Tarımsal Su Kirliliği Gelecekte Bitki Türlerini Yok Edebilir mi?

Su, canlılığın en temel yapı taşlarından biridir. Hücre yapısının korunumundan bitkilerin birincil bir enerji kaynağı olmasını sağlayan fotosentez olayına kadar etkin rol oynayan bu molekül, son yıllarda insan aktiviteleri nedeniyle ciddi bir tehdit altındadır.^[1] Ek olarak, Dünya'daki tüm su kaynaklarının yaklaşık olarak %70'i tarımsal sulama için kullanılmaktadır.^[2]

Tehdidin Küresel Boyutu

Küresel çapta 3 milyardan fazla insan nehirlerin, göllerin ve yeraltı sularının su kalitesindeki bilinmezlik nedeniyle hastalık riski altındadır. Birleşmiş Milletler Çevre Programı (UNEP) tarafından yürütülen son araştırmaya göre, Dünya'daki nehir havzalarının beşte biri su mevcudiyetinde dalgalanmalar yaşamaktadır. Ek olarak 721 milyonu su durumunun "kritik" olduğu bölgelerde olmak üzere 2.3 milyar insan "su sıkıntısı" kategorisindeki ülkelerde yaşamaktadır.^[3]

Prevention Web

Tarımsal ürünlere olan talebin artmasıyla birlikte, çiftçiler geleneksel olmayan su kaynaklarına, örneğin atık suya daha fazla yönelmektedir. Evsel ve kentsel atık su, yoğun azot ve fosfat içeriği nedeniyle cazip bir seçenek olarak görülmektedir. Ancak atık su güvenli bir şekilde kullanılmazsa mahsullerde, toprakta ve su kaynaklarında mikrobiyolojik ve kimyasal kirleticilerin birikmesine ve gıda tüketicileri arasında ciddi sağlık sorunlarına yol açabilir.^[4]

Biyoçeşitlilik Dünya'da yaşayan bitkiler, hayvanlar, bakteriler ve mantarlar gibi canlıların çeşitliliğini tanımlar.^[5] Tarımsal biyolojik çeşitlilik (İng: "Agrobiodiversity") ise gıda ve tarıma katkıda bulunan canlıların çeşitliliğine ve değişkenliğine işaret eder.^[6]

Dünya nüfusunun hızla artmasına paralel olarak artan tarımsal alanlar güncel olarak Dünya karalarının %46'lık bir bölümünü kaplamaktadır.^[7] Ancak bu alanlar, tarımsal biyoçeşitlilikteki azalma nedeniyle ekolojik sağlık açısından tehdit altındadır.

Azalan Bitki Türleri

Küresel çapta tarımsal biyoçeşitliliği tehdit eden unsurların ortaya çıkması, 12.000 yıl öncesine tarihlenen Neolitik Devrim'e dayanır. İnsanlığın avcı-toplayıcılıktan yerleşik tarıma geçişi tarımsal biyoçeşitliliğe bir düşüş ivmesi kazandıran ilk adımdır.

Ancak, sonraki yıllarda 1960'ların Yeşil Devrimi gibi modern tarım uygulamalarının benimsenmesiyle birlikte özellikle Güney Asya gibi bazı bölgelerde yerel olarak adapte edilmiş; besin açısından yoğun mısır, pirinç ve buğday gibi ürünlerin yerini yüksek verimli darı ve bakliyat gibi ürünler almıştır. Bu dönem, tarımsal biyoçeşitlilik düşüşünün en belirgin hale geldiği zamanlardır.^[7]

Günümüzde ise küresel iklim değişimi nedeniyle ortaya çıkan kuraklık ve sel gibi doğal afetler, insan faaliyetlerinden kaynaklanan endüstriyel atıklar, kontrolsüz tarım uygulamaları sonucu ortaya çıkan GDO (Genetiği Değiştirilmiş Organizmalar) ve kimyasal gübreler, bitki türlerinin yok olmasına veya mutasyona uğramasına neden olmaktadır.

CIP

Tarımsal Su Kirliliği ve Tarımsal Biyoçeşitlilik

Son yıllarda değişen iklim ve artan sıcaklıklar Dünya'daki su kaynaklarını birçok yönden etkilemektedir. Bu etkiler arasında sıcak bölgelerdeki suyun buharlaşarak kuraklığa neden olmasının yanı sıra deniz seviyesinin yükselmesiyle beraber kıyı şeritlerinde artan sel tehlikesi de bulunmaktadır.

Tarımsal faaliyetlerde çokça kullanılan sentetik pestisitler ve mineral gübrelerin sürdürülebilir olmadığı kanıtlanmıştır.^[8] Bu kimyasallar toprağa uzunca bir süre tutunup besin zincirinde kendilerine kalıcı bir yer edinmektedir. Aynı zamanda su canlılarının çeşitliliğini, tatlı su ve deniz sularında ölü bölgeler oluşturarak tehlikeye atmaktadır.^[8]

Su kaynaklarına ve tarımsal biyoçeşitliliğe zarar veren bir diğer kirletici ise endüstriyel atıklardır. Birleşmiş Milletlerin Dünya Su Kalkınma Raporuna göre, her yıl endüstriyel atıkların %70'i arıtılmadan akarsu ve nehirlere boşaltılmaktadır.^[9]

Evrim Ağacı'ndan Mesaj

Neden Desteğe İhtiyacımız Var?

Aslında maddi destek istememizin nedeni çok basit: Çünkü Evrim Ağacı, bizim tek mesleğimiz, tek gelir kaynağımız. Birçoklarının aksine bizler, sosyal medyada gördüğünüz makale ve videolarımızı hobi olarak, mesleğimizden arta kalan zamanlarda yapmıyoruz. Dolayısıyla bu işi sürdürebilmek için gelir elde etmemiz gerekiyor.

Bunda elbette ki hiçbir sakınca yok; kimin, ne şartlar altında yayın yapmayı seçtiği büyük oranda bir tercih meselesi. Ne var ki biz, eğer ana mesleklerimizi icra edecek olursak (yani kendi mesleğimiz doğrultusunda bir iş sahibi olursak) Evrim Ağacı'na zaman ayıramayacağımızı, ayakta tutamayacağımızı biliyoruz. Çünkü az sonra detaylarını vereceğimiz üzere, Evrim Ağacı sosyal medyada denk geldiğiniz makale ve videolardan çok daha büyük, kapsamlı ve aşırı zaman alan bir bilim platformu projesi. Bu nedenle bizler, meslek olarak Evrim Ağacı'nı seçtik.

Eğer hem Evrim Ağacı'ndan hayatımızı idame ettirecek, mesleklerimizi bırakmayı en azından kısmen meşrulaştıracak ve mantıklı kılacak kadar bir gelir kaynağı elde edemezsek, mecburen Evrim Ağacı'nı bırakıp, kendi mesleklerimize döneceğiz. Ama bunu istemiyoruz ve bu nedenle didiniyoruz.

Destek Ol

Fabrikalardan civar su kaynaklarına dökülen atıklar yoğun miktarda ağır metal ve antibiyotikler gibi kirleticiler içermektedir. Oluşan bu kirlilik ise sulamada kullanıldığında önce toprağı ve mahsulü, sonra da besin zincirini ve tüm canlıları etkilemektedir.

Alınabilecek Aksiyonlar Neler?

Aralık 2016'da Birleşmiş Milletler Biyoçeşitlilik Konferansı Meksika'nın Cancun kentinde gerçekleşti. 167 ülkeden temsilciler, 2030 Sürdürülebilir Kalkınma Gündemi'ne ulaşmak ve biyoçeşitlilik taahhüdünü turizm, ormancılık, balıkçılık ve tarım sektörlerine entegre etmek için gereken adımlar üzerinde anlaşmaya vardı.

Konferans Deklarasyonu'nda, "Biyoçeşitlilik, Dünya nüfusunun şu anda karşı karşıya olduğu acil kalkınma ve toplumsal sorunlara çözümler sunmaktadır." ifadesine yer verilmiş ve biyoçeşitliliğin tüm sektörlerde ve hükümetin tüm düzeylerinde oynadığı temel rolün tanınmasını sağlamaya yönelik 18 taahhütte bulunulmuştur.^[10]