konu Önerisi
Başlık
Gündem
Bugün Türkiye'de bilime ve bilim okuryazarlığına neler katacaksın?
Bağlantı
Kurallar
Komünite Kuralları
Bu komünite, aklınızdan geçen düşünceleri Evrim Ağacı ailesiyle paylaşabilmeniz içindir. Yapacağınız paylaşımlar Evrim Ağacı'nın kurallarına tabidir. Ayrıca bu komünitenin ek kurallarına da uymanız gerekmektedir.
1
Bilim kimliğinizi önceleyin.
Evrim Ağacı bir bilim platformudur. Dolayısıyla aklınızdan geçen her şeyden ziyade, bilim veya yaşamla ilgili olabilecek düşüncelerinizle ilgileniyoruz.
2
Propaganda ve baskı amaçlı kullanmayın.
Herkesin aklından her şey geçebilir; fakat bu platformun amacı, insanların belli ideolojiler için propaganda yapmaları veya başkaları üzerinde baskı kurma amacıyla geliştirilmemiştir. Paylaştığınız fikirlerin değer kattığından emin olun.
3
Gerilim yaratmayın.
Gerilim, tersleme, tahrik, taciz, alay, dedikodu, trollük, vurdumduymazlık, duyarsızlık, ırkçılık, bağnazlık, nefret söylemi, azınlıklara saldırı, fanatizm, holiganlık, sloganlar yasaktır.
4
Değer katın; hassas konulardan ve öznel yoruma açık alanlardan uzak durun.
Bu komünitenin amacı okurlara hayatla ilgili keyifli farkındalıklar yaşatabilmektir. Din, politika, spor, aktüel konular gibi anlık tepkilere neden olabilecek konulardaki tespitlerden kaçının. Ayrıca aklınızdan geçenlerin Türkiye’deki bilim komünitesine değer katması beklenmektedir.
5
Cevap hakkı doğurmayın.
Bu platformda cevap veya yorum sistemi bulunmamaktadır. Dolayısıyla aklınızdan geçenlerin, tespit edilebilir kişilere cevap hakkı doğurmadığından emin olun.
Ekle
Soru Sor
Sosyal
Yeniler
Daha Fazla İçerik Göster
Popüler Yazılar
30 gün
90 gün
1 yıl
Evrim Ağacı'na Destek Ol

Evrim Ağacı'nın %100 okur destekli bir bilim platformu olduğunu biliyor muydunuz? Evrim Ağacı'nın maddi destekçileri arasına katılarak Türkiye'de bilimin yayılmasına güç katın.

Evrim Ağacı'nı Takip Et!
Yazı Geçmişi
Okuma Geçmişi
Notlarım
İlerleme Durumunu Güncelle
Okudum
Sonra Oku
Not Ekle
Kaldığım Yeri İşaretle
Göz Attım

Evrim Ağacı tarafından otomatik olarak takip edilen işlemleri istediğin zaman durdurabilirsin.
[Site ayalarına git...]

Filtrele
Listele
Bu yazıdaki hareketlerin
Devamını Göster
Filtrele
Listele
Tüm Okuma Geçmişin
Devamını Göster
0/10000
Bu Makaleyi Alıntıla
Evrim Ağacı Formatı
APA7
MLA9
Chicago
Ç. M. Bakırcı. Türk Dil Kurumu ve "Primat" Sözcüğünün Hatalı Tanımı Hakkında. (4 Kasım 2011). Alındığı Tarih: 19 Mart 2024. Alındığı Yer: https://evrimagaci.org/s/696
Bakırcı, Ç. M. (2011, November 04). Türk Dil Kurumu ve "Primat" Sözcüğünün Hatalı Tanımı Hakkında. Evrim Ağacı. Retrieved March 19, 2024. from https://evrimagaci.org/s/696
Ç. M. Bakırcı. “Türk Dil Kurumu ve "Primat" Sözcüğünün Hatalı Tanımı Hakkında.” Edited by Çağrı Mert Bakırcı. Evrim Ağacı, 04 Nov. 2011, https://evrimagaci.org/s/696.
Bakırcı, Çağrı Mert. “Türk Dil Kurumu ve "Primat" Sözcüğünün Hatalı Tanımı Hakkında.” Edited by Çağrı Mert Bakırcı. Evrim Ağacı, November 04, 2011. https://evrimagaci.org/s/696.
ve seni takip ediyor

Göster

Şifrenizi mi unuttunuz? Lütfen e-posta adresinizi giriniz. E-posta adresinize şifrenizi sıfırlamak için bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Eğer aktivasyon kodunu almadıysanız lütfen e-posta adresinizi giriniz. Üyeliğinizi aktive etmek için e-posta adresinize bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Close