27 Dilde Çocuklarda Ünsüz Seslerin Kazanımı: Diller Arası Bir Derleme
Avustralya’da yer alan Charles Sturt Üniversitesi’nden Dr. McLeod ve Dr. Crowe 2018 yılında Amerikan Dil ve Konuşma Bozuklukları Dergisi’nde çocukların ünsüz sesleri kazanımını diller arası boyutta inceleyen bir derleme yayınladılar. Bu çalışmayı oluştururken, içinde Türkçenin de bulunduğu, 27 dilde ünsüz seslerin kazanımı ile ilgili 1931-2016 yılları arasında yayınlanmış 60 makaleyi detaylı olarak incelediler.
Ünsüzlerin kazanımı neden önemlidir?
Çocukların konuşmada ustalaşabilmeleri ünsüz sesleri, ünsüz ses öbeklerini, ünlü sesleri, tonları, prosodik özellikleri (tonlama, vurgu) ve fonolojik (sesbilgisel) kuralları anlamalarına ve üretmelerine bağlıdır. Bu nedenle ünsüz seslerde ustalaşma hem tipik fonolojik gelişimin hem de fonolojik bozuklukların izlenmesinde en yaygın kullanılan ölçü olarak karşımıza çıkar.
Dolayısıyla, çocukların ünsüz sesleri nasıl ve hangi sırayla kazandıklarını bilmek, artikülasyon bozukluklarını erken dönemde tanılamak açısından oldukça önemlidir. Çünkü erken tanı, erken müdahaleyi de beraberinde getirir. Böylece, küçük yaşlarda desteklediğimiz bu çocuklar; normal dil ve konuşma gelişimi gösteren yaşıtlarını kısa sürede yakalayabilirler.
Ünsüz seslerin kazanımı ile ilgili görüşler nelerdir?
Konu ile ilgili literatürde (alanyazın) araştırmacıların bir kısmı, ünlü ve ünsüz sesler gibi fonolojik yapıların kazanımının dünya üzerindeki tüm dillerde evrensel olarak aynı sırayı izlediğini öne sürerken; diğer araştırmacılar ise, fonolojik gelişimde bireysel farklılıkların belirleyici olduğunu dile getirerek evrensel kazanım görüşüne karşı çıkma eğilimindedir. Son yıllarda ise bazı araştırmacılar, özellikle de iki dilli/ çok dilli çocuklarla çalışırken hem evrensel fonolojik gelişim ilkelerinin hem de bireysel farklılıkların beraberce ele alınmasının büyük önem taşıdığını belirtmektedirler.
Bu çalışmanın temel bulguları nelerdir?
Bu çalışmada araştırmacılar; ünsüz seslerin hangi yaşta kazanıldığı, ünsüz seslerin çıkış yeri (dudaksıl, diş yuvasıl vb.) ve biçimi (titreşimli, sürtünmeli vb.), ünsüz seslerin hangi yaşta hangi doğruluk yüzdesiyle üretildiği gibi konularda diller arası boyutta bir karşılaştırma yapabilmek için; Arapça, Kantonca, Danca, Flemence, İngilizce, Fransızca, Almanca, Yunanca, Haiti Kreole1, İbranice, Macarca, İzlandaca, İtalyanca, Jamaika Kreole, Japonca, Korece, Malayca, Maltaca, Mandarince, Portekizce, Türkçe, Slovakça, İspanyolca ve Tswana, Swahili, ve Xhosa gibi güney Afrika dillerinde ünsüz seslerin kazanımı konusunda yapılmış 60 makaleyi incelediler. Gözlemciler arası güvenilirliği sağlamak için de, makalelerden elde ettikleri bilgileri her bir araştırmacının ayrı ayrı istatistik programına girdiğini ve sonuçları karşılaştırdıklarını belirttiler.
Çalışmanın bulguları tüm dillerde çocukların 5 yaş itibari ile ünsüz sesleri %93 oranında bir doğrulukla üretebildiklerini ortaya koyması bakımından fonolojik gelişimdeki evrensellik ilkesini destekler nitelikte. Araştırmacılar, ünsüz seslerin çıkış biçimi bakımından, çocukların ilk olarak patlamalı (Türkçedeki /b/, /p/, /t/, /k/2 gibi), genizsil (Türkçedeki /m/, /n/ gibi) ve şaklatmalı (Afrika dillerinde yer alan) sesleri kazandıklarını; ancak titreşimli (İspanyolca’daki /r/ gibi), çarpmalı (Türkçedeki /r/ gibi), sürtünmeli (Türkçedeki /f/, /v/, /s/, /z/, /ş/, /j/ gibi) ve sürtünmesiz (Türkçedeki /c/, /ç/ gibi) sesleri ise daha geç dönemde kazandıklarını vurguladılar. Akıcı (Türkçedeki /l/ gibi) seslerin ise her durumda sürtünmeli seslerden önce kazanılmadığını gözlemlediler. Ünsüz seslerin çıkış yeri bakımından, çocukların ilk olarak dudaksıl (Türkçedeki /b/, /p/ gibi), gırtaksıl (Türkçedeki /h/ gibi), damaksıl (Türkçedeki /y/ gibi), ön ve art damaksıl (Türkçedeki /k/, /g/ gibi) sesleri daha erken yaşlarda kazandıklarını; buna karşılık, dişsil ve dişyuvasıl (Türkçedeki /s/, /z/, /y/, /r/, /l/ gibi) sesleri ise daha geç dönemde kazandıklarını ifade ettiler. Buna karşın çocukların 5 yaşında olmalarına rağmen hala kazanamadıkları ünsüz seslerin diller arasında farklılık gösterdiğini belirten araştırmacılar, dile özgü ve bireysel farklılıkların etkisine dikkat çektiler.
Sonuç olarak, çocukların tüm dillerde 5 yaş civarında ünsüz seslerin kazanımını tamamladığını vurgulayan araştırmacılar, dil ve konuşma terapistlerini ünsüz seslerin kazanım sürecinde bireysel farklılıkları göz önüne almaları konusunda da uyardılar.
Bu çalışmanın konuyla ilgili var olan bilgi birikimimize katkısı nedir?
Bu çalışmadan hareketle, çocuklardan hangi yaşta hangi sesleri kazanmalarını beklememiz gerektiğini bilmemiz, çocuklara dair gerçekçi beklentiler geliştirmemize yardımcı olabilir. Bu durum sadece dil ve konuşma terapistleri için değil, anne-babalar için de çok önemli. Çocuğumuz 5 yaşından küçükse, henüz bir sesi çıkarmak için gerekli anatomik yeterlilikleri sağlamadığı için kaygı ve stress hissetmek yerine, yapabildiklerine odaklanıp beraber keyifle zaman geçirebiliriz. Çocuğumuz 5 yaşından büyükse, “nasılsa düzelir” rehavetine kapılmadan bir uzman görüşü almamız gerektiğini de biliriz böylece. Bu bilgiler ışığında, artikülasyon sorunu yaşayan çocuklarla çalışırken hem ünsüz seslerin kazanımındaki evrensel örüntüleri dikkate alıp, hem de gelişimlerindeki bireysel farklılıklara duyarlı bir müdahale/ terapi programı hazırlayabiliriz.
***
1 Avrupa dilleri ile Afrika dillerinin etkileşimi sonucu ortaya çıkan melez dillerin genel adı.
2 Okuyucuya kolaylık olması bakımından Türkçe seslerden örnekler verilmiştir, makalenin orijinalinde ise Türkçe seslere dayalı bir örnekleme yoktur.
İçeriklerimizin bilimsel gerçekleri doğru bir şekilde yansıtması için en üst düzey çabayı gösteriyoruz. Gözünüze doğru gelmeyen bir şey varsa, mümkünse güvenilir kaynaklarınızla birlikte bize ulaşın!
Bu içeriğimizle ilgili bir sorunuz mu var? Buraya tıklayarak sorabilirsiniz.
Soru & Cevap Platformuna Git- 6
- 1
- 1
- 0
- 0
- 0
- 0
- 0
- 0
- 0
- 0
- 0
- Türev İçerik Kaynağı: ASHA Wire | Arşiv Bağlantısı
- S. McLeod, et al. Children’s Consonant Acquisition In 27 Languages: A Cross-Linguistic Review. (3 Mart 2019). Alındığı Tarih: 3 Mart 2019. Alındığı Yer: ASHA Wire | Arşiv Bağlantısı
Evrim Ağacı'na her ay sadece 1 kahve ısmarlayarak destek olmak ister misiniz?
Şu iki siteden birini kullanarak şimdi destek olabilirsiniz:
kreosus.com/evrimagaci | patreon.com/evrimagaci
Çıktı Bilgisi: Bu sayfa, Evrim Ağacı yazdırma aracı kullanılarak 03/12/2024 08:39:33 tarihinde oluşturulmuştur. Evrim Ağacı'ndaki içeriklerin tamamı, birden fazla editör tarafından, durmaksızın elden geçirilmekte, güncellenmekte ve geliştirilmektedir. Dolayısıyla bu çıktının alındığı tarihten sonra yapılan güncellemeleri görmek ve bu içeriğin en güncel halini okumak için lütfen şu adrese gidiniz: https://evrimagaci.org/s/7635
İçerik Kullanım İzinleri: Evrim Ağacı'ndaki yazılı içerikler orijinallerine hiçbir şekilde dokunulmadığı müddetçe izin alınmaksızın paylaşılabilir, kopyalanabilir, yapıştırılabilir, çoğaltılabilir, basılabilir, dağıtılabilir, yayılabilir, alıntılanabilir. Ancak bu içeriklerin hiçbiri izin alınmaksızın değiştirilemez ve değiştirilmiş halleri Evrim Ağacı'na aitmiş gibi sunulamaz. Benzer şekilde, içeriklerin hiçbiri, söz konusu içeriğin açıkça belirtilmiş yazarlarından ve Evrim Ağacı'ndan başkasına aitmiş gibi sunulamaz. Bu sayfa izin alınmaksızın düzenlenemez, Evrim Ağacı logosu, yazar/editör bilgileri ve içeriğin diğer kısımları izin alınmaksızın değiştirilemez veya kaldırılamaz.