Trigeminal Nevralji

Genel Bilgiler: Patoloji ve Mekanizma

Trigeminal nevralji, 5. kafa siniri olan trigeminal sinirin tek ya da çift taraflı etkilenmesiyle karakterize bir nöropatik (sinirle alakalı) ağrı ile karakterize bozukluktur.

Trigeminal sinir 12 kraniyal sinir arasından 5. ve en büyük olanıdır. Yüzdeki duyuyu algılamayı, ısırma ve çiğneme gibi hareketlerin motor fonksiyonunu sağlar. Oftalmik, maksiller ve mandibular sinir olarak üçe ayrılır.

Trigeminal nevraljide sinirin dallarından herhangi biri, ikisi ya da üçü birden tutulabilir. Yüzün sağ tarafı daha çok etkilenir. Ağrı tipi genellikle keskin, vurucu ağrı veya çene, diş, diş etlerine elektrik şoku verilmesinde hissedilen ağrı olarak tanımlanır. Genellikle kısa, tahmin edilemeyecek zamanlarda gelir, iki veya birkaç dakika sürer ve başladığı gibi aniden biter.

Ekincare

Trigeminal nevraljinin nedeni bilinmediğinde "idiyopatik" olarak nitelendirilir. Patofizyolojisi tam olarak belirtilmemiş olmakla beraber kabul edilen etiyolojik faktörler şunlardır:

• Trigeminal gangliyonun kökünde bir lezyon varlığı,
• Damarsal bozukluktan dolayı sinir üzerine oluşan basınç,
• Beyinciğe uğrayan ipliklerin fonksiyonunda bozukluk,
• Trigeminal kökte ya da yakınlarında plak oluşumuna neden olan demiyelinizasyon,
• Santral beyin lezyonları,
• Trigeminal sistemin değişik bölümlerinde iskemi
• Viral lezyonlar,
• Komşu kraniyal sinirlerden gelen basınç olarak sayılabilir.

Bu sayılan nedenlerin haricinde bazı araştırmacılar dental (diş ile ilişkili) ve gingival (diş eti ile ilişkili) birçok patolojik durumun trigeminal nevraljiye neden olabildiği belirtmiştir.

Belirti ve Bulgular

• Ağrı birkaç saniyeden birkaç dakikaya kadar sürebilen ani krizler şeklindedir ve çok şiddetlidir.
• Bu krizler genellikte hastalar tarafından yıldırım çarpması ve elektrik şokuna benzetilir.
• Bu şiddetteki ağrılar, dokunma, hava akımı, konuşma, çiğneme, esneme, yutkunma gibi durumlar tarafında provoke edilebilir. Çok şiddetli ağrısı olan hastaların büyük bölümünde etkili uyaran hastanın belirleyemeyeceği kadar önemsiz olabilir ve hasta bir sonraki krizin korkusu ile yaşar.
• Ağrı, trigeminal sinirin dallandığı alandadır ve genellikle tek taraflı gelişir. Az sayıdaki hastada çift taraflı geliştiği saptanmıştır.
• Her ağrı krizi orta hattın bir tarafında olmakla birlikte; çift taraflı trigeminal nevralji gelişmiş hastalarda ağrı krizleri aynı anda olmaktan ziyade iki tarafta da birbirini izler durumdadır.
• Ağrı krizleri sırasında trigeminal sinirde diğer duyu fonksiyonları etkilenmez. Ayrıca bu alanda motor fonksiyonlarda da bir bozukluk yoktur.

Hastalıkla İlişkili Genler, Etken Faktörler ve Risk Faktörleri

Trigeminal nevralji hastanın yaşam kalitesini ciddi anlamda düşüren nörolojik temelli bir bozukluktur. Bu zamana kadar yapılan tedavilerde alınan ortak sonuç hastalığa ne kadar erken müdahale edilirse ağrıların azalmasının o kadar mümkün olacağıdır. Ayrıca trigeminal nevralji, diş kaynaklı ağrılarla sık sık karıştırıldığı için semptomu olan tarafta daha önce diş çekimi veya kanal tedavisi yapılmış olduğu saptanırsa, diş hekimi bozukluk konusunda bilgi sahibi olmalı ve gereksiz tedavilerden kaçınmalıdır.

Teşhis Yöntemleri

Trigeminal nevraljiye sebep olan ağrı çoğunlukla lokalize edilemeyip çene, diş ve diş etleri etrafında hissedildiğinden hasta, beşeri hekimden önce diş hekimine başvurur. Diş hekimi öğrendiği semptomları ve radyolojik görüntüyü inceledikten sonra ağrının kaynağının trigeminal sinirle ilgili bir durum veya dişsel bir problem olduğuna karar verebilir.

Tedaviler veya İdare Yöntemleri

Trigeminal nevralji bulguları açıkça belirgin olmayan bir bozukluk olması nedeniyle teşhis süresi uzun süreçlidir. Hastalığın teşhis süresi uzadıkça, uzun süreli ağrı atakları yaşamış bir insanın normal hayatına dönebilmesi daha da zor olmaktadır.

Trigeminal nevralji tedavisindeki temel ilke düşük morbiditeli ve mümkün olduğunca az duyu kaybına neden olacak ilaç veya cerrahi yöntemin seçilmesidir.

Genellikle epilepsi tedavisinde kullanılan bir antikonvülzan ilaç olan karbamazepin trigeminal nevraljiyi ilk tercihtir. Karbamazepin, voltaj kapılı sodyum kanallarının açılıp aksiyon potansiyelinin oluşmasını engelleyerek beyin hücrelerinin daha az cevap vermesini sağlar. Böylece ağrıyı da azaltmış olur. Genellikle hastalığın sebep olduğu ağrılar geçmediği sürece ilaç gerekli olduğu kadar devam edilir.

Trigeminal nevralji genellikle ilaçla tedavi edilebilen bir bozukluk olmasına rağmen hasta ilacın yan etkilerini tolere edemediği durumlarda ya da kullanılan başka medikal tedavilerle etkileşim olması durumunda girişimsel (cerrahi) tedavi yöntemi tercih edilebilir. Ayrıca hekimler tarafından, MRI görüntülemelerinde nörovasküler bası tespit edilen vakalarda, medikal tedavinin kalıcı sinir hasarına sebep olacağı gerekçesiyle direkt girişimsel tedavi tavsiye edilebilinir.

Görülme Sıklığı ve Dağılımı (Epidemiyoloji)

Trigeminal nevraljinin görülme sıklığı 15000'de 1'dir. Fakat istatistikler, hastalığın tanısının konulmasındaki zorluklar ve kayıt alınamayan hastaların varlığı nedeniyle hatalı olabilir. Yani gerçekte çok daha yaygın olması muhtemel. Trigeminal nevraljinin görülme sıklığının 50 yaş üstü bireylerde daha fazla olduğu bilinmektedir. Ayrıca 3 yaşındaki bir bireyde de bu bozukluğa rastlanmıştır. Kadınlarda erkeklere oranla 3 kat daha fazla görüldüğü belirtilmiştir.

Etimoloji

Trigeminal nevralji ilk defa M.S. 1. yüzyılda tanımlanmış, farklı bilim insanları tarafından birçok farklı isimle anılmış ve son ismini alması yaklaşık 1600 yıl sürmüştür. Trigeminal nevralji tanısı ise bilimsel olarak ilk defa 1773 yılında Fotbergilli tarafından konulmuştur.