Thayer Yasası veya Karşıt Renk Perdesi: Büyük Beyaz Köpek Balıkları, Deri Renkleri Sayesinde Nasıl Kamufle Olurlar?

Köpek balıkları okyanuslarda, denizlerde ve bazı tatlı sularda yaşayan canlılardır. Çoğu insan için oldukça korkutucu olan bu canlılar boyutlarıyla, dişleriyle, yüzgeçleriyle; filmlere, dizilere, kitaplara ve hatta oyunlara konu olmuştur. Bilindik köpek balığı türleri arasında kaplan köpek balığı, balina köpek balığı, çekiç kafalı köpek balığı ve mavi köpek balığı sayılabilir.

Köpek balıklarının evrimi 450 milyon yıl öncesine kadar dayanır. Bazı fosiller, köpek balıklarının ya da köpek balığına benzer canlıların Ordovisyen Dönem'de ortaya çıktığını göstermektedir. Bu dönemin sonlarında yaşamış dişsiz, köpek balığı benzeri canlılar bulunmuştur. Devoniyen Dönemin ortalarında görülen Cladoselache cinsi, köpek balıkları olarak tanıyabileceğimiz ilk canlı grubudur. Paleosen Dönemde (66- 23 milyon yıl önce) köpek balıkları giderek farklı ve daha büyük formlara evrimleşmeye başlamıştır.

470'den fazla türün arasında en bilinen köpek balığı türlerinden birisi hiç kuşkusuz büyük beyaz köpek balıklarıdır (Carcharodon carcharias). Büyük beyaz köpek balıklarının ataları olan geniş dişli makolar, bugüne kadar evrimleşmiş en iri köpekbalıkları olan Megalodonlar ile günümüzden yaklaşık 45 milyon yıl önce aynı sularda yaşamış ve rekabet etmiştir. 3.4 ila 6 metre arası uzunlukta ve ağırlığı iki tona kadar ulaşabilen büyük beyaz köpek balıkları, ılıman sularda yaşar. Çenelerinde 3000 adet kesici diş bulunur ve yaklaşık 4000 psi (278 bar) ile en güçlü çenelerden birine sahiptir. Vücutlarının üst kısmı koyu gri, alt kısmı ise beyazdır.

Thayer Yasası ve Karşıt Renk Perdesi

Derilerinin böyle olması, yaşadıkları bölgede açık bir şekilde dolaşırken kamufle olarak avlanmalarını sağlar. Yukarıdan bakıldığında, gölgeli su rengiyle eşleşen grimsi renk ve aşağıdan bakıldığında ise yüzeye yaklaşılmasıyla güneş ışınları ile aydınlanan suyun rengiyle eşleşen beyaz renk, büyük beyazların başarılı bir şekilde kamufle olmalarını sağlar. Işık yukarıdan geldiği için gölge köpek balığının alt kısmına yani beyaz rengin olduğu yere denk gelir, dolayısıyla yandan bakıldığında bile bu kamufle olma durumu geçerliliğini korur.

Üstelik bu tip bir deri rengine sahip olan canlılar sadece büyük beyaz köpek balıklarıyla sınırlı değildir. Örneğin penguenler, yelken balıkları ve kambur balinalar da aynı şekilde kamufle olurlar. Hayvanlardaki bu kamuflaj yöntemine Thayer Yasası veya "karşıt renk perdesi" olarak da çevirebileceğimiz "countershading" denmektedir. Hayvanın bedeninin üst tarafının koyu, alt tarafının ise açık renk olduğu bu desen bazı memelilerde, sürüngenlerde, kuşlarda ve böceklerde (hem avcılarda hem av olan hayvanlarda) bulunmaktadır. Büyük beyaz köpek balıklarının doğal seçilim sonucu bu şekilde adapte olmaları onları suların başarılı avcıları haline getirmiştir.

Köpekbalıklarının Diğer Avlanma Adaptasyonları

Büyük beyaz köpek balıklarının daha iyi avlanmalarını sağlayan bir diğer özellik ise bedenlerinin "V" şeklinde pullarla kaplı olmasıdır. Aslında balık pulundan çok dişe benzeyen bu yapılara "deri dişleri" adı verilir. Deri dişleri, sürüklenmeyi ve türbülansı azaltır ve daha sessiz ve daha hızlı yüzmeyi sağlar. Hatta bazı mayo tasarımcıları köpek balıklarının bu özelliğinden yararlanarak yüzücülerin daha hızlı yüzmesini sağlayan bir mayo kumaşı üretmişlerdir.

Doğal seçilimle evrimleşen başka bir özellikleri de üst çenelerinin kafataslarıyla kaynaşmamış ancak esnek bağ dokularıyla kafaya tutunmuş bir şekilde olmasıdır. Bu sayede kafalarıyla daha ileri uzanarak avlarını ısırma kabiliyetlerini artırmışlardır.

Bugün nesli tükenme tehlikesi içinde olan büyük beyaz köpek balıkları, yıllar süren bir evrimsel süreç içerisinde doğal seçilimle birçok özellik edinmiştir. Bu özellikler daha da iyi avlanmalarını sağlamış ve bu sayede hayatta kalmışlardır.