Paylaşım Yap
Tüm Reklamları Kapat
Tüm Reklamları Kapat

TON-618: Evren'in Bilinen En Büyük İkinci Kara Deliği!

TON-618: Evren'in Bilinen En Büyük İkinci Kara Deliği!
Bir kara delik illüstrasyonu
8 dakika
29,260
  • Astronomi
  • Galaktik Astronomi
Evrim Ağacı Akademi: Kara Delikler Yazı Dizisi

Bu yazı, Kara Delikler yazı dizisinin 38. yazısıdır. Bu yazı dizisini okumaya, serinin 1. yazısı olan "Kara Delik Nedir? Kara Delik Nasıl Oluşur?" başlıklı makalemizden başlamanızı öneririz.

Yazı dizisi içindeki ilerleyişinizi kaydetmek için veya kayıt olun.

EA Akademi Hakkında Bilgi Al

TON-618, ilk defa 1954 yılında keşfedildi. O kadar parlak bir nesneydi ki ilk keşfedildiğinde onun bir kara delik değil, çok da uzak olmayan bir yıldız olduğu zannedildi; çünkü daha o zamanlar kuasarların varlığı bilinmiyordu. Ayrıca gözlem teknikleri de bugünkü kadar gelişmiş değildi. O dönemde astronomlar, bu galaksiyi doğrudan gözleyemiyorlardı; çünkü merkezdeki yapı öylesine parlaktı ki, galaksideki yıldızların ışığını bastırıyordu ve gözlem yapmayı zorlaştırıyordu.

Nihayet, 1970'li yıllarda yapılan yeni gözlemler sonucunda bunun bir kuasar, yani aşırı parlak gök cismi olduğu anlaşıldı. Galaksi merkezindeki yoğun ve sıkışmış yapıya kuasar denir. Kuasarlar, özünde kara delikler gibidir. Ancak kara delikler, tamamen siyah ve karanlıktırlar ve bu nedenle uzay-zaman dokusunda bir "delik" olarak anılırlar. Halbuki kara delikler, aslında delik değildir; sadece kendi içlerine aşırı derecede çöktükleri için, belli bir hacimsel alanda muazzam bir kütleçekim etkisine sahip olan cisimlerdir. Bu cisimlerin uzay-zaman dokusu üzerindeki etkisi öylesine büyüktür ki, kütlesiz olan ışık bile bu çekim kuvvetinden kaçamaz. Yani ortada bir delik yoktur; daha ziyade, patlayan yıldızlardan arta kalan aşırı yoğun maddeden kaynaklı güçlü bir kütleçekime sahip bir gök cismi vardır.

Tüm Reklamları Kapat

Kuasarlar ise, süper kütleli kara deliklerin etrafında çok hızlı bir şekilde dönen maddelerin oluşturduğu aşırı parlak ışınıma sahip, kompleks yapılardır. "Kompleks" diyoruz; çünkü tek başlarına değillerdir, bir galaksiye bağlıdırlar ve hatta galaksinin merkezinde yer alırlar. Bu yapı, süper kütleli bir kara delik nedeniyle sıkışıp, disk halinde etrafına topladığı maddenin birbirine sürtünerek ısınması sonucu ışınım yapar. Bir kuasar, milyonlarca ışık yılı uzakta olmalarına rağmen çok yakınmış gibi gözükebilir. İşte sonradan bir kuasar olduğu anlaşılan TON-618 üzerinde yapılan sonraki çalışmalar da bu yapının tek başına olmadığı, kompleks bir yapı olduğu, yani bir galaksi ile beraber, galaksinin merkezinde bulunduğunu göstermiştir.

3C 273 kuasarı, bize yaklaşık 2,5 milyar yıl uzakta olmasına rağmen oldukça parlaktır.
3C 273 kuasarı, bize yaklaşık 2,5 milyar yıl uzakta olmasına rağmen oldukça parlaktır.
Space

İşte TON-618 üzerinde yapılan sonraki araştırmalar, bu galaksinin merkezindeki kara deliğin o zamana dek gözlenen en büyük ve haliyle ağır yapılı kara delik olduğunu ortaya çıkardı. Bu kara delik öylesine büyüktü ki, çekim alanındaki maddeleri kendi yakın yörüngesinde hızla döndürüyor ve dönmeden kaynaklı sürtünmeden dolayı maddeler ısınıp ışınım yapıyordu (buna akresyon diski denmektedir).

Tüm Reklamları Kapat

TON-618'in Özellikleri

TON-618, Av köpekleri takımyıldızının (Canes Venatici) ve Berenices'in Saçı takımyıldızının (Coma Berenices) sınırına yakın bir yerde bulunur. Güneş'ten 66 milyar kat büyük kütleye sahiptir ve bu kütlesi onu bugüne kadar keşfedilmiş en büyük ikinci kütleli kara delik yapmaktadır.[7] Evrenin en büyük kara deliği, 1011 Güneş kütlesindeki Phoenix A kara deliğidir (Phoenix A, TON-618'den 1.5 kat daha büyüktür).

Tabii sayılar büyüdükçe algılaması ve hayal etmesi zorlaşıyor. Bunu şöyle düşünebilirsiniz: Bırakın Güneş'i veya Güneş Sistemi'ni, Samanyolu Galaksisi'nin tamamının kütlesi 64 milyar Güneş kütlesine eşittir. TON-618, bundan daha büyük bir kütleyi tek başına bünyesinde barındırmaktadır.[8] TON-618, Samanyolu Galaksisi'nin merkezindeki Sagittarius A* kara deliğinden 15.300 kat daha büyük kütlelidir. Sırf bu devasa kütlesi nedeniyle TON-618'in süperkütleli değil, ultrakütleli karadelik olarak isimlendirilen ayrı bir kategoride değerlendirilmesi gerektiği düşünülmektedir.[9]

Bir başka şekilde anlatalım: TON-618 kara deliği öylesine büyük bir kütleye sahiptir ki, Güneş'i ve Güneş Sistemi'ni (Oort bulutu dahil) bir top gibi birleştirip bu kara deliğe fırlatırsak, kara deliğin açısal momentumu ve elektrik yükü gibi temel belirleyici unsurlarında dikkate değer hiçbir değişim yaşanmazdı. Kısacası kara delik, bize devasa gelen bu kütleyi hissetmezdi bile!

Evrim Ağacı'ndan Mesaj

TON-618, Dünya’mızdan yaklaşık 10,4 milyar ışık yılı uzaktadır. Yıldızın saçtığı ışığın mutlak büyüklüğü -30,7 civarındadır ve aydınlatma gücü 4×1040watt4\times{10^{40}}\text{watt} olarak ölçülmüştür. Bu parlaklık, onu Güneş'ten 140 trilyon kat parlak yapmaktadır! Aynı zamanda bu özelliği nedeniyle Evren'de keşfedilmiş en parlak gök cisimlerinden biridir.[6]

Sloan Digital Sky Survey Data Release 9 (DR9) tarafından görüntülenen TON-618’in kuasarı. Merkezdeki mavi nokta.
Sloan Digital Sky Survey Data Release 9 (DR9) tarafından görüntülenen TON-618’in kuasarı. Merkezdeki mavi nokta.
Wikimedia

Ne Kadar Büyük?

Güneş’in ağırlığının 66 milyar katı, çapının 160 milyar katı!

Bu yüzden, büyüklüğünü tam olarak idrak edebilmek için aşağıdaki videoyu izleyebilirsiniz.

TON-618 Nasıl Var Oldu?

Kara deliklerin nasıl var olduklarını anlamak için bu yazımızı okuyabilirsiniz. Yine de kısa bir özet geçerek temel bilgileri hatırlatalım, çünkü TON-618 biraz sıra dışı bir kara delik. Öyle ki, modern fizik teorilerine göre Evren içinde oluşabilecek bir kara deliğin teorik maksimum büyüklüğü, TON-618'in sadece %10-20 ötesindedir. Bu noktadan sonra, daha büyük bir kara deliğin oluşabilmesi, Evren'in içkin parametreleri dolayısıyla mümkün değildir.

Normalde dev kütleli yıldızlar belli bir müddet sonra yakacak yakıtları kalmadığı için merkezdeki ağır metallerin kütleçekimi etkisiyle bir anda kendi içlerine çöküp geri saçılım yoluyla patlarlar. Bu sıkışmadan meydana gelen enerjiden ötürü etrafa belli miktarda madde saçılır, buna nebula denir. Ancak "belli miktarda" madde dedik, geri kalanı nerde? İşte geri kalan madde yüksek kütleçekimi etkisiyle kendi içine iyice sıkışıp bir kara deliğe dönüşür. Kara delikler sadece dev kütleli yıldızların ölümüyle meydana gelirler, daha ufak ebattaki (Güneş gibi) yıldızlar öldüğünde genellikle beyaz cüceye dönüşürler.

Tüm Reklamları Kapat

Aslında TON-618 gibi devasa bir kara deliğin var olabilmesi için, çok daha büyük bir yıldızın patlayıp kara deliğe dönüşmesi gerekirdi; ancak buradaki durum öyle değil. Hiçbir yıldızın kütlesi TON-618 gibi bir kara deliği üretmeye yetmeyecektir. Çünkü yıldızlar belli bir hacme eriştikten sonra bütünlüğünü koruyabilmeleri için normalden daha fazla yakıta ihtiyaç duyarlar. Bu yüzden yıldız hacimsel olarak büyüdükçe yakıtını hızla tüketecek ve ömrü hızla azalacaktır. Bu da TON-618 gibi bir kara deliği oluşturabilecek kadar maddenin daha bir araya gelemeden dağılması ve daha küçük bir kara delik olarak kalması anlamına gelir.

Bu durumda TON-618 nasıl oluşmuş olabilir? Bu noktada farklı açıklamalar mevcuttur.[5]

Erken Evren Koşulları Hipotezi

Bunlardan ilki, TON-618 etrafındaki kuasardan gelen ışığın 10,4 milyar yıl yaşında olmasından yola çıkmaktadır. Bu da demek oluyor ki bağlı bulunduğu galaksi, evrenin ilk oluşum zamanlarından kalma bir galaksidir. Evrenin ilkel zamanlarında hidrojen ve izotopları, Evren'de aşırı miktarda yoğundu. Çünkü henüz hidrojen, füzyon ile yıldızlarda ağır metal elementlerine dönüşmemişti. Bu da bu kadar yoğun miktarda hidrojenin aşırı dev yıldızların oluşumuna müsaade etmesine ve gerekli yakıtı sağlamasına neden olabileceği anlamına gelmektedir. Böylece TON-618 gibi devasa bir kara delik var olabilmiştir.

Ancak buradaki bir problem, böylesi bir kara deliğin oluşması için gerekli maddenin hiçbir koşulda bir arada duramamasıdır. Yani ilkel zamanlarda bile böylesi büyüklükte bir kara deliğin var olabilmesi için ondan çok daha büyük bir yıldızın var olması gerekir - ki bu, hesaplamalara göre mümkün değildir.

Tüm Reklamları Kapat

Kara Delik Birleşmesi Hipotezi

Bu nedenle farklı bir görüş geliştirilmiştir: Bu büyüklükteki bir kara deliğin oluşması için, Evren'in erken zamanlarında, bu tip kara deliklerden daha küçük kara delikler, milyonlarca yıllık süreçte bir araya gelerek daha büyük bir kara deliğe dönüşmüş olabilirler. İşte TON-618 de böyle bir kara delik olabilir. Ve muhtemelen bu tip kara deliklerden henüz keşfetmediklerimiz var.

Sömürücü Kara Delik Hipotezi

Elbette bundan başka açıklamalar da geliştirilmiştir. Örneğin TON-618, başlangıçta tek bir yıldızdan oluşan bir kara delik olabilir; ancak çevresindeki yıldızları o kadar çok sömürmüştür ki bir müddet sonra kütlesine kütle katarak bugünkü ultra-kütleli durumuna erişmiştir.

Hidrojen Kümesi Hipotezi

TON-618'in devasalığını açıklayan bir diğer hipoteze göre, Evren'in ilkel zamanlarındaki yoğun hidrojen kümelerinden biri, bir müddet sonra hızla kendi içine çöküp devasa bir kara delik meydana getirmiştir. Burada bahsedilen kümeler, günümüzdeki bazı galaksilerden bile daha büyüktür)

Görüşler farklılık gösterse de ortak bir nokta söz konusu: Hiçbir yıldız bu denli büyük bir kara deliği tek başına oluşturamaz. Bundan ötürü de bahsedilen son üç görüşten biri muhtemelen doğrudur; fakat hangisinin doğru olduğunu net olarak keşfetmek için daha fazla veri toplanması gerekmektedir.

Tüm Reklamları Kapat

Agora Bilim Pazarı
DNA’nın Kara Leydisi: Rosalind Franklin

Maurice Wilkins, Francis Crick ve James Watson 1962 yılında Nobel Ödülü aldı ama onları bu ödüle götüren bulgular Rosalind Franklin’in DNA verileri ve fotoğraflarıydı. Yıllarca gölgede kalan Rosalind Franklin hak ettiği itibara ancak ölümünden sonra kavuştu. Brenda Maddox bu kitabında, on beş yaşında bilim insanı olmaya karar veren ama yirminci yüzyılın en büyük bilimsel keşfinde görmezden gelinen, dikkat çekici bir şekilde azimli ve samimi genç bir kadının fırtınalarla dolu yaşam öyküsünü anlatıyor.

  • Yazar: Brenda Maddox
  • Çevirmen: Sibel Sevinç
  • Yayın Tarihi: 06.08.2021
  • Baskı Sayısı: 1. Baskı
  • Sayfa Sayısı: 296
  • Cilt Tipi: Karton Kapak
  • Kağıt Cinsi: Kitap Kağıdı
  • Boyut: 13.5 x 21 cm
  • ISBN: 9786050640991
Devamını Göster
₺75.00
DNA’nın Kara Leydisi: Rosalind Franklin

TON-618, Dünya'yı Etkiler mi?

Aslında kütleçekimi, sınırı olan bir kuvvet değildir. Dolayısıyla Evren'deki tüm maddeler, birbirini çeşitli miktarlarda etkilemektedir. Ancak kütleçekimi, aradaki mesafenin karesiyle ters orantılı olarak küçülmektedir; bu nedenle kütleniz ne kadar devasa olursa olsun, belli bir mesafeden sonra, kütleçekimi etkisi teorik olarak olmasa bile pratik olarak sıfır düzeyine inmektedir.

Bu durum, TON-618 için de böyledir! Elbette bir etkisi var ancak aradaki mesafe 10,4 milyar ışık yılı uzaktaki bu devasa cismin 80 kilogramlık bir insan üzerindeki etkisi, kişinin vücudundaki tek 1 adet protonun kişi üzerindeki kütleçekimi etkisinden bile küçüktür!

Sonuç

Evren, gizemlerle dolu. Muhtemelen TON-618 gibi daha keşfetmediğimiz dev gök cisimleri halen keşfedilmeyi bekliyor. Bilim; birikimli ve ağır ilerlese de her geçen gün yeni bir yıldız, yeni bir karadelik ve devasa galaksiler keşfetmeye devam ediyoruz. Ufkumuzu açan ve bizi kendi dar yaşam alanımızdan kurtaran bu bilim dalına gönül vermiş astronomlara ve bilim insanlarına yürekten bir teşekkür borçluyuz.

Alıntı Yap
Okundu Olarak İşaretle
Evrim Ağacı Akademi: Kara Delikler Yazı Dizisi

Bu yazı, Kara Delikler yazı dizisinin 38. yazısıdır. Bu yazı dizisini okumaya, serinin 1. yazısı olan "Kara Delik Nedir? Kara Delik Nasıl Oluşur?" başlıklı makalemizden başlamanızı öneririz.

Yazı dizisi içindeki ilerleyişinizi kaydetmek için veya kayıt olun.

EA Akademi Hakkında Bilgi Al
34
Paylaş
Sonra Oku
Notlarım
Yazdır / PDF Olarak Kaydet
Bize Ulaş
Yukarı Zıpla

İçeriklerimizin bilimsel gerçekleri doğru bir şekilde yansıtması için en üst düzey çabayı gösteriyoruz. Gözünüze doğru gelmeyen bir şey varsa, mümkünse güvenilir kaynaklarınızla birlikte bize ulaşın!

Bu içeriğimizle ilgili bir sorunuz mu var? Buraya tıklayarak sorabilirsiniz.

İçerikle İlgili Sorular
Soru & Cevap Platformuna Git
Bu İçerik Size Ne Hissettirdi?
  • İnanılmaz 55
  • Tebrikler! 26
  • Merak Uyandırıcı! 19
  • Bilim Budur! 16
  • Muhteşem! 12
  • Mmm... Çok sapyoseksüel! 7
  • Umut Verici! 6
  • Korkutucu! 2
  • Güldürdü 0
  • Üzücü! 0
  • Grrr... *@$# 0
  • İğrenç! 0
Kaynaklar ve İleri Okuma
  • NASA's Goddard Space Flight Center. A New Kind Of Blackhole. (2 Mayıs 2021). Alındığı Tarih: 2 Mayıs 2021. Alındığı Yer: NASA | Arşiv Bağlantısı
  • C. Q. Choi. 'Stupendously Large' Black Holes Could Grow To Truly Monstrous Sizes. (2 Eylül 2020). Alındığı Tarih: 2 Mayıs 2021. Alındığı Yer: Space | Arşiv Bağlantısı
  • M. Starr. This Absolute Monster Of A Black Hole Eats The Equivalent Of A Sun A Day. (2 Temmuz 2020). Alındığı Tarih: 2 Mayıs 2021. Alındığı Yer: Science Alert | Arşiv Bağlantısı
  • E. Siegel. Universe's Largest Black Hole May Have An Explanation At Last. (1 Temmuz 2017). Alındığı Tarih: 5 Mayıs 2021. Alındığı Yer: Forbes | Arşiv Bağlantısı
  • ^ J. W. Moffat. (Akademik Makale, 2020). Supermassive Black Hole Accretion And Growth. Not: https://arxiv.org/pdf/2011.13440.pdf.
  • ^ IPAC. Ned Results For Object Rx J1228.4+3128. Alındığı Tarih: 7 Mayıs 2021. Alındığı Yer: IPAC | Arşiv Bağlantısı
  • ^ O. Shemmer, et al. (2004). Near-Infrared Spectroscopy Of High-Redshift Active Galactic Nuclei. I. A Metallicity-Accretion Rate Relationship. The Astrophysical Journal, sf: 547. doi: 10.1086/423607. | Arşiv Bağlantısı
  • ^ P. J. McMillan. (2011). Mass Models Of The Milky Way. Monthly Notices of the Royal Astronomical Society, sf: 2446-2457. doi: 10.1111/j.1365-2966.2011.18564.x. | Arşiv Bağlantısı
  • ^ B. Boen. From Super To Ultra: Just How Big Can Black Holes Get?. (6 Haziran 2013). Alındığı Tarih: 7 Mayıs 2021. Alındığı Yer: NASA | Arşiv Bağlantısı
Tüm Reklamları Kapat

Evrim Ağacı'na her ay sadece 1 kahve ısmarlayarak destek olmak ister misiniz?

Şu iki siteden birini kullanarak şimdi destek olabilirsiniz:

kreosus.com/evrimagaci | patreon.com/evrimagaci

Çıktı Bilgisi: Bu sayfa, Evrim Ağacı yazdırma aracı kullanılarak 20/03/2023 18:19:39 tarihinde oluşturulmuştur. Evrim Ağacı'ndaki içeriklerin tamamı, birden fazla editör tarafından, durmaksızın elden geçirilmekte, güncellenmekte ve geliştirilmektedir. Dolayısıyla bu çıktının alındığı tarihten sonra yapılan güncellemeleri görmek ve bu içeriğin en güncel halini okumak için lütfen şu adrese gidiniz: https://evrimagaci.org/s/10421

İçerik Kullanım İzinleri: Evrim Ağacı'ndaki yazılı içerikler orijinallerine hiçbir şekilde dokunulmadığı müddetçe izin alınmaksızın paylaşılabilir, kopyalanabilir, yapıştırılabilir, çoğaltılabilir, basılabilir, dağıtılabilir, yayılabilir, alıntılanabilir. Ancak bu içeriklerin hiçbiri izin alınmaksızın değiştirilemez ve değiştirilmiş halleri Evrim Ağacı'na aitmiş gibi sunulamaz. Benzer şekilde, içeriklerin hiçbiri, söz konusu içeriğin açıkça belirtilmiş yazarlarından ve Evrim Ağacı'ndan başkasına aitmiş gibi sunulamaz. Bu sayfa izin alınmaksızın düzenlenemez, Evrim Ağacı logosu, yazar/editör bilgileri ve içeriğin diğer kısımları izin alınmaksızın değiştirilemez veya kaldırılamaz.

Tüm Reklamları Kapat
Akış
İçerikler
Sosyal
Gündem
Yağ
Görme
Hastalık Kataloğu
Evrimsel
Sağlık Bakanlığı
Mühendislik
Doğru
Karanlık Enerji
Tespit
Diş Hastalıkları
Paleontoloji
Etimoloji
İmmünoloji
Hastalık
Öne Çıkan
Hücre Biyolojisi
Zooloji
Kan
Yeni Koronavirüs
Bilimsel
İnfografik
Hava
Sars-Cov-2 (Covid19 Koronavirüs Salgını)
Çiftleşme
Dil
Aklımdan Geçen
Komünite Seç
Aklımdan Geçen
Fark Ettim ki...
Bugün Öğrendim ki...
İşe Yarar İpucu
Bilim Haberleri
Hikaye Fikri
Video Konu Önerisi
Başlık
Gündem
Bugün Türkiye'de bilime ve bilim okuryazarlığına neler katacaksın?
Bağlantı
Kurallar
Komünite Kuralları
Bu komünite, aklınızdan geçen düşünceleri Evrim Ağacı ailesiyle paylaşabilmeniz içindir. Yapacağınız paylaşımlar Evrim Ağacı'nın kurallarına tabidir. Ayrıca bu komünitenin ek kurallarına da uymanız gerekmektedir.
1
Bilim kimliğinizi önceleyin.
Evrim Ağacı bir bilim platformudur. Dolayısıyla aklınızdan geçen her şeyden ziyade, bilim veya yaşamla ilgili olabilecek düşüncelerinizle ilgileniyoruz.
2
Propaganda ve baskı amaçlı kullanmayın.
Herkesin aklından her şey geçebilir; fakat bu platformun amacı, insanların belli ideolojiler için propaganda yapmaları veya başkaları üzerinde baskı kurma amacıyla geliştirilmemiştir. Paylaştığınız fikirlerin değer kattığından emin olun.
3
Gerilim yaratmayın.
Gerilim, tersleme, tahrik, taciz, alay, dedikodu, trollük, vurdumduymazlık, duyarsızlık, ırkçılık, bağnazlık, nefret söylemi, azınlıklara saldırı, fanatizm, holiganlık, sloganlar yasaktır.
4
Değer katın; hassas konulardan ve öznel yoruma açık alanlardan uzak durun.
Bu komünitenin amacı okurlara hayatla ilgili keyifli farkındalıklar yaşatabilmektir. Din, politika, spor, aktüel konular gibi anlık tepkilere neden olabilecek konulardaki tespitlerden kaçının. Ayrıca aklınızdan geçenlerin Türkiye’deki bilim komünitesine değer katması beklenmektedir.
5
Cevap hakkı doğurmayın.
Bu platformda cevap veya yorum sistemi bulunmamaktadır. Dolayısıyla aklınızdan geçenlerin, tespit edilebilir kişilere cevap hakkı doğurmadığından emin olun.
Gönder
Ekle
Soru Sor
Daha Fazla İçerik Göster
Evrim Ağacı'na Destek Ol
Evrim Ağacı'nın %100 okur destekli bir bilim platformu olduğunu biliyor muydunuz? Evrim Ağacı'nın maddi destekçileri arasına katılarak Türkiye'de bilimin yayılmasına güç katmak için hemen buraya tıklayın.
Popüler Yazılar
30 gün
90 gün
1 yıl
EA Akademi
Evrim Ağacı Akademi (ya da kısaca EA Akademi), 2010 yılından beri ürettiğimiz makalelerden oluşan ve kendi kendinizi bilimin çeşitli dallarında eğitebileceğiniz bir çevirim içi eğitim girişimi! Evrim Ağacı Akademi'yi buraya tıklayarak görebilirsiniz. Daha fazla bilgi için buraya tıklayın.
Etkinlik & İlan
Bilim ile ilgili bir etkinlik mi düzenliyorsunuz? Yoksa bilim insanlarını veya bilimseverleri ilgilendiren bir iş, staj, çalıştay, makale çağrısı vb. bir duyurunuz mu var? Etkinlik & İlan Platformumuzda paylaşın, milyonlarca bilimsevere ulaşsın.
Podcast
Evrim Ağacı'nın birçok içeriğinin profesyonel ses sanatçıları tarafından seslendirildiğini biliyor muydunuz? Bunların hepsini Podcast Platformumuzda dinleyebilirsiniz. Ayrıca Spotify, iTunes, Google Podcast ve YouTube bağlantılarını da bir arada bulabilirsiniz.
Yazı Geçmişi
Okuma Geçmişi
Notlarım
İlerleme Durumunu Güncelle
Okudum
Sonra Oku
Not Ekle
Kaldığım Yeri İşaretle
Göz Attım

Evrim Ağacı tarafından otomatik olarak takip edilen işlemleri istediğin zaman durdurabilirsin.
[Site ayalarına git...]

Filtrele
Listele
Bu yazıdaki hareketlerin
Devamını Göster
Filtrele
Listele
Tüm Okuma Geçmişin
Devamını Göster
0/10000
Alıntı Yap
Evrim Ağacı Formatı
APA7
MLA9
Chicago
Y. İğın, et al. TON-618: Evren'in Bilinen En Büyük İkinci Kara Deliği!. (8 Mayıs 2021). Alındığı Tarih: 20 Mart 2023. Alındığı Yer: https://evrimagaci.org/s/10421
İğın, Y., Bakırcı, Ç. M. (2021, May 08). TON-618: Evren'in Bilinen En Büyük İkinci Kara Deliği!. Evrim Ağacı. Retrieved March 20, 2023. from https://evrimagaci.org/s/10421
Y. İğın, et al. “TON-618: Evren'in Bilinen En Büyük İkinci Kara Deliği!.” Edited by Çağrı Mert Bakırcı. Evrim Ağacı, 08 May. 2021, https://evrimagaci.org/s/10421.
İğın, Yusuf. Bakırcı, Çağrı Mert. “TON-618: Evren'in Bilinen En Büyük İkinci Kara Deliği!.” Edited by Çağrı Mert Bakırcı. Evrim Ağacı, May 08, 2021. https://evrimagaci.org/s/10421.

Göster

Şifremi unuttum Üyelik Aktivasyonu

Göster

Şifrenizi mi unuttunuz? Lütfen e-posta adresinizi giriniz. E-posta adresinize şifrenizi sıfırlamak için bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Eğer aktivasyon kodunu almadıysanız lütfen e-posta adresinizi giriniz. Üyeliğinizi aktive etmek için e-posta adresinize bir bağlantı gönderilecektir.

Geri dön

Close
Geri Bildirim Gönder
Paylaş
Reklamsız Deneyim

Evrim Ağacı'ndaki reklamları, bütçenize uygun bir şekilde, kendi seçtiğiniz bir süre boyunca kapatabilirsiniz. Tek yapmanız gereken, kaç ay boyunca kapatmak istediğinizi aşağıdaki kutuya girip tek seferlik ödemenizi tamamlamak:

10₺/ay
x
ay
= 30
3 Aylık Reklamsız Deneyimi Başlat
Evrim Ağacı'nda ücretsiz üyelik oluşturan ve sitemizi üye girişi yaparak kullanan kullanıcılarımızdaki reklamların %50 daha az olduğunu, Kreosus/Patreon/YouTube destekçilerimizinse sitemizi tamamen reklamsız kullanabildiğini biliyor muydunuz? Size uygun seçeneği aşağıdan seçebilirsiniz:
Evrim Ağacı Destekçilerine Katıl
Zaten Kreosus/Patreon/Youtube Destekçisiyim
Reklamsız Deneyim
Kreosus

Kreosus'ta her 10₺'lik destek, 1 aylık reklamsız deneyime karşılık geliyor. Bu sayede, tek seferlik destekçilerimiz de, aylık destekçilerimiz de toplam destekleriyle doğru orantılı bir süre boyunca reklamsız deneyim elde edebiliyorlar.

Kreosus destekçilerimizin reklamsız deneyimi, destek olmaya başladıkları anda devreye girmektedir ve ek bir işleme gerek yoktur.

Patreon

Patreon destekçilerimiz, destek miktarından bağımsız olarak, Evrim Ağacı'na destek oldukları süre boyunca reklamsız deneyime erişmeyi sürdürebiliyorlar.

Patreon destekçilerimizin Patreon ile ilişkili e-posta hesapları, Evrim Ağacı'ndaki üyelik e-postaları ile birebir aynı olmalıdır. Patreon destekçilerimizin reklamsız deneyiminin devreye girmesi 24 saat alabilmektedir.

YouTube

YouTube destekçilerimizin hepsi otomatik olarak reklamsız deneyime şimdilik erişemiyorlar ve şu anda, YouTube üzerinden her destek seviyesine reklamsız deneyim ayrıcalığını sunamamaktayız. YouTube Destek Sistemi üzerinde sunulan farklı seviyelerin açıklamalarını okuyarak, hangi ayrıcalıklara erişebileceğinizi öğrenebilirsiniz.

Eğer seçtiğiniz seviye reklamsız deneyim ayrıcalığı sunuyorsa, destek olduktan sonra YouTube tarafından gösterilecek olan bağlantıdaki formu doldurarak reklamsız deneyime erişebilirsiniz. YouTube destekçilerimizin reklamsız deneyiminin devreye girmesi, formu doldurduktan sonra 24 saat alabilmektedir.

Diğer Platformlar

Bu 3 platform haricinde destek olan destekçilerimize ne yazık ki reklamsız deneyim ayrıcalığını sunamamaktayız. Destekleriniz sayesinde sistemlerimizi geliştirmeyi sürdürüyoruz ve umuyoruz bu ayrıcalıkları zamanla genişletebileceğiz.

Giriş yapmayı unutmayın!

Reklamsız deneyim için, maddi desteğiniz ile ilişkilendirilmiş olan Evrim Ağacı hesabınıza yapmanız gerekmektedir. Giriş yapmadığınız takdirde reklamları görmeye devam edeceksinizdir.

Destek Ol

Devamını Oku
Evrim Ağacı Uygulamasını
İndir
Chromium Tabanlı Mobil Tarayıcılar (Chrome, Edge, Brave vb.)
İlk birkaç girişinizde zaten tarayıcınız size uygulamamızı indirmeyi önerecek. Önerideki tuşa tıklayarak uygulamamızı kurabilirsiniz. Bu öneriyi, yukarıdaki videoda görebilirsiniz. Eğer bu öneri artık gözükmüyorsa, Ayarlar/Seçenekler (⋮) ikonuna tıklayıp, Uygulamayı Yükle seçeneğini kullanabilirsiniz.
Chromium Tabanlı Masaüstü Tarayıcılar (Chrome, Edge, Brave vb.)
Yeni uygulamamızı kurmak için tarayıcı çubuğundaki kurulum tuşuna tıklayın. "Yükle" (Install) tuşuna basarak kurulumu tamamlayın. Dilerseniz, Evrim Ağacı İleri Web Uygulaması'nı görev çubuğunuza sabitleyin. Uygulama logosuna sağ tıklayıp, "Görev Çubuğuna Sabitle" seçeneğine tıklayabilirsiniz. Eğer bu seçenek gözükmüyorsa, tarayıcının Ayarlar/Seçenekler (⋮) ikonuna tıklayıp, Uygulamayı Yükle seçeneğini kullanabilirsiniz.
Safari Mobil Uygulama
Sırasıyla Paylaş -> Ana Ekrana Ekle -> Ekle tuşlarına basarak yeni mobil uygulamamızı kurabilirsiniz. Bu basamakları görmek için yukarıdaki videoyu izleyebilirsiniz.

Daha fazla bilgi almak için tıklayın

Önizleme
Görseli Kaydet
Sıfırla
Vazgeç
Ara
Moderatöre Bildir

Raporlama sisteminin amacı, platformu uygunsuz biçimde kullananların önüne geçmektir. Lütfen bir içeriği, sadece düşük kaliteli olduğunu veya soruya cevap olmadığını düşündüğünüz raporlamayınız; bu raporlar kabul edilmeyecektir. Bunun yerine daha kaliteli cevapları kendiniz girmeye çalışın veya size sunulan (oylama gibi) diğer araçlar ile daha kaliteli cevaplara teşvik edin. Kalitesiz bulduğunuz içerikleri eleyebileceğiniz, kalitelileri daha ön plana çıkarabileceğiniz yeni araçlar geliştirmekteyiz.

Kural İhlali Seç
Öncül Ekle
Sonuç Ekle
Mantık Hatası Seç
Kural İhlali Seç
Soru Sor
Aşağıdaki "Soru" kutusunu sadece soru sormak için kullanınız. Bu kutuya soru formatında olmayan hiçbir cümle girmeyiniz. Sorunuzla ilgili ek bilgiler vermek isterseniz, "Açıklama" kısmına girebilirsiniz. Soru kısmının soru cümlesi haricindeki kullanımları sorunuzun silinmesine ve UP kaybetmenize neden olabilir.
Görsel Ekle
Kurallar
Platform Kuralları
Bu platform, aklınıza takılan soruları sorabilmeniz ve diğerlerinin sorularını yanıtlayabilmeniz içindir. Yapacağınız paylaşımlar Evrim Ağacı'nın kurallarına tabidir. Ayrıca bu komünitenin ek kurallarına da uymanız gerekmektedir.
1
Gerçekten soru sorun, imâdan ve yüklü sorulardan kaçının.
Sorularınızın amacı nesnel olarak gerçeği öğrenmek veya fikir almak olmalıdır. Şahsi kanaatinizle ilgili mesaj vermek için kullanmayın; yüklü soru sormayın.
2
Bilim kimliğinizi kullanın.
Evrim Ağacı bir bilim platformudur. Dolayısıyla sorular ve cevaplar, bilimsel perspektifi yansıtmalıdır. Geçerli bilimsel kaynaklarla doğrulanamayan bilgiler veya reklamlar silinebilir.
3
Düzgün ve insanca iletişim kurun.
Gerilim, tersleme, tahrik, taciz, alay, dedikodu, trollük, vurdumduymazlık, duyarsızlık, ırkçılık, bağnazlık, nefret söylemi, azınlıklara saldırı, fanatizm, holiganlık, sloganlar yasaktır.
4
Sahtebilimi desteklemek yasaktır.
Sahtebilim kategorisi altında konuyla ilgili sorular sorabilirsiniz; ancak bilimsel geçerliliği bulunmayan sahtebilim konularını destekleyen sorular veya cevaplar paylaşmayın.
5
Türkçeyi düzgün kullanın.
Şair olmanızı beklemiyoruz; ancak yazdığınız içeriğin anlaşılır olması ve temel düzeyde yazım ve dil bilgisi kurallarına uyması gerekmektedir.
Soru Ara
Aradığınız soruyu bulamadıysanız buraya tıklayarak sorabilirsiniz.
Alıntı Ekle
Eser Ekle
Kurallar
Platform Kuralları
Yapacağınız paylaşımlar Evrim Ağacı'nın kurallarına tabidir. Ayrıca bu komünitenin ek kurallarına da uymanız gerekmektedir.
1
Formu olabildiğince eksiksiz doldurun.
Girdiğiniz sözün/alıntının kaynağı ne kadar açıksa o kadar iyi. Açıklama kısmına kitabın sayfa sayısını veya filmin saat/dakika/saniye bilgisini girebilirsiniz.
2
Anonimden kaçının.
Bazı sözler/alıntılar anonim olabilir. Fakat sözün anonimliğini doğrulamaksızın, bilmediğiniz her söze/alıntıya anonim yazmayın. Bu tür girdiler silinebilir.
3
Kaynağı araştırın ve sorgulayın.
Sayısız söz/alıntı, gerçekte o sözü hiçbir zaman söylememiş/yazmamış kişilere, hatalı bir şekilde atfediliyor. Paylaşımınızın site geneline yayılabilmesi için kaliteli kaynaklar kullanın ve kaynaklarınızı sorgulayın.
4
Ofansif ve entelektüel düşünceden uzak sözler yasaktır.
Gerilim, tersleme, tahrik, taciz, alay, dedikodu, trollük, vurdumduymazlık, duyarsızlık, ırkçılık, bağnazlık, nefret söylemi, azınlıklara saldırı, fanatizm, holiganlık, sloganlar yasaktır.
5
Sözlerinizi tırnak (") içine almayın.
Sistemimiz formatı otomatik olarak ayarlayacaktır.
Gönder
Tavsiye Et
Aşağıdaki kutuya, [ESER ADI] isimli [KİTABI/FİLMİ] neden tavsiye ettiğini girebilirsin. Ne kadar detaylı ve kapsamlı bir analiz yaparsan, bu eseri [OKUMAK/İZLEMEK] isteyenleri o kadar doğru ve fazla bilgilendirmiş olacaksın. Tavsiyenin sadece negatif içerikte olamayacağını, eğer bu sistemi kullanıyorsan tavsiye ettiğin içeriğin pozitif taraflarından bahsetmek zorunda olduğunu lütfen unutma. Yapıcı eleştiri hakkında daha fazla bilgi almak için burayı okuyabilirsin.
Kurallar
Platform Kuralları
Bu platform; okuduğunuz kitaplara, izlediğiniz filmlere/belgesellere veya takip ettiğiniz YouTube kanallarına yönelik tavsiylerinizi ve/veya yapıcı eleştirel fikirlerinizi girebilmeniz içindir. Yapacağınız paylaşımlar Evrim Ağacı'nın kurallarına tabidir. Ayrıca bu komünitenin ek kurallarına da uymanız gerekmektedir.
1
Önceliğimiz pozitif tavsiyelerdir.
Bu platformu, beğenmediğiniz eserleri yermek için değil, beğendiğiniz eserleri başkalarına tanıtmak için kullanmaya öncelik veriniz. Sadece negatif girdileri olduğu tespit edilenler platformdan geçici veya kalıcı olarak engellenebilirler.
2
Tavsiyenizin içeriği sadece negatif olamaz.
Tavsiye yazdığınız eserleri olabildiğince objektif bir gözlükle anlatmanız beklenmektedir. Dolayısıyla bir eseri beğenmediyseniz bile, tavsiyenizde eserin pozitif taraflarından da bahsetmeniz gerekmektedir.
3
Negatif eleştiriler yapıcı olmak zorundadır.
Eğer tavsiyenizin ana tonu negatif olacaksa, tüm eleştirileriniz yapıcı nitelikte olmak zorundadır. Yapıcı bir tarafı olmayan veya tamamen yıkıcı içerikte olan eleştiriler silinebilir ve yazarlar geçici veya kalıcı olarak engellenebilirler.
4
Düzgün ve insanca iletişim kurun.
Gerilim, tersleme, tahrik, taciz, alay, dedikodu, trollük, vurdumduymazlık, duyarsızlık, ırkçılık, bağnazlık, nefret söylemi, azınlıklara saldırı, fanatizm, holiganlık, sloganlar yasaktır.
5
Türkçeyi düzgün kullanın.
Şair olmanızı beklemiyoruz; ancak yazdığınız içeriğin anlaşılır olması ve temel düzeyde yazım ve dil bilgisi kurallarına uyması gerekmektedir.
Eser Ara
Aradığınız eseri bulamadıysanız buraya tıklayarak ekleyebilirsiniz.
Tür Ekle
Üst Takson Seç
Kurallar
Platform Kuralları
Bu platform, yaşamış ve yaşayan bütün türleri filogenetik olarak sınıflandırdığımız ve tanıttığımız Yaşam Ağacı projemize, henüz girilmemiş taksonları girebilmeniz için geliştirdiğimiz bir platformdur. Yapacağınız paylaşımlar Evrim Ağacı'nın kurallarına tabidir. Ayrıca bu komünitenin ek kurallarına da uymanız gerekmektedir.
1
Takson adlarını doğru yazdığınızdan emin olun.
Taksonların sadece ilk harfleri büyük yazılmalıdır. Latince tür adlarında, cins adının ilk harfi büyük, diğer bütün harfler küçük olmalıdır (Örn: Canis lupus domesticus). Türkçe adlarda da sadece ilk harf büyük yazılmalıdır (Örn: Evcil köpek).
2
Taksonlar arası bağlantıları doğru girin.
Girdiğiniz taksonun üst taksonunu girmeniz zorunludur. Eğer üst takson yoksa, mümkün olduğunca öncelikle üst taksonları girmeye çalışın; sonrasında daha alt taksonları girin.
3
Birden fazla kaynaktan kontrol edin.
Mümkün olduğunca ezbere iş yapmayın, girdiğiniz taksonların isimlerinin birden fazla kaynaktan kontrol edin. Alternatif (sinonim) takson adlarını girmeyi unutmayın.
4
Tekrara düşmeyin.
Aynı taksonu birden fazla defa girmediğinizden emin olun. Otomatik tamamlama sistemimiz size bu konuda yardımcı olacaktır.
5
Mümkünse, takson tanıtım yazısı (Taksonomi yazısı) girin.
Bu araç sadece taksonları sisteme girmek için geliştirilmiştir. Dolayısıyla taksonlara ait minimal bilgiye yer vermektedir. Evrim Ağacı olarak amacımız, taksonlara dair detaylı girdilerle bu projeyi zenginleştirmektir. Girdiğiniz türü daha kapsamlı tanıtmak için Taksonomi yazısı girin.
Gönder
Tür Gözlemi Ekle
Tür Seç
Fotoğraf Ekle
Kurallar
Platform Kuralları
Bu platform, bizzat gözlediğiniz türlerin fotoğraflarını paylaşabilmeniz için geliştirilmiştir. Yapacağınız paylaşımlar Evrim Ağacı'nın kurallarına tabidir. Ayrıca bu komünitenin ek kurallarına da uymanız gerekmektedir.
1
Net ve anlaşılır görseller yükleyin.
Her zaman bir türü kusursuz netlikte fotoğraflamanız mümkün olmayabilir; ancak buraya yüklediğiniz fotoğraflardaki türlerin özellikle de vücut deseni gibi özelliklerinin rahatlıkla ayırt edilecek kadar net olması gerekmektedir.
2
Özgün olun, telif ihlali yapmayın.
Yüklediğiniz fotoğrafların telif hakları size ait olmalıdır. Başkası tarafından çekilen fotoğrafları yükleyemezsiniz. Wikimedia gibi açık kaynak organizasyonlarda yayınlanan telifsiz fotoğrafları yükleyebilirsiniz.
3
Paylaştığınız fotoğrafların telif hakkını isteyemezsiniz.
Yüklediğiniz fotoğraflar tamamen halka açık bir şekilde, sınırsız ve süresiz kullanım izniyle paylaşılacaktır. Bu fotoğraflar nedeniyle Evrim Ağacı’ndan telif veya ödeme talep etmeniz mümkün olmayacaktır. Kendi fotoğraflarınızı başka yerlerde istediğiniz gibi kullanabilirsiniz.
4
Etik kurallarına uyun.
Yüklediğiniz fotoğrafların uygunsuz olmadığından ve başkalarının haklarını ihlâl etmediğinden emin olun.
5
Takson teşhisini doğru yapın.
Yaptığınız gözlemler, spesifik taksonlarla ilişkilendirilmektedir. Takson teşhisini doğru yapmanız beklenmektedir. Taksonu bilemediğinizde, olabildiğince genel bir taksonla ilişkilendirin; örneğin türü bilmiyorsanız cins ile, cinsi bilmiyorsanız aile ile, aileyi bilmiyorsanız takım ile, vs.
Gönder
Tür Ara
Aradığınız türü bulamadıysanız buraya tıklayarak ekleyebilirsiniz.