Taşıdığı Zehirin Ne kadar Etkili Olduğunu Bilen Yılanın Davranışları

Bazı yılan türleri, evrimsel süreçte edinilmiş özelliklerinin bir parçası olarak vücutlarında başka canlılar için zehirli olan maddeler üretirler; ancak her yılan bunu yapamaz. 

Normalde vücudunda zehir taşımayan Japon Kaplanı çim yılanı (Rhabdoptis tigrinus) türü, avladıkları canlıların sahip oldukları zehirleri vücudunda barındırabilen, mücadele edilmesi çok zor bir yılan türüdür. Sürüngenlerle beslenen memeliler ve yırtıcı kuşlar, erişkinlerinin boyu 1 metreyi genelde geçmeyen Japon Kaplanı çim yılanlarını sıklıkla avlarlar.

Ancak bu yılanlar, doğal olarak tükettikleri ve bir zehir kesesine sahip olan kara kurbağaları nedeniyle çok ilginç bir evrimsel adaptasyon geçirmişlerdir: Bu yılanlar, avladıkları kara kurbağalarının sahip olduğu zehri, boyun bölgelerinde yer alan özelleşmiş bir yapı (İng: nuchal gland) sayesinde kendi vücutlarına aktarabilmektedir!

Bu türün yılanları olası bir tehdit sezinlediklerinde, karakteristik olarak boyun bölgelerini ortaya çıkaracak şekilde kamburlaşırlar. Bu sizi şaşırtabilir; çünkü bir yılan için boyundan alınan darbe ölümcül olabilecektir; dahası, boyunlarını ileri sürmek avcılar için kolayca kavranabilecek bir yüzey yaratmaktadır. Ancak yılanlar bu pozisyonu bilerek alırlar: Boyunlarında zehir taşıdıklarını bilirler! Bu durumda yılanı kavrayan avcı, boyun bölgesini ısırmasıyla beraber zehre maruz kalmış olur ve bu nedenle yılanı hızla bırakır (veya ölür).

Bunu "bildikleri" sonucuna nasıl varabiliriz? Diğer çim yılanı türlerine bakarak! Her çim yılanında bu davranışı görmemekteyiz. Kara kurbağalarının az olduğu ya da hiç olmadığı bölgelerde yaşayan çim yılanları, kamburlaşma davranışı göstermek yerine, saklanma davranışını seçmektedir. Buradan hareketle, çim yılanlarının avlarının zehir taşıdıklarını anladıkları görülmektedir.

Bu, deneysel olarak da doğrulanmıştır: Japonya'daki Kyoto Üniversitesi'nden Akira Mori ve Knoxville'deki Tenessee Üniversitesi'nden Gordon Burghardt, yapmış oldukları çalışmalarında Japon Kaplan yılanının yavrularını, kara kurbağasının çok ve az olduğu Japonya’ya ait olan adacıklarda yetiştirmişlerdir. Çalışma kapsamında yetiştirilen yılanların diyetleri zehir taşıyan ve zehir taşımayan kara kurbağaları içermeleri yönünden kontrole tabi tutulmuştur. Kara kurbağası bulunmayan adalarda yetiştirilen yılanlara, zehir keseli kara kurbağaları yedirildikten sonra bu yılanlar tehdit anında kaçmak yerine boyunlarını ortaya çıkaracak şekilde kamburlaşma davranışı göstermiştir.    

Kendini Bil!

Yapmış oldukları çalışmadaki bu sıradışı gözlem konusunda araştırmacılardan Gordon Burghardt düşüncelerini şu sözlerle ifade etmiştir:

Bildiğimiz kadarıyla, karada yaşayan omurgalı türlerinde avladıkları hayvanların hangilerinin zehirli olduğunu ve dahası kendilerinin ne zaman zehirli olduğunu bilerek hareket eden tek tür budur. Doğada, zehir barındıran canlılarla beslenen, yılanlar gibi birçok farklı tür mevcuttur; ancak şimdiye kadar diyete bağlı davranış değiştiren bir türe rastlanmamıştır. Zehirli Dart kurbağalarında kendilerini avcılardan koruyan toksik bir yapının olduğu biliniyor olsa da, toksin varlığı ve yokluğuna bağlı bu kurbağalarda bir davranış değişikliği görülmemiştir.

Çalışma hakkında Utah Eyalet Üniversitesi (Logan, ABD) öğretim üyesi Alan Savitzky şu yorumlarda bulunmuştur:

Araştırmacıların yapmış olduğu dikkat çekici çalışma, sadece aynı tür yılanın iki popülasyonu arasındaki farkları göstermekle kalmamış, daha önce zehir keseli kara kurbağası yememiş olan popülasyona zehir keseli kara kurbağası yedirilmesi suretiyle kimyasal olarak korunma davranışı gösterdiklerini de ortaya koymuştur.

Söz konusu yılanların nasıl olup da bu durumun farkında oldukları cevaplanması gereken bir başka sorudur. Yılanlar bilinmeyen bir mekanizma ile boyun bölgelerindeki zehir miktarını tespit ediyor olabilir ya da belki de sindirim sisteminde yer alan mikrofloranın vücutlarına aldıkları zehire verdikleri tepkiler ile boyunlarındaki zehirin etkinliği hakkında bilgi sahibi oluyor olabilir.