İnsan Harici Primatların da Dişleri Çürüyor mu? Diğer Primatlardaki Diş Çürüklerinin Sebebi Ne?
AZ Animals
Diş çürüğü, günümüz insan popülasyonları arasında en yaygın görülen sağlık sorunlarından bir tanesidir. Diyet, çevre ve genetik faktörlerden etkilenen diş çürüğü yüzyılımızın en büyük oral sağlık problemi olarak karşımıza çıkmaktadır. Protein temelli bir diyete sahip olan avcı-toplayıcı hayat tarzından karbonhidrat temelli bir diye barındıran yerleşik-çiftçi hayat tarzına geçişle birlikte diş çürüğünün görülme frekansında da kayda değer bir artış olduğu düşünülmektedir.
Diş Çürüğü Nasıl Oluşur?
Karyojenik mikroorganizmaların şeker içerikli gıdaları metabolize etmesi sonucu ortaya çıkan asidin mineralize diş sert dokularını tahrip etmesiyle diş çürüğü oluşmaktadır. Bu sürece Streptococcus mutans ve Streptococcus sobrinus başta olmak üzere büyük bir mikroorganizma kompleksi dahil olmaktadır. Bu kompleksi oluşturan mikroorganizmaların birçoğu yalnızca insanların değil diğer primat türlerinin de doğal ağız florasında farklı oranlarda bulunmaktadır.
Diş çürüğü, insanlarda görüldüğü kadar sık görülmese de insan dışındaki diğer primatlarda da görülen bir hastalıktır.
İnsan-Harici Primatların Dişleri Neden Çürüyor?
Amerikan Primatoloji Dergisi'nde yayınlanan ve farklı türlerden 8000'e yakın primat dişinin incelendiği bir makaleye göre, çürük frekansı primat türleri arasında değişiklik göstermekle birlikte, birçok primat türünde düşüktür. En yüksek çürük frekansı (%7.4) bantlı yaprak maymunlarında gözükürken en düşük çürük frekansı (%0) domuz kuyruklu langurlarda bulunmuştur. Arka diş çürükleri özellikle nadir görülürken ön diş çürüklerinin görülme sıklığı değişkenlik göstermektedir. Ön diş çürüklerinin %88'ini arayüz çürükleri oluşturmaktadır. Bu durumun bazı primat türlerinin şekerli meyvelerdeki sıvıyı emmek için ön dişlerini kullanmalarından kaynaklandığı düşünülmektedir. Şempanzelere özgü bir davranış olan ve "wadging" adı verilen gıdaları dudaklar ile ön dişler arasında bekletme davranışı şempanzelerde yüksek frekansta gözüken ön bölge diş çürüklerini açıklamaktadır.[1]
Advances in Oral Biology isimli dergide eski dünya maymunlarının yeni dünya maymunlarına oranla daha yüksek bir çürük frekansı gösterdiği belirtilmiştir. Esaret ortamında yüksek karbonhidrat içerikli gıdalarla beslenen maymunların diş çürüğü prevalansı doğal ortamındakilere oranla anlamlı derecede yüksek bulunmuştur. Karyojenik mikroorganizmaların yavru maymunlara geçişinin tıpkı insanlardaki gibi ebeveyn yoluyla olduğu da elde edilen veriler arasındadır.[2]
Cinsiyetin diş çürükleri üzerindeki etkisine bakıldığında ilginç bir şekilde dişi şempanzelerde erkek şempanzelere oranla 5 kat daha fazla diş çürüğü görüldüğü sonucuna varılmıştır. Benzer sonuçlar insanlarda da elde edilmiştir. Bu durumun hamilelik dönemi, fizyolojik durumlar, tükürük bileşenleri ve oral mikrobiyom gibi tükürük pH'ını düşürebilen faktörlerden kaynaklandığı düşünülmektedir.[3]
Evrim Ağacı'nda tek bir hedefimiz var: Bilimsel gerçekleri en doğru, tarafsız ve kolay anlaşılır şekilde Türkiye'ye ulaştırmak. Ancak tahmin edebileceğiniz gibi Türkiye'de bilim anlatmak hiç kolay bir iş değil; hele ki bir yandan ekonomik bir hayatta kalma mücadelesi verirken...
O nedenle sizin desteklerinize ihtiyacımız var. Eğer yazılarımızı okuyanların %1'i bize bütçesinin elverdiği kadar destek olmayı seçseydi, bir daha tek bir reklam göstermeden Evrim Ağacı'nın bütün bilim iletişimi faaliyetlerini sürdürebilirdik. Bir düşünün: sadece %1'i...
O %1'i inşa etmemize yardım eder misiniz? Evrim Ağacı Premium üyesi olarak, ekibimizin size ve Türkiye'ye bilimi daha etkili ve profesyonel bir şekilde ulaştırmamızı mümkün kılmış olacaksınız. Ayrıca size olan minnetimizin bir ifadesi olarak, çok sayıda ayrıcalığa erişim sağlayacaksınız.
Makalelerimizin bilimsel gerçekleri doğru bir şekilde yansıtması için en üst düzey çabayı gösteriyoruz. Gözünüze doğru gelmeyen bir şey varsa, mümkünse güvenilir kaynaklarınızla birlikte bize ulaşın!
Bu makalemizle ilgili merak ettiğin bir şey mi var? Buraya tıklayarak sorabilirsin.
Soru & Cevap Platformuna Git-
19
-
8
-
5
-
4
-
2
-
2
-
2
-
1
-
0
-
0
-
0
-
0
- I. Towle, et al. (2022). Dental Caries In Wild Primates: Interproximal Cavities On Anterior Teeth. American Journal of Primatology. doi: 10.1002/ajp.23349. | Arşiv Bağlantısı
- ^ W. H. Bowen. (1968). Advances In Oral Biology. ISBN: 64-14221. Yayınevi: Academic Press. sf: 198-214.
- ^ J. Lukacs, et al. (2006). Explaining Sex Differences In Dental Caries Prevalence: Saliva, Hormones, And “Life-History” Etiologies. American Journal of Human Biology. doi: 10.1002/ajhb.20530. | Arşiv Bağlantısı
Evrim Ağacı'na her ay sadece 1 kahve ısmarlayarak destek olmak ister misiniz?
Şu iki siteden birini kullanarak şimdi destek olabilirsiniz:
kreosus.com/evrimagaci | patreon.com/evrimagaci
Çıktı Bilgisi: Bu sayfa, Evrim Ağacı yazdırma aracı kullanılarak 04/03/2025 08:16:42 tarihinde oluşturulmuştur. Evrim Ağacı'ndaki içeriklerin tamamı, birden fazla editör tarafından, durmaksızın elden geçirilmekte, güncellenmekte ve geliştirilmektedir. Dolayısıyla bu çıktının alındığı tarihten sonra yapılan güncellemeleri görmek ve bu içeriğin en güncel halini okumak için lütfen şu adrese gidiniz: https://evrimagaci.org/s/11822
İçerik Kullanım İzinleri: Evrim Ağacı'ndaki yazılı içerikler orijinallerine hiçbir şekilde dokunulmadığı müddetçe izin alınmaksızın paylaşılabilir, kopyalanabilir, yapıştırılabilir, çoğaltılabilir, basılabilir, dağıtılabilir, yayılabilir, alıntılanabilir. Ancak bu içeriklerin hiçbiri izin alınmaksızın değiştirilemez ve değiştirilmiş halleri Evrim Ağacı'na aitmiş gibi sunulamaz. Benzer şekilde, içeriklerin hiçbiri, söz konusu içeriğin açıkça belirtilmiş yazarlarından ve Evrim Ağacı'ndan başkasına aitmiş gibi sunulamaz. Bu sayfa izin alınmaksızın düzenlenemez, Evrim Ağacı logosu, yazar/editör bilgileri ve içeriğin diğer kısımları izin alınmaksızın değiştirilemez veya kaldırılamaz.
