Teleskop Alırken Nelere Dikkat Edilmeli? Teleskop Çeşitleri ve Özellikleri Neler?

Teleskoplar, özellikle amatör gök gözlemcilere (İng: “skygazers”), gökyüzündeki nesnelerin büyütülmüş manzaralarını görmek için harika bir yol sunar. Ancak birinci, ikinci ya da beşinci teleskobunuzu alıyor olsanız bile, mağazalara gitmeden veya internetten sipariş vermeden önce tam olarak bilgi edinmeniz, en iyi seçimi yapmanız için önemlidir.

Bilimsel bir cihaz olan teleskop, uzun vadeli bir yatırımdır. Bu sebeple araştırma yapmanız, terminolojisini öğrenmeniz ve ihtiyaçlarınızı göz önünde bulundurmanız gerekecektir. Örneğin, gezegenleri gözlemlemek için mi bir teleskop istiyorsunuz, yoksa “derin gökyüzü” (İng: deep-sky”) nesneleri ile mi ilgileniyorsunuz? Gökyüzüne hakim misiniz, yoksa daha yeni mi başlıyorsunuz? Niyetinizi belirlemeniz, hangi teleskobu alacağınıza karar vermenizde yardımcı olacaktır.

Başlamadan önce şunu söylemekte fayda var: Astronomi kitaplarındaki veya internette paylaşılan muhteşem görüntülere bakınca, evinize alacağınız bir teleskoptan da bunları görebileceğinizi sanabilirsiniz. Bu, büyük bir hata olur! Bu tarz çarpıcı fotoğrafların çoğu, büyük gözlemevlerindeki dev teleskoplarla çekilmektedir. Dahası, bu tür araçlarla birlikte kullanılan yöntemler de sizin arka bahçenizde veya balkonunuzda (muhtemelen) kullanacağınız yöntemlerden çok daha karmaşık olacaktır. Hatta internette gördüğünüz fotoğrafların bir kısmı, Dünya'nın yörüngesinde dolaşan devasa teleskoplarla (örneğin Hubble Uzay Teleskobu ile) çekilmektedir!

NASA

Yani eğer ki bu işi ciddi anlamda büyütmeye hevesli değilseniz, satın alacağınız bir teleskobun bu sonuçları vermesi imkansızdır. Ancak yine de bir teleskop, uzaya yönelik ufkunuzu fazlasıyla genişletebilir. Hatta bu alandaki donanımınızı geliştirip de astrofotoğrafçılığınızı geliştirirseniz, sıra dışı kareleri kendiniz de çekebilirsiniz! Yine de aşağıda çeşitli amatör teleskoplardan çekilmiş uzay fotoğraflarını göstererek ne tür bir beklentiye sahip olmanız gerektiği konusunda sizleri hazırlamaya çalışacağız.

Refraktör ve Reflektör: Fark Nedir?

Amatörler için mevcut olan en yaygın iki teleskop tipi refraktör (mercekli) ve reflektördür (aynalı). Refraktör teleskop iki lens kullanır. İki mercekten büyük olanı “objektif” olarak adlandırılır ve teleskobun bir ucunda bulunur. Gözlemcinin baktığı “oküler” ise teleskobun diğer ucundadır. Bu gözlem merceğine de kısaca “mercek” denmesi kimi zaman refraktör teleskopların Türkçe ismi dolayısıyla kafa karışıklığı yaratabilmektedir. Bu nedenle refraktör ve reflektör sözcüklerini kullanmayı tercih edeceğiz.

Astronomy

Refraktör teleskoplar, özellikle Dünya üzerindeki cisimleri incelemek için çok işlevseldir. Oldukça basit bir tasarıma sahiplerdir ve kullanımları kolaydır. Çoğu zaman pek bir bakıma ihtiyaç duymadan yıllarca kullanılabilirler. Tasarımları oldukça sağlamdır; kolay kolay kırılmazlar. Ayrıca optik parçalarının tüp içinde muhafaza edilmesi dolayısıyla da güvenlidirler. Ancak sönük nesneleri görmek için pek kullanışlı değillerdir, daha kolay değer kaybederler ve diğer teleskoplara göre daha ağır olabilirler.

Bir reflektör teleskobu, “birincil” adı verilen içbükey bir ayna kullanarak ışığı alt tarafta toplar. “Birincil” adı verilen aynanın, ışığı odaklayabilmesi için birçok yolu vardır ve reflektörün nasıl odaklandığı, teleskobun türünü belirler.

Reflektör teleskopların en büyük avantajları arasında daha ufak ve hafif olmaları vardır. Sönük cisimleri çok daha başarılı bir şekilde görmenizi sağlarlar ve baktığınız nesneleri daha net görebilmenizi mümkün kılarlar. Ne yazık ki bu teleskoplar genelde daha pahalıdır, mercekleri dış dünyaya açık olduğu için tozlanabilirler, Dünya'daki cisimlere bakmak için pek iyi değillerdir ve düzenli olarak bakımlarının yapılması gerekir.

OzScopes

Reflektör teleskoplar Newtonyen Teleskop ile Dobsonyen Teleskop isimli iki türde edinilebilmektedir. Bunlardan ikincisi son derece popülerdir. Özellikle de 10-18 inçlik (250-450 milimetrelik) Dobsonyen Teleskoplar birçok amatör uzay gözlemcisi tarafından tercih edilmektedir.

Üçüncü bir stil ise bileşik teleskop ya da katadioptrik teleskop olarak bilinen teleskop türüdür. Bunlarda 2 ayna vardır ve bu aynalardan biri önde, biri arkada konuşlanmıştır. Bu aynalar sayesinde çok yüksek kalitede görüntüler elde edilebilir. Ayrıca diğer iki teleskobun avantaj ve dezavantajlarını harmanlarlar; bu nedenle astrofotoğrafçılıkta çok yaygın bir şekilde kullanılırlar. Bu teleskopların optik parçaları tüp içinde mühürlüdür ve kolay kolay tozlanmaz. Dünya üzerindeki nesnelere de bakmanız mümkündür; ancak soluk nesneleri de başarıyla görüntüleyebilirler. Öte yandan oldukça ağırdırlar ve daha pahalıdırlar. Ek aynadan ötürü görüntüleme parlaklığı biraz daha düşük olabilir.

Diyafram Boyutu (Apertür)

Bir teleskobun diyafram açıklığı, bir refraktörün objektif merceğinin veya bir reflektörün objektif aynasının çapını ifade eder. Diyafram boyutu, bir teleskobun “gücü” için temel noktasıdır. Diyafram boyutu, teleskobun ışık toplama yeteneğiyle direkt doğru orantılıdır; bu nedenle çoğu zaman "ışık kovası" olarak adlandırılır, çünkü teleskobun ne kadar ışık toplayabileceğinin bir göstergesidir. Kovanız ne kadar büyükse, o kadar çok ışık toplayabilirsiniz. Ve bir teleskop ne kadar çok ışık toplarsa, gözlemci o kadar iyi bir görüntüye bakar. Örneğin La Palma, İspanya'daki Gran Telescopio Canarias teleskobu gibi milyar dolarlık cihazların aynaları 400 inç (10 metre) kadar geniş olabilir!

Evrim Ağacı'ndan Mesaj

Neden Desteğe İhtiyacımız Var?

Aslında maddi destek istememizin nedeni çok basit: Çünkü Evrim Ağacı, bizim tek mesleğimiz, tek gelir kaynağımız. Birçoklarının aksine bizler, sosyal medyada gördüğünüz makale ve videolarımızı hobi olarak, mesleğimizden arta kalan zamanlarda yapmıyoruz. Dolayısıyla bu işi sürdürebilmek için gelir elde etmemiz gerekiyor.

Bunda elbette ki hiçbir sakınca yok; kimin, ne şartlar altında yayın yapmayı seçtiği büyük oranda bir tercih meselesi. Ne var ki biz, eğer ana mesleklerimizi icra edecek olursak (yani kendi mesleğimiz doğrultusunda bir iş sahibi olursak) Evrim Ağacı'na zaman ayıramayacağımızı, ayakta tutamayacağımızı biliyoruz. Çünkü az sonra detaylarını vereceğimiz üzere, Evrim Ağacı sosyal medyada denk geldiğiniz makale ve videolardan çok daha büyük, kapsamlı ve aşırı zaman alan bir bilim platformu projesi. Bu nedenle bizler, meslek olarak Evrim Ağacı'nı seçtik.

Eğer hem Evrim Ağacı'ndan hayatımızı idame ettirecek, mesleklerimizi bırakmayı en azından kısmen meşrulaştıracak ve mantıklı kılacak kadar bir gelir kaynağı elde edemezsek, mecburen Evrim Ağacı'nı bırakıp, kendi mesleklerimize döneceğiz. Ama bunu istemiyoruz ve bu nedenle didiniyoruz.

Destek Ol

Astronomy

Yine de bu, bulabileceğiniz en büyük diyafram açıklığına sahip teleskoba sahip olmanız gerektiği anlamına gelmez. Eğer teleskobunuz pratik olmayan derecede büyükse, onu kullanabilme olasılığınız daha düşüktür. Genelde, 2.4 inç (60 milimetre) ve 3.1 inç (80 milimetre) refraktörler ve 4.5 inç (114 milimetre) ve 6 inç (152 milimetre) reflektörler amatörlerin en yaygın şekilde kullandıklarıdır.

OzScopes

Size tavsiyemiz, eğer mümkünse 2.4 inç (60 milimetre) veya 3 inç (75 milimetrelik) bir refraktör teleskobu ile veya 4 inç (100 milimetre) veya 6 inç (150 milimetrelik) bir reflektör teleskobu ile başlamanızdır. Bunlar hem taşıması daha kolay, daha ufak teleskoplardır, hem de çok daha az bir fiyata mal olacaktır. Bunlarla Ay'ı, Satürn'ün halkalarını, Jüpiter'in uydularını görmeniz mümkün olacaktır. Eğer daha iri bir teleskop seçerseniz, Jüpiter'in üzerindeki bulutları ve Mars'ın yüzeyini de kabaca görmeniz mümkün olabilir.

Bu konuda iyi bir referans noktası insan gözüdür: Karanlığa adapte olmuş bir insanın gözü 7 milimetrelik bir apertüre sahiptir. Dolayısıyla 100 milimetrelik (yaklaşık 4 inçlik) bir teleskop bile insan gözünden 204 kat fazla detay toplayabilecektir; çünkü toplanan ışık miktarı, ayna büyüklüğünün karesi ile artar. Dolayısıyla ${(100/7)}^2=204$ kat fazla detay görebilirsiniz.

Çözünürlük

Apertürün en önemli etkilerinden birisi, çözünürlük ya da çözme gücü olarak bilinen bir özelliktir. Bir teleskopun çözünürlüğü, bir nesnenin küçük detaylarını veya birbirinden çok yakın iki nesneyi ayırt etme yeteneğinin bir ölçüsüdür. Çözünürlük, yakın mesafeli iki yıldızı ayırmaya çalışırken önemlidir; örneğin, Ay veya bir gezegendeki ince ayrıntıları... Çözünürlüğü şu formülle bulabilirsiniz:

$RP=116/D$

Burada $RP$ çözünürlük, $D$ ise milimetre cinsinden apertür büyüklüğüdür. Dolayısıyla 200 milimetrelik bir teleskop, 0.58 arksaniyelik detayları bile ayırt edebilir. Ancak 100 milimetrelik bir teleskop, eğer diğer her şey aynı kalırsa, sadece 0.26 arksaniyelik detayları ayırt edebilecektir. 1 arksaniye, 1 derecenin 3600'de biridir. Örneğin dolunay, gökyüzünde genellikle 1860 arksaniye civarı bir genişliğe sahiptir. Mars ise en yakın olduğu zamanlarda bile 24 arksaniye genişliktedir.

Ancak unutmayın: Çözünürlük sonsuza kadar artamaz. Dünya'nın atmosferinin hareketi ve atmosferdeki düzensizlikler, teleskopların pratikte edinebilecekleri çözünürlük sınırlarını belirlemektedir. Bu nedenle uzay teleskoplarının görüntü kalitesi çoğu durumda yer teleskoplarından daha iyidir; çünkü atmosferin etkilerini aradan çıkarabilirler.

"Güç", Abartılmış Bir Kavramdır!

Teleskobun "iyi" olması, sadece gücüye ilgili değildir. 300 kat büyütme kulağa harika geliyor; fakat dikkat edilmesi gereken bir şey var: Bir nesneyi aşırı büyütürken, teleskop tarafından toplanan ışık daha geniş bir alana yayılır, bu da mercekte daha sönük bir görüntü oluşturur. Bazen, düşük büyütme gücü daha iyi bir görüntüleme deneyimi sağlayabilir, özellikle gökyüzündeki kümelere veya bulutsulara (nebula) bakılıyorsa.

Ayrıca, “yüksek güçteki” parçaların, mercekler için özel gereksinimleri vardır. Bu nedenle hangi parçaların, hangi aletlerle (teleskoplarla) en iyi şekilde çalıştığını araştırmanız gerekir.

OzScopes

Eğer gidip de abartılı büyütme gücü vaadeden teleskoplardan birini alacak olursanız, göreceğiniz tek şey bulanık bir gökyüzünden ibaret olacaktır.

Bir Dürbünle Başlayın!

Her ne kadar insanlar binlerce liralık teleskoplar alarak işe "iyi bir yerden" başlamak isteseler de, bu kadar büyük yatırımlar sonrasında elde edilen görüntüleme keyfinin düşüklüğü ciddi hayal kırıklıkları yaratabilmektedir. Dediğimiz gibi, hayallerinizi süsleyen kareleri sadece teleskopların üzerine para fırlatarak elde edemezsiniz; astrofotoğrafçılık sanatının inceliklerini öğrenmeniz ve kademeli bir şekilde kendinizi geliştirmeniz gerekir.

Bu hayal kırıklıklarını önlemenin en güzel yöntemlerinden birisi, kademeli bir şekilde daha karmaşık sistemlere terfi etmektir. Bunun için de en iyi başlangıç noktası teleskoplar değil, dürbünlerdir. 7 kat büyütmeye sahip bir dürbün bile size yepyeni bir dünyanın kapılarını aralayabilir. Dürbününüzü alın, dışarı çıkın, gökyüzünün altına uzanın ve gökyüzünü öncelikle dürbün yardımıyla tarayın. Eskiden göremediğiniz ama dürbün sayesinde keşfettiğiniz detayların farkına varmaya çalışın. Bundan keyif alıp almadığınızı analiz edin. Böylece, daha fazla detay görebilmek için daha üst düzey cihazlara geçiş yapmanız da makul hale gelecektir.

Bu nedenle size tavsiyemiz 7x50'lik bir dürbün ile bu yola baş koymanızdır. Buradaki 7 sayısı büyütme faktörüne, 50 sayısı ise dürbünün üzerindeki iki küçük merceğin milimetre cinsinden çapına karşılık gelir. Bir diğer seçenek, 7x35'lik geniş açılı bir dürbün almaktır; bu sayede dürbüne gözünüzü yerleştirdiğinizde çok daha geniş bir alanı (yaklaşık 11 derecelik bir açıyı) görebilirsiniz.

Agora Bilim Pazarı

AFETLERDE İNCİNEBİLİR GRUPLARA YÖNELİK SAĞLIK HİZMETLERİ

Devamını Göster

₺590.00

Satın Al Tüm Ürünler

• Dış Sitelerde Paylaş

Binoculars Guides

Görebileceğiniz gibi dürbününüzün büyütme gücü arttıkça detaylar da artacaktır; tabii buna bağlı olarak ödemeniz gereken miktar da kademeli olarak artacaktır. Ama en azından bir anda uçuk bir cihaz alıp da hayal kırıklığına uğramamış olursunuz; böylece astronomi zevkiniz çok daha uzun süreler boyunca sürdürülebilir.

Dylan O'Donnell

Mercekler

Bu mercek, gözlemcinin gök cisimlerine bakmakta kullandığı kısımdır. Yani refraktör anlamındaki mercek ile karıştırılmamalıdır. Bir teleskobun en az bir merceği olmalıdır, bazı setler ikili ya da üçlü şekilde olabilir. Mercek, milimetre ile derecelendirilir, daha küçük sayılar daha yüksek büyütmeyi gösterir. 25 milimetrelik bir mercek, yeni başlangıç için en uygunu ve tercih edilenidir.

Aynı büyütme gücündeki gibi, gücü yüksek bir mercek daha iyi bir görüntü anlamına gelmez. Örneğin, küçük bir kümenin ayrıntılarını görmenize izin verebilir; fakat bir bulutsuya (nebula) bakmak için kullanılırsa, bulutsunun yalnızca bir bölümünü gösterecektir.

Yüksek büyütme gücüne sahip bir mercek daha fazla ayrıntı sunabilse de, bir nesnenin görüntüsünü sabitlemenin daha zor olabileceğini de hatırlamak önemlidir. Bazı durumlarda en sabit görüntüyü elde etmek için bir motorlu yuva (İng: “motorized mount”) kullanmanız gerekebilir. Düşük güçteki bir mercek, nesneleri bulmayı ve onların görünür kalmasını kolaylaştırır, ayrıca daha az ışık gerektirir, bu nedenle daha sönük nesneleri görüntülemek daha kolaydır.

Yüksek ve düşük güçteki merceklerin her birinin gözlemde ayrı bir yeri vardır, bu nedenle kıymetleri amatör gözlemcilerin ilgisine bağlıdır.

OzScopes

Odak Mesafesi

Işık aynaya veya merceğe düştüğünde, optik mesafenin biraz uzağındaki bir düzlemde odaklanmak için eğriliği yönlendirilir. Bunun gerçekleştiği uzunluğa hedefin odak uzaklığı denir. Bir merceğin veya aynanın odak düzleminde, aslında uzak bir nesnenin gerçek bir görüntüsünü görebilirsiniz. Bu nedenle, merceğe sahip bir teleskop, örneğin ağaca veya Ay'a yönelikse, merceğin odak düzlemine yerleştirilmiş bir ekranda ağacın veya Ay'ın bir görüntüsü görünür.

Bir teleskopun objektif merceğinin veya aynasının odak uzunluğu, bir teleskopun toplam uzunluğunu bir dereceye kadar etkileyecektir. Yıldız ışığını toplamak için büyük bir ayna kullanan bu 12 inçlik (305 milimetrelik) bir teleskopun odak uzaklığı yaklaşık 60 inçtir (1525 milimetre). Dolayısıyla bu derece büyük teleskopların toplam uzunluğu da kullanışsız olacak düzeyde büyüktür.

Telescopes

Odak Oranı

Bir teleskobun odak oranı, odaklama uzunluğunun diyafram boyutuna bölünmesiyle hesaplanır. Odaklama uzunluğu, ana mercekten (veya aynadan) ışığın odakla yakınsadığı noktada ölçülür. Örnek olarak, 4.5 inç diyafram değerine ve 45 inç odaklama uzunluğuna sahip bir teleskobun odak oranı f/10 olacaktır.

Genellikle daha yüksek bir odak oranı, eğer diğer her şey aynı kalırsa, daha büyük büyütme gücü anlamına gelir. Ayrıca f/5'lik bir teleskop, f/10'luk bir teleskoba göre 4 kat daha parlak olacaktır; ancak f/5'teki görüntü f/10'luğun yarısı kadar büyük olacaktır. Dolayısıyla daha düşük odak oranı (örneğin f/7) ise geniş gözlemler için daha iyidir.

Teleskop Yuvası

Teleskop yuvası, teleskobu sabit tutan bir destektir. Bu eklenti, bir aksesuar gibi görünse de, tıpkı tüp ve optik kadar önemlidir. Teleskop bir nebze dahi sallansa, uzak bir nesneyi görmek imkansız olmasa da son derece zordur, bu yüzden yüksek kaliteli teleskop yuvası iyi bir yatırımdır.

Aslında iki tip yuva vardır: altazimut ve ekvatoral. Altazimut, kamera tripoduna benzer. Teleskobun yukarı, aşağı, ileri ve geri hareket etmesini sağlar. Ekvatoral yuvalar daha karmaşıktır. Gökyüzündeki nesnelerin hareketini takip etmek için tasarlanmıştır. Daha yüksek kalitedeki ekvatoraller, dünyanın dönüşünü takip etmek için bir tahrik motoru ile birlikte, bir nesneyi görüş alanında daha uzun süre tutar. Birçok ekvatoral yuva, dürbünü otomatik olarak hedef alan küçük bilgisayarlar ile birlikte gelir.

Hamish Thava

Bir Teleskop Satın Alırken Dikkat Edilmesi Gerekenler

Diğer tüm ürünlerde olduğu gibi teleskoplarda da, "ne kadar ekmek o kadar köfte" kuralı geçerlidir. Ucuz bir yerden alınan teleskop adeta para kaybı olacaktır. Dürüst olalım: Eğer 300 dolar civarında bir teleskop alamayacaksanız, muhtemelen kaliteli bir dürbün almanız daha iyi olacaktır.

Bu, bankanızdaki tüm parayı buna harcamanız gerektiği anlamına gelmez. Çoğu insanın yüksek fiyatlı bir teleskoba ihtiyacı yoktur. Yine de, teleskoplar konusunda uzman olmayan ve size düşük kaliteli bir görüntüleme deneyimi sunacak olan mağazalardaki ucuz fiyatlı fırsatları göz ardı edebilmek önemlidir. Stratejiniz, bütçeniz için en iyisini almak olmalıdır.

Bilinçli bir tüketici olmak çok önemlidir. Örneğin pazarlarda veya internette "gökyüzünün tüm detaylarını görmenizi sağlayacağını" iddia eden teleskop reklamlarına kanmayın. Bu şekilde satın alabileceğiniz hiçbir tekil teleskop size "her şeyi" gösteremez. Eğer buna kanarsanız, muhtemelen çöp bir teleskop almış olacaksınız. Pratik bir tavsiye: Eğer bir teleskop büyütme gücünden bahsedilerek (veya bu öne çıkarılarak) satılıyorsa, muhtemelen sizi kandırıyorlar!

Teleskobun ayna büyüklüğüne önem verin. Ana aynasının (veya lensinin) büyüklüğünün yüksek olması muhtemelen avantajlı olacaktır; ancak yukarıdaki detayları da aklınızdan çıkarmayın. Bizim tavsiyemiz, bütçenize uygun bir Dobsonian Teleskop bulup onu edinmenizdir. Bu tarz teleskopları bir nesneye odaklamak ve görüntülemek çok kolaydır ve bu sayede uzay gözleminin keyfini çıkarabilirsiniz.

Çok kritik bir diğer tavsiye, tripod tercihinizle ilgili olacaktır: Teleskoba ayırdığınız bütçenin önemli bir bölümünü kaliteli bir tripoda ayırmanızı tavsiye ederiz. Çok kaliteli bir teleskop alabilirsiniz; ancak onu hassas bir şekilde yönlendirip, tek bir noktada sabit tutamıyorsanız pek bir şey görmeniz mümkün olmayacaktır.

Bilinçlenmek için hem teleskop kitaplarını hem de diğer çevrimiçi kaynakları okuyun. Satın almak için bir mağazadayken de soru sormaktan çekinmeyin.

Ülkemizden çıkan astrofotoğrafçılarımızın harika fotoğraflarını ise buradan inceleyebilirsiniz. Birçoğuna dair ekipman bilgilerini, fotoğrafların üzerine tıklayarak alabilirsiniz.